Khám phá thế giới: Nghề làm giấy papyrus của người Ai Cập cổ đại

Ai Cập, quốc gia có dòng sông Nile chảy qua, nơi sản sinh ra một trong các nền văn minh sớm nhất thế giới, để lại cho nhân loại các di sản kiến trúc đồ sộ như các kim tự tháp, các kiệt tác về hội họa, điêu khắc hay nghệ thuật ướp xác... Nhiều ngành nghề tại quốc gia này như đánh bắt cá, nông nghiệp, thủ công nghiệp và thương nghiệp đã ra đời phát triển thịnh vượng ngay từ hàng nghìn năm trước công nguyên (TCN). Một trong những nghề thủ công tiêu biểu đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với người Ai Cập cổ đại cũng như hiện đại, giúp biến đổi xã hội và nâng nền văn minh lên tầm cao mới đó là nghề làm giấy papyrus (giấy cói).

Người Ai Câp cổ phát minh ra loại giấy này và dùng chúng vào nhiều mục đích khác nhau chẳng hạn giấy sợi thô, rẻ tiền được dùng để gói đồ, còn giấy thượng hạng, đắt tiền được phục vụ cho mục đích tôn giáo, văn chương, nghệ thuật và cả dùng để ướp xác. Về tôn giáo, một trong nhiều cuốn sách viết trên giấy papyrus là cuốn sách “viết cho người chết”. Người Ai Cập cổ đại tin rằng chết chưa phải là kết thúc mà là sự chuyển tiếp sang kiếp khác nên cần phải hướng dẫn cho người chết để họ tiếp tục sống ở kiếp sau. Không chỉ chữ viết, trên các trang sách còn có các hình minh họa dành cho người mù chữ. Bên cạnh đó, nhiều cuốn kinh thánh, bao gồm cả những đoạn kinh của đạo Cơ đốc cổ nhất viết trên loại giấy này cũng được tìm thấy. Trong lĩnh vực văn học, cuốn “Châm ngôn của Ptahoteb” được mệnh danh là “cuốn sách tối cổ của nhân loại” cũng được viết trên giấy papyrus khoảng 2500 năm TCN. Với mỹ thuật, màu ngà và những thớ sậy của giấy papyrus tương đối lý tưởng cho việc hòa sắc trang trí ít màu vì bảng màu Ai Cập cổ không có nhiều màu, chỉ bao gồm trắng, đen, nâu, đỏ, xanh cây, vàng nghệ hoặc vàng dát, xanh chàm.... Người ta còn tìm thấy tấm bản đồ được vẽ trên giấy papyrus được xem như là tấm bản đồ cổ nhất châu âu. Tấm bản đồ này của Artémidore dEphèse, nhà địa lý học nổi tiếng sống vào thế kỷ thứ I TCN. Giấy papyrus còn được sử dụng phổ biến trong công việc ướp xác vì độ bền của nó lên đến cả ngàn năm. Ngày nay, phần lớn các tác phẩm và dữ liệu viết trên giấy papyrus cổ được lưu giữ và trưng bày ở thư viện Alexandria Biblioteca, Ai Cập.

Giấy papyrus được ghi nhận đã được sử dụng lần đầu tiên ở Ai Cập cổ đại, vương triều thứ nhất khoảng 4.000 năm trước công nguyên (TCN). Giấy papyrus có màu ngà, nâu vàng, cứng nhưng có thể uốn cong, và đặc biệt rất bền, được làm từ lõi của một loại cói có tên papyrus, cao khoảng 2-3m mọc hai bên bờ sông Nile. Để hoàn thành sản phẩm giấy papyrus cần trải qua nhiều công đoạn khác nhau, đòi hỏi tay nghề khéo của người thợ. Trước tiên, họ thu hoạch thân cây papyrus và cắt thành những khúc dài, bóc bỏ vỏ xanh phía bên ngoài lấy phần lõi xốp, cán dập phần lõi này càng mỏng càng tốt và ngâm chúng vào trong nước khoảng 3 ngày để khử đường. Sau đó, chúng sẽ được ép hết nước và xếp thành các lớp. Lớp thứ nhất trải san sát, ghế nhẹ các mép lên nhau khoảng 1mm. Lớp thứ hai được trải tương tự nhưng vuông góc với lớp thứ nhất. Hai lớp này sẽ được ép lại với nhau và được chèn dưới một vật có trọng lượng lớn, thông thường là phiến đá to để ép khô trong khoảng 6 ngày. Lượng đường còn lại papyrus sẽ liên kết dính các thớ sợi với nhau. Cuối cùng, khi giấy đã khô, bề mặt giấy được đánh nhẵn bằng vỏ ốc hoặc miếng ngà voi. Chất lượng thành phẩm phụ thuộc vào một số yếu tố bao gồm vị trí trồng cây papyrus, tuổi cây, mùa thu hoạch cây, và quan trọng nhất là lớp lõi trong thân cây. Giấy papyrus đẹp nhất được làm từ lớp phía trong cùng lấy từ cây papyrus mọc ở vùng châu thổ sông Nile.

Không có loại vật liệu nào có thể thay thế được giấy paparus cho đến năm 751, khi người Ả Rập biết cách làm bột giấy nhờ việc thả tự do cho tù binh Trung Quốc để đổi lấy bí quyết làm giấy. Cách làm giấy thông thường đó dễ hơn rất nhiều, nhưng độ bền lại kém xa so với giấy papyrus. Tuy nhiên, sự ra đời của bột giấy ngày càng khiến việc sản xuất giấy paparus bị đình đốn, kết quả là loài cây này dần biến mất khỏi hai bờ sông Nile. Mãi cho tới năm 1969, nghề làm giấy papyrus mới được khôi phục nhờ công của nhà khoa học người Ai Cập có tên là Hassan Ragab. Ông đã giới thiệu lại cây papyrus cho người dân Ai Cập và bắt đầu trồng lại loại cây này gần thủ đô Cairo. Hassan cũng nghiên cứu phương pháp làm giấy paparus. Dẫu kỹ thuật chính xác làm giấy được giữ bí mật và người Ai Cập cổ không ghi chép lại bằng chữ viết, nhưng sau nhiều năm nghiên cứu,  cuối cùng ông đã tìm ra và nghề thủ công truyền thống cho người Ai Cập được khôi phục đến tận ngày nay. Như xưa, các sản phẩm giấy Papyrus vẫn phục vụ đời sống con người trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là nghệ thuật và du lịch.

Văn hóa

Cân đối nguồn lực, bảo đảm khả thi
Văn hóa - Thể thao

Cân đối nguồn lực, bảo đảm khả thi

Cho ý kiến về đề xuất chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa giai đoạn 2025 - 2035 tại Phiên họp toàn thể lần thứ 8, các ủy viên Ủy ban Văn hóa, Giáo dục đã chỉ ra những thách thức về nguồn lực và cơ chế phân bổ ngân sách, cũng như tính khả thi của các mục tiêu, chỉ tiêu.

Tiếp tục rà soát, hoàn thiện pháp luật về văn hóa, du lịch, thể thao
Chính trị

Tiếp tục rà soát, hoàn thiện pháp luật về văn hóa, du lịch, thể thao

Chiều 27.9, tại Nhà Quốc hội, Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục đã làm việc với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch về kết quả thực hiện nhiệm vụ năm 2024, phương hướng công tác năm 2025 và việc sử dụng ngân sách nhà nước năm 2024, dự toán ngân sách nhà nước năm 2025 trong lĩnh vực văn hóa, thể thao và du lịch.

"Giải mật" lịch sử Hà Nội thời cận đại
Văn hóa - Thể thao

"Giải mật" lịch sử Hà Nội thời cận đại

Bằng cách khai thác tài liệu lưu trữ, tác giả Đào Thị Diến có cơ hội tiếp cận các sự thực lịch sử thông qua những chứng cứ xác thực, khách quan, nhờ đó xóa bỏ ngộ nhận về Hà Nội qua cuốn sách "Hà Nội thời cận đại - từ nhượng địa đến thành phố (1873 - 1945)".

