Kể chuyện bằng tranh

Đa dạng sách tranh

Sách tranh (picturebook) được coi là nghệ thuật kể chuyện bằng tranh độc lập, tồn tại song song bên cạnh các thể loại kể chuyện bằng hình ảnh khác như truyện tranh (comic), điện ảnh, hay nhiếp ảnh. Hiện nay, sách tranh thường bị nhầm lẫn, đánh đồng khái niệm với truyện tranh (comic) và sách có minh họa. Trong khi đó, đây là những ấn bản khác hoàn toàn: Truyện tranh thường có hình vẽ và lời thoại xuất hiện cùng lúc, bức vẽ hầu như đơn thuần thể hiện hành động nhân vật, một trang truyện thường được chia làm nhiều khung nhỏ; sách có minh họa là những cuốn sách có đoạn văn dài và xen lẫn một vài trang tranh nhằm minh họa cho nội dung lời văn. Với sách tranh, đúng như tên gọi, tranh là chủ yếu, phần lời không quá nhiều trong một trang sách, đôi khi không lời. Ở nhiều tác phẩm, mỗi bức tranh thậm chí còn là tác phẩm hội họa thực thụ...

Sách tranh bắt đầu được xuất bản tại châu Âu từ thế kỷ XVII, XVIII, nở rộ từ đầu thế kỷ XIX; và đến châu Á muộn hơn. Tuy còn non trẻ so với nhiều thể loại sách khác, nhưng sách tranh đang phát triển phong phú cả về nội dung lẫn hình thức thể hiện. Bằng nhiều dạng thức khác nhau, thể loại này dường như không ngừng tìm cách xóa đi những định kiến về “độ tuổi” của độc giả mà nó hướng tới. Tuy vậy, sách tranh đặc biệt phù hợp với trẻ bắt đầu làm quen việc đọc, sự hấp dẫn từ hình ảnh, sự chắt lọc, cô đọng của từ ngữ giúp các em dễ dàng cảm nhận nội dung cuốn sách.

Nhiều sách tranh được giới thiệu tới độc giả Việt	Ảnh: Ng. Phương

 Ông Rury Lee - Giám đốc nhà xuất bản BookGoodCome, là tác giả 2 sách tranh ăn khách ở Hàn Quốc Làn hơi ấm và Cái mũi đen, chia sẻ: “Sách tranh đã phát triển tại Hàn Quốc hàng chục năm, với khoảng 1.000 nhà xuất bản tham gia sản xuất đều đặn. Có nhiều cơ sở đào tạo các bạn trẻ muốn sáng tác sách tranh; có đơn vị giới thiệu sách tranh ra nước ngoài. Không chỉ dành cho trẻ em, nhiều sách tranh dành cho người lớn cũng được coi như một cách thức bồi đắp cảm xúc cho tâm hồn”.

Những năm gần đây, sách tranh Hàn Quốc có sự vươn lên mạnh mẽ, bởi được Chính phủ đầu tư để thúc đẩy việc học sáng tác lời và tranh, thúc đẩy tâm lý đọc của độc giả. “Sự kích cầu từ hai phía, một mặt nâng cao chuyên môn của giới sáng tác, cùng lúc nâng cao nhu cầu đọc của độc giả, cung và cầu kết hợp nên thị trường sách tranh của quốc gia này phát triển lành tính” - bà Nguyễn Giang Linh - Trưởng ban Sách tranh, Công ty Cổ phần Văn hóa và Truyền thông Nhã Nam cho biết.

Vùng đất mới hấp dẫn

Với Việt Nam, sách tranh vẫn là vùng đất mới. Trong khoảng 10 năm gần đây, việc dẫn nhập sách nước ngoài về, các tác giả, họa sĩ tiếp cận cái mới và thay đổi việc sáng tác, đồng thời nhu cầu của độc giả cũng thay đổi, sách tranh bắt đầu được quan tâm. Không chỉ có sách tranh cho trẻ em, sách tranh người lớn cũng được một số họa sĩ cho ra mắt như Thương nhớ thời bao cấp (Thành Phong và Hữu Khoa); Hành trình đầu tiên (Phùng Nguyên Quang và Huỳnh Kim Liên), Một ngày của bố (Thụ Nho - Thái Mỹ Phương)... Tuy nhiên, số lượng tác phẩm của tác giả trong nước chưa nhiều.

Trong khi đó, ở các hội chợ sách quốc tế, một nửa sách là dành cho thiếu nhi, phần nhiều là sách tranh, có giá bán khá đắt, và liên tục phát triển. Với các quốc gia châu Á, sách tranh xuất bản đã tính bằng chục nghìn, trăm nghìn bản, thậm chí lên tới triệu bản, cả sách tranh dành cho thiếu nhi và người lớn. Ở nước ta, tiềm năng của thể loại này còn rất lớn khi sách tranh mới tính bằng nghìn bản.

Trong lúc chờ đợi tác phẩm của họa sĩ, tác giả trong nước, gần đây, các đơn vị xuất bản mở rộng mua bản quyền tác phẩm, giới thiệu sách tranh tới độc giả. Bà Nguyễn Giang Linh cho rằng: “Nên cởi mở, trân trọng những giá trị văn hóa toàn cầu từ tất cả các nền sách tranh trên thế giới, như châu Âu, Mỹ, Hàn Quốc... Mỗi nền văn hóa có những giá trị riêng thổi vào tác phẩm của họ. Nếu tách ra, lược đi các giá trị dân tộc thuần túy, thì vẫn còn những giá trị chung cho toàn cầu như tính nhân văn, tình yêu thiên nhiên, tình cảm gia đình, sự hướng thiện...”.