Các đại biểu cho rằng, thực trạng ô nhiễm môi trường không khí tại Việt Nam, đặc biệt tại các đô thị lớn, đang ở mức báo động và có xu hướng ngày càng phức tạp. Đánh giá thực trạng ô nhiễm không khí tại Việt Nam hiện nay, Phó Cục trưởng Cục Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Hoài Nam cho biết, ô nhiễm tập trung vào hàm lượng bụi, trong đó có bụi mịn, ô nhiễm có tính quy luật theo mùa và tập trung chủ yếu tại một số điểm có mật độ giao thông và tập trung nhiều cơ sở sản xuất. Các nguyên nhân chính phát sinh bụi, khí thải gây ô nhiễm môi trường không khí gồm: hoạt động giao thông vận tải, hoạt động xây dựng, hoạt động công nghiệp, hoạt động đốt mở, hoạt động dân sinh, khí hậu thời tiết.

Các đại biểu cũng cho rằng, dù đã có nhiều nỗ lực từ phía Nhà nước trong việc hoàn thiện hệ thống pháp luật và triển khai các công cụ quản lý môi trường nhưng hiệu quả kiểm soát ô nhiễm không khí vẫn còn nhiều hạn chế. Phân tích thực trạng cho thấy, những bất cập mang tính hệ thống trong chính sách quản lý chất lượng không khí, từ khâu thiết kế pháp lý, tiêu chuẩn kỹ thuật đến tổ chức thực thi và giám sát; việc thiếu luật chuyên ngành, quy chuẩn lỗi thời, dữ liệu phân tán, chế tài không đủ mạnh, nguồn lực yếu kém, phối hợp liên ngành chưa hiệu quả... đã và đang làm giảm đáng kể năng lực quản lý của Nhà nước đối với kiểm soát chất lượng không khí và ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng.

Tại hội thảo, các đại biểu tập trung phân tích một số bất cập trong chính sách về quản lý chất lượng không khí như: chưa có quy định đủ mạnh để quản lý, xử lý các vi phạm làm phát sinh bụi, khí thải từ các công trình xây dựng, công trình giao thông, công trình công ích; chưa có quy định đủ mạnh để xử lý các vi phạm liên quan đến hành vi đốt chất thải, rác thải, phụ phẩm nông nghiệp và sinh khối diễn ra rất phổ biến, thường xuyên ở khu vực đồng bằng Bắc Bộ và khu vực thành phố Hà Nội; khó khăn trong xây dựng quy định về kiểm soát nguồn khí thải từ phương tiện giao thông cũ, phương tiện giao thông sử dụng nhiên liệu hóa thạch, đặc biệt đối với phương tiện xe mô tô, xe gắn máy đang lưu hành với đối tượng sử dụng là người có thu nhập thấp, người nghèo trong xã hội…

Một số đại biểu đề xuất các nhóm giải pháp cần tập trung triển khai nhằm kiểm soát ô nhiễm không khí như: nhóm giải pháp về quy hoạch, đầu tư hạ tầng (hạ tầng chung, hạ tầng phát triển kinh tế - xã hội, hạ tầng giao thông); nhóm giải pháp chủ động về kiểm soát nguồn phát sinh khí thải; hoàn thiện, bổ sung quy chuẩn, tiêu chuẩn đối với nguồn phát thải; xây dựng lộ trình giảm phát thải; chuyển đổi giao thông xanh, phát thải thấp; kiểm kê nguồn thải; đầu tư hệ thống quan trắc môi trường hiện đại…

Phát biểu tại hội thảo, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy khẳng định, kiểm soát ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn là vấn đề cấp bách, đòi hỏi sự quan tâm đúng mức, đầu tư nguồn lực thỏa đáng của Nhà nước nhằm triển khai ngay các giải pháp quyết liệt, đồng bộ để giải quyết, xử lý.

Bộ trưởng cũng nêu rõ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường xác định 6 nhiệm vụ trọng tâm cần tập trung thực hiện, trong đó có: hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật, hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn về bảo vệ môi trường; nghiên cứu thiết lập cơ chế điều phối liên vùng, liên tỉnh về chất lượng không khí; tăng cường ứng dụng khoa học, công nghệ, chuyển đổi số trong theo dõi, phát hiện, xử lý, cung cấp thông tin về ô nhiễm không khí; tăng cường kiểm soát chặt chẽ các nguồn phát sinh khí thải…

Phát biểu chỉ đạo tại hội thảo, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nhấn mạnh, kiểm soát ô nhiễm không khí không phải vấn đề riêng của những đô thị lớn như Hà Nội hay TP. Hồ Chí Minh.

Phó Chủ tịch Quốc hội cho rằng, trách nhiệm của chính quyền, các cơ quan quản lý nhà nước, nhà giáo dục, nhà khoa học là làm sao có các giải pháp mới về kiểm soát, khắc phục ô nhiễm không khí phải dễ hiểu, dễ làm và dễ tin với người dân.

Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cần tiếp tục rà soát, đánh giá kết quả thực hiện các quyết định của Chính phủ về thực hiện kế hoạch quốc gia về quản lý chất lượng môi trường không khí trong thời gian qua; thực hiện hoạt động quan trắc chất lượng không khí thường xuyên, bảo đảm kiểm soát chặt chẽ chất lượng không khí; kịp thời cảnh báo về chất lượng không khí theo thời gian thực để bảo vệ sức khoẻ cho người dân; rà soát, nâng cao hiệu quả đầu tư, tăng cường năng lực quan trắc môi trường; đề xuất hoàn thiện chính sách, pháp luật về kiểm soát ô nhiễm không khí…

Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị, Đoàn giám sát tiếp tục nghiên cứu kỹ lưỡng các ý kiến tại hội thảo, đánh giá, làm rõ trong các hoạt động của Đoàn giám sát, phục vụ việc hoàn thiện báo cáo giám sát đáp ứng yêu cầu, mục đích của chuyên đề giám sát.

Gợi mở một số giải pháp kiểm soát , khắc phục ô nhiễm không khí trong thời gian tới, Phó Chủ tịch Quốc hội cho rằng, cần thay đổi cách tiếp cận trong kiểm soát ô nhiễm không khí ở các đô thị lớn như: chuyển từ cảnh báo ô nhiễm sang nuôi dưỡng không khí; phát triển giao thông công cộng; thí điểm mô hình giảm rác thải, khí thải; mở rộng đường cho người đi bộ, xe đạp; vận động các hộ gia đình, hộ sản xuất kinh doanh không đốt rác mà chuyển sang sử dụng vật liệu xanh; tăng cường giáo dục trong nhà trường nhằm trang bị kiến thức, nhận thức về bảo vệ môi trường…

Phó Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị, cần áp dụng chính sách thuế môi trường nhằm khuyến khích tiêu dùng xanh; hỗ trợ các khu dân cư cải thiện môi trường sống tại chỗ; khuyến khích người dân sử dụng phương tiện giao thông công cộng, phân loại rác, thay đổi hành vi tiêu dùng theo hướng thân thiện với môi trường…

Tiếp thu các ý kiến chỉ đạo Phó Chủ tịch Quốc hội và các ý kiến tham luận, trao đổi tại hội thảo, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy khẳng định, các ý kiến tại hội thảo là nguồn thông tin đầu vào quan trọng cho Đoàn giám sát nghiên cứu, tiếp thu vào báo cáo giám sát.