Biển, đảo là một bộ phận lãnh thổ thiêng liêng, không thể tách rời của Tổ quốc. Nhà nước Việt Nam qua các thời kỳ đã khai phá, xác lập và thực hiện chủ quyền trên hai quần đảo này một cách nhất quán, liên tục và hòa bình, phù hợp thực tiễn và luật pháp quốc tế. Điều này đã được khẳng định trong khối tài liệu lưu trữ - Di sản tư liệu của Việt Nam và thế giới đang bảo quản tại các Trung tâm Lưu trữ quốc gia thuộc Cục Văn thư và Lưu trữ, Bộ Nội vụ.

Gần 200 tài liệu, bản đồ, hình ảnh lưu trữ quý được lựa chọn kỹ lưỡng để giới thiệu một cách hệ thống tới cán bộ, chiến sĩ Bộ Tư lệnh Vùng 4 Hải quân, thành phố Cam Ranh, tỉnh Khánh Hòa, trong Triển lãm "Hoàng Sa, Trường Sa - Biển, đảo thiêng liêng", khai mạc sáng 8.9. Đặc biệt, triển lãm lần đầu tiên công bố nhiều tài liệu trong Phông lưu trữ Quốc gia Việt Nam từ thế kỷ XIX đến nay, trong đó có các tài liệu Châu bản, Mộc bản triều Nguyễn đã được UNESCO ghi danh là Di sản tư liệu thế giới.

 “Các hình ảnh, tư liệu tiêu biểu này phản ánh lịch sử xác lập chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa và quá trình đấu tranh bảo vệ, giữ vững chủ quyền biển, đảo, tinh thần sẵn sàng chiến đấu, bảo vệ lãnh thổ, lãnh hải của quân và dân Việt Nam”, Cục trưởng Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước Đặng Thanh Tùng cho biết.

Các chúa Nguyễn, vua Nguyễn đã thực hiện nhiều phương thức quản lý, thực thi chủ quyền trên hai quần đảo này, như: thành lập đội Hoàng Sa, thu lượm sản vật, của cải; khảo sát, đo đạc, ghi nhật ký, vẽ bản đồ, cắm mốc, trồng cây, dựng bia miếu, cứu hộ thuyền buôn nước ngoài. Nội dung này đã được ghi trong các văn bản hành chính của triều đình nhà Nguyễn (tấu, sớ, phụng dụ…) và chép lại trong bản gốc khắc in các bộ chính sử của Vương triều Nguyễn.

Thời kỳ Pháp thuộc, chính quyền thuộc địa Pháp nhiều lần lấy danh nghĩa bảo hộ cho Chính phủ Nam triều ra các văn bản tuyên bố và thực thi chủ quyền tại Hoàng Sa, Trường Sa, sau đó từng bước chuyển giao hai quần đảo này cho Việt Nam quản lý. Tài liệu lưu trữ quốc gia ghi lại các hoạt động quản lý và thực thi chủ quyền như: xây dựng trạm khí tượng, dựng bia chủ quyền, bảo đảm giao thông, liên lạc, thành lập, sáp nhập các đơn vị hành chính; cho các công ty thăm dò, khai thác khoáng sản, khai thác dịch vụ hàng hải tại Hoàng Sa, Trường Sa; khen thưởng các viên chức, binh lính làm việc tại Hoàng Sa và Trường Sa…

Một số bản đồ do các nước phương Tây vẽ về châu Á, khu vực Biển Đông, xuất bản từ thế kỷ XVII - XX, thể hiện quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa với tên gọi quốc tế là Pracel hay Paracels thuộc lãnh thổ của Đế chế An Nam (Việt Nam)… cũng là bằng chứng đanh thép khẳng định chủ quyền của Việt Nam tại hai quần đảo này.

"Nhà nước Việt Nam (qua các thời kỳ) đã quản lý, thực thi chủ quyền trên quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa một cách liên tục, hòa bình, tuân theo quy định của luật pháp quốc tế", Cục trưởng Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước Đặng Thanh Tùng khẳng định.

Tài liệu lưu trữ quốc gia và nhiều tư liệu lịch sử đã ghi lại một cách chân thực các sự kiện như: xây dựng trạm vô tuyến điện; các hoạt động tăng cường tiếp viện hàng tháng cho các đồn trú trên quần đảo Hoàng Sa; việc canh phòng Hoàng Sa; phụ cấp đặc biệt cho binh sĩ đồn trú trên quần đảo Hoàng Sa; việc chia tách, sáp nhập về mặt hành chính, thành lập các đơn vị hành chính cấp huyện tại hai quần đảo; các văn bản xác nhận và khẳng định chủ quyền của Việt Nam trên hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa; các dự án đồn trú và khai thác hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa…

Bên cạnh đó là tư liệu, hình ảnh liên quan đến việc phản đối hành động xâm chiếm trái phép quần đảo Hoàng Sa năm 1974 và dư luận quốc tế về việc này…; quá trình tiếp quản các đảo trên quần đảo Trường Sa của Quân đội Nhân dân Việt Nam sau ngày giải phóng; hoạt động tuần tra, huấn luyện và bảo vệ đảo trên quần đảo Trường Sa cũng như các văn bản thể hiện lập trường của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam về chủ quyền trên hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa.

Kế thừa và phát huy truyền thống của ông cha ta trong lịch sử bảo vệ chủ quyền biển, đảo, nhất là quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, Đảng và Nhà nước ta đã thường xuyên quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo các ngành, các cấp, các lực lượng khai thác, phát triển kinh tế biển kết hợp chặt chẽ với bảo vệ chủ quyền biển, đảo, thềm lục địa của Tổ quốc, tạo môi trường hòa bình cho sự phát triển bền vững đất nước.

Việc những tài liệu này lần đầu tiên được công bố, giới thiệu tại Bộ Tư lệnh Vùng 4 Hải quân được kỳ vọng sẽ giúp cán bộ, chiến sĩ tiếp cận tài liệu lịch sử chân thực, khách quan, để khẳng định mạnh mẽ chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, từ đó bồi đắp lòng yêu nước, tự hào dân tộc và nâng cao ý thức trách nhiệm trong thực thi nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc.