Khí chất Nam bộ qua truyện Sơn Nam

Nhà văn Sơn Nam là trường hợp hiếm hoi trong văn học Việt Nam hiện đại, cả đời chỉ theo đuổi một chủ đề, đó là con người, phong tục, văn hóa và lịch sử miền Nam. Ngay từ thuở đầu cầm bút, ông đã xác định “sứ mệnh” viết về đất lề quê thói, những phong tục tập quán ăn sâu vào đời sống người dân Nam Bộ.

Truyện của ông không chỉ chân phương, mộc mạc mà còn đầy sức sống nhờ khả năng quan sát, ghi chép tỉ mỉ và kiến văn sâu rộng. Càng đọc Sơn Nam, độc giả càng thấy rõ ông như một người bản xứ thực thụ, tỏ tường từng con lạch, gốc cây, dấu chân người khai hoang trên vùng đất đồng bằng sông Cửu Long.

Từ sự yêu mến, cảm phục ấy, tác giả Đinh Thị Thanh Thủy đã quyết định “khoanh vùng” nghiên cứu các truyện của Sơn Nam để khảo sát và lý giải khí chất Nam Bộ, một hướng đi không dễ nhưng đầy tâm huyết. Theo tác giả, việc chọn truyện làm chất liệu phân tích là cách tiếp cận tập trung, cho phép đào sâu hơn vào tính cách và cốt cách người miền Nam trong văn chương Sơn Nam, nơi hư cấu trở thành bệ đỡ cho tinh thần văn hóa được truyền tải rõ nét.

Chuyên luận Khí chất Nam Bộ qua truyện Sơn Nam là kết quả sau hơn 20 năm tác giả miệt mài nghiên cứu, gặp gỡ nhân chứng, những người từng tiếp xúc với nhà văn Sơn Nam... Sách gồm ba phần: Phần đầu tập trung trình bày sự nghiệp văn học và chủ đề trọng tâm trong các truyện của Sơn Nam; phần hai phân tích các yếu tố văn hóa Nam Bộ thể hiện trong truyện; phần cuối đi sâu vào chân dung con người Nam Bộ với những đặc tính tiêu biểu như chất phác, nhân ái, nghĩa khí và sáng tạo, tất cả đều được nhà văn khắc họa bằng văn phong đậm chất miệt vườn, vừa trữ tình vừa sắc sảo.

Theo nhà thơ Lê Minh Quốc, một trong những luận điểm nổi bật của tác phẩm là cách lý giải vì sao Sơn Nam mạnh dạn ghép hai khái niệm "văn minh" và "miệt vườn", một cách nhìn đầy tự hào về bản sắc văn hóa phương Nam. Mặt khác, khi đọc tác phẩm, người đọc hiểu rõ hơn hành trình định cư của người Việt tại vùng đất còn nhiều sình lầy, rừng rậm phương Nam. Ở đó, nếu không mang theo truyền thống văn hóa vững chắc, người Việt không thể vượt qua những trở ngại khắc nghiệt để lập làng, sinh cơ lập nghiệp và tạo dựng nên nền văn minh miệt vườn ngày nay.

Buổi giao lưu và ra mắt sách Khí chất Nam Bộ qua truyện Sơn Nam diễn ra ngày 31/5 tại Đường sách TP. Hồ Chí Minh.