Khó khăn mở rộng phạm vi bao phủ bảo hiểm y tế

Phạm vi bao phủ khó khăn

Theo lộ trình của Luật, 20/25 nhóm đối tượng phải tham gia BHYT ngay khi Luật có hiệu lực thi hành, trong đó có nhóm trẻ em dưới 6 tuổi và người diện cận nghèo; nhóm học sinh, sinh viên tham gia bắt buộc và đến năm 2012 nhóm nông dân phải tham gia và đến 2014, nhóm dân số còn lại cuối cùng sẽ phải tham gia BHYT.

Báo cáo thống kê của Bảo hiểm xã hội đến cuối năm năm 2009 có khoảng 50,06 triệu người thăm gia BHYT, chiếm 58,2% dân số, tăng 31,3% so với năm 2008. Tính đến tháng 6 năm 2010, tổng số người tham gia BHYT là 52,96 triệu, chiếm khoảng 62% dân số; trong đó số người nghèo là 14,96 triệu; trẻ em dưới 6 tuổi là 8,125 triệu, số học sinh sinh viên khoảng 9,89 triệu và số tham gia tự nguyện khoảng 3,7 triệu người.  Phó vụ trưởng Vụ Bảo hiểm y tế, Bộ Y tế Nghiêm Trần Dũng cho biết, với tỷ lệ bao phủ là 62% dân số, như vậy còn 38% dân số (khoảng 33 triệu người) chưa có BHYT. Con số này có cả số chưa tham gia BHYT theo lộ trình do luật quy định, có cả số phải tham gia nhưng không tham gia đầy đủ.

  Nguyên nhân của tình trang không thăm gia BHYT có nhiều, theo  Báo cáo của Thanh tra  từ năm 2005-2008, chỉ có 20,9% số doanh nghiệp tham gia BHYT, qua rà soát 41.664 doanh nghiệp tại Hà Nội, Hải Phòng, Thanh Hóa, Nghệ An, Đồng Nai có 2.000 doanh nghiệp chưa tham gia BHXH và BHYT. Bên cạnh đó, còn có tình trạng khai báo số lao động thấp hơn thực tế, ghi số tiền lương thấp hơn thu nhập thực tế hoặc chỉ ghi mức lương tối thiểu trong hợp đồng lao động để giảm đóng BHYT hay tình trạng nợ kéo dài và chiếm dụng số tiền mà người lao động đã đóng BHXH, BHYT của các đơn vị . Theo thống kê của Vụ Bảo hiểm y tế, các nhóm đối tượng được ngân sách nhà nước hỗ trợ mức đóng BHYT cũng không tham gia đầy đủ. Đối với nhóm người nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số và nhóm trẻ em dưới 6 tuổi mặc dù đã được ngân sách nhà nước đóng toàn bộ nhưng việc thực hiện cũng có khó khăn về việc xác định đối tượng. Cơ quan BHXH chỉ cấp được thẻ BHYT khi có được danh sách đối tượng do cơ quan quản lý đối tượng cung cấp. Việc phân chia thành nhiều đối tượng, dẫn đến tình trạng vừa chồng chéo, vừa chia cắt đối tượng. Cụ thể, trong một hộ gia đình có thể có người không được BHYT bao phủ, nhất là đối với thân nhân của người lao động, vừa phân tán, khó quản lý nguồn lực, dẫn đến tình trạng trùng lặp đối tượng, một người có nhiều thẻ BHYT và cũng có trường hợp bị bỏ sót, không được thống kê để cấp thẻ như trường hợp trẻ em không đăng ký khai sinh hay theo mẹ làm việc tại các khu công nghiệp.

Trên thực tế, hiện còn nhiều trẻ dưới 6 tuổi chưa được cấp thẻ do không được đăng ký danh sách để cấp thẻ BHYT vì chưa đăng ký khai sinh hoặc những trẻ theo cha mẹ làm việc ở các khu công nghiệp, UBND xã, phường không quản lý được. Ngoài ra, nhóm học sinh, sinh viên chính thức phải tham gia BHYT nhưng  cũng khó để bắt buộc nhóm này tham gia được 100%. Trên thực tế, số học sinh, sinh viên tham gia BHYT thấp hơn so với số học sinh, sinh viên hàng năm theo thống kê của Bộ Giáo dục-Đào tạo. Hầu hết các địa phương chỉ thống kê số học sinh phổ thông mà chưa thống kế được số sinh viên các trường đại học, cao đẳng, trung cấp và dạy nghề.

Thực hiện quy định cùng chi trả khó cho người nghèo

Quy định cùng chỉ trả theo các mức 5% hoặc 20% tùy theo nhóm đối tượng, phần chi phí mà người bệnh phải thanh toán đối với các dịch vụ kỹ thuật cao, chi phí lớn nếu vượt mức 40 tháng lương tối thiểu đã có tác động đến người bệnh. Sẽ là thuận lợi đối với người có thu nhập  để có thể lựa chọn dịch vụ kỹ thuật cao, điều kiện khám chữa bệnh  tốt hơn. Nhưng đối với  người nghèo, người mắc các bệnh mãn tính thì lại hết sức khó khăn. Thực tế triển khai, nhiều bệnh viện đã phải áp dụng cơ chế linh hoạt để giải quyết như giải thích, vận động, nếu người bệnh chấp nhận thì thu, nếu người bệnh vẫn phản ứng hoặc không nộp thì không thu hoặc nếu số tiền quá ít thì cũng không thu. Phó vụ trưởng Vụ Bảo hiểm y tế cho biết, khó khăn nhất trong thực hiện cùng chi trả hiện nay là đối với những người bị suy thận mãn tính phải chạy thận nhân tạo định kỳ và nhóm người nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số. Như vậy giữa quy định và thực tiễn còn có khoảng cách quá lớn . Người nghèo, lại mắc bệnh hiểm nghèo sẽ khó thực hiện cùng chi trả. Vì số tiền chi trả quá lớn so với khả năng kinh tế của họ. Trong nhiều trường hợp nếu bệnh viện không thể linh động áp dụng thì người bệnh phải phó mặc cho số phận.

Để hoàn thiện chính sách BHYT, Chính phủ cần ban hành nghị định quy định về xử phạt hành chính trong lĩnh vực BHYT nhằm góp phần thúc đẩy vai trò trách nhiệm của các bên tham gia  đóng góp vào quỹ BHYT. Nhất là đối với doanh nghiệp, đơn vị cố tình trây ỳ, khai thấp thu nhập để lẩn tránh trách nhiệm đóng BHYT. Ngoài ra, cần hướng dẫn về phạm vi quyền lợi theo luật định, tiếp tục nghiên cứu mở rộng áp dụng cơ chế thanh toán giữa quỹ BHYT và cơ sở khám, chữa bệnh cho phù hợp; nghiên cứu giải pháp thúc đẩy sự tham gia tự nguyện của các nhóm đối tượng, để tiến tới bao phủ BHYT toàn dân vào năm 2014.

Bảo hiểm y tế là một trong những chính sách an sinh xã hội lâu dài cần được các cấp, các ngành quan tâm thực hiện đầy đủ; tập trung tháo gỡ khó khăn vương mắc  trong quá trình thực hiện để Luật Bảo hiểm y tế vào cuộc sống, thiết thực phục vụ nhân dân.