Khởi động Cuộc thi Hoa hậu đa văn hóa thế giới 2025
Văn hóa

Khởi động Cuộc thi Hoa hậu đa văn hóa thế giới 2025

Cuộc thi Hoa hậu đa văn hóa thế giới 2025 (Miss Multicultural World 2025) nhằm tạo sân chơi để thí sinh giới thiệu văn hóa đất nước mình, học hỏi các nền văn hóa khác, trở thành những đại sứ văn hóa giúp xây dựng cầu nối giữa các quốc gia, thúc đẩy hòa bình và hợp tác quốc tế.

Các tiết mục được dàn dựng ấn tượng, mang đến cho khán giả trải nghiệm trọn vẹn, thăng hoa. Ảnh: VNA
Văn hóa

Chương trình hòa nhạc đẳng cấp 'Vietnam Airlines Classic – Hanoi Concert 2024'

Tháng 10.2024, 'Vietnam Airlines Classic – Hanoi Concert' sẽ trở lại với công chúng, mang đến một không gian âm nhạc đẳng cấp, góp phần giới thiệu hình ảnh Việt Nam thanh bình, con người thân thiện đến bạn bè quốc tế. Sự kiện nằm trong chuỗi hoạt động kỷ niệm 70 năm Giải phóng Thủ đô, thể hiện tinh thần văn hóa và niềm tự hào dân tộc.

Đại tá Dương Niết cùng Giám đốc Trung tâm Lưu trữ quốc gia III Trần Việt Hoa xem lại các hình ảnh, tư liệu về tiếp quản Thủ đô
Văn hóa - Thể thao

Âm hưởng bản hùng ca

Những tài liệu, hình ảnh không chỉ chứa đựng thông tin sinh động về quá trình quân dân ta giải phóng, tiếp quản Thủ đô mà còn là bản hùng ca về Hà Nội…

Văn hóa “Quốc ẩm Việt trà”: Thúc đẩy kinh tế và ngoại giao quốc tế
Văn hóa

Văn hóa “Quốc ẩm Việt trà”: Thúc đẩy kinh tế và ngoại giao quốc tế

Nếu như trong Diễn đàn kinh tế TP. Hồ Chí Minh lần thứ 4 năm 2023, trà đóng vai trò là chất dẫn truyền, kết nối (Tea Connect) thì năm nay trong khuôn khổ sự kiện Diễn đàn kinh tế TP. Hồ Chí Minh lần thứ 5 vai trò của Văn hoá trà Việt được nâng lên một tầm cao mới khi tham gia vào việc thúc đẩy kinh tế và ngoại giao quốc tế.

Quảng Bình: Khôi phục tuyến đường “thiên lý Bắc - Nam” với 1.000 bậc đá cổ qua Hoành Sơn quan
Văn hóa

Quảng Bình: Khôi phục tuyến đường “thiên lý Bắc - Nam” với 1.000 bậc đá cổ qua Hoành Sơn quan

Một lối mòn được xếp bằng các bậc đá cổ xưa trên tuyến đường qua Hoành Sơn quan, tại đèo Ngang, vừa được huyện Quảng Trạch (Quảng Bình) phát lộ mở lại, góp phần quan trọng giúp các nhà khảo cổ xác định lối đi của con đường “thiên lý Bắc - Nam” và cách người xưa vượt đèo Ngang hiểm trở.

Triển lãm "Từ Đôrêmon tới Doraemon, 30 năm hành trình mèo máy ở Việt Nam" thu hút các thế hệ độc giả
Văn hóa

Chắp cánh cho truyện tranh Việt

Hơn 30 năm trước, khi truyện tranh còn là một khái niệm khá xa lạ với độc giả Việt Nam, “Đôrêmon” đã được chuyển ngữ, xuất bản và nhanh chóng chiếm trọn trái tim nhiều độc giả nhỏ tuổi. Qua thời gian, độc giả Việt đã được tiếp cận với một thế giới truyện tranh đa dạng, truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ tác giả trẻ sáng tạo và phát triển trong lĩnh vực này.

Giáo dục di sản cho học sinh Huế
Văn hóa - Thể thao

Giáo dục di sản cho học sinh Huế

Cuối tuần qua, chương trình Giáo dục di sản năm 2024 đã được Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế khởi động với hoạt động Tô màu di sản (họa tiết truyền thống Việt Nam của triều Nguyễn) và trò chơi trí nhớ nghệ thuật Huế.