Israel liệu có sa lầy ở Iran?
Israel giành thắng lợi ban đầu trong xung đột với Iran, nhưng dường như thiếu đường lui khi không lường trước được phản ứng của Mỹ và đối thủ.
Sau những đợt không kích quy mô lớn và bất ngờ vào các cơ sở hạt nhân và quân sự của Iran, Israel đã chứng tỏ năng lực tấn công vượt trội. Tuy nhiên, khi khói lửa còn chưa tan, trong vòng xoáy bạo lực, câu hỏi cốt lõi bắt đầu được đặt ra: Israel sẽ rút lui như thế nào, nếu mục tiêu là loại bỏ hoàn toàn mối đe dọa từ Iran chưa thể đạt được, và đồng minh then chốt là Mỹ vẫn từ chối tham chiến?
Mục tiêu và thời gian chưa rõ ràng
Từ đầu chiến dịch, Israel đã công khai mục tiêu là loại bỏ triệt để mối đe dọa từ chương trình hạt nhân và tên lửa đạn đạo của Iran - những yếu tố được cho là đe dọa đến sự tồn vong của nhà nước Do Thái. Một quan chức quân sự của Israel nói với CNN rằng, không có giới hạn thời gian nào cho chiến dịch, và mục tiêu chỉ đạt được khi Iran không còn năng lực đe dọa an ninh Israel.
Tuy nhiên, cục diện trên thực địa đang bộc lộ nhiều điểm bất ổn, thực tế chiến trường nhanh chóng cho thấy những giới hạn của tham vọng đó. Trong khi máy bay Israel tiếp tục oanh tạc các cơ sở hạt nhân của Iran mà hầu như không gặp phải kháng cự hiệu quả, phía Iran cũng đã tiến hành các cuộc tấn công trả đũa, gây thương vong cho dân thường và binh sĩ Israel. Cuộc xung đột nhanh chóng leo thang, đẩy khu vực vào tình trạng báo động cao.
Ảnh: The New York Times
Đáng chú ý, dù tích cực hỗ trợ Israel trong việc đánh chặn tên lửa Iran, Mỹ hiện vẫn từ chối tham gia trực tiếp vào bất kỳ cuộc tấn công nào nhằm vào Iran. Sự dè dặt của Washington, vốn đang muốn tránh bị cuốn vào thêm một cuộc chiến Trung Đông, đã khiến Tel Aviv phải tính toán lại những gì họ có thể đạt được nếu không có sự hậu thuẫn quân sự toàn diện từ đồng minh chủ chốt này.
CNN hôm nay trích dẫn phát biểu từ một nguồn tin Israel rằng, “kết thúc xung đột sẽ là một giải pháp ngoại giao, không phải quân sự”. Có thể thấy, sau 5 ngày không kích, mục tiêu trước mắt của Israel có thể không còn là tiêu diệt hoàn toàn năng lực quân sự của Iran, mà là gây sức ép để Tehran bước vào bàn đàm phán với vị thế suy yếu.
Chiến lược chưa hiệu quả
Dẫu vậy, kinh nghiệm từ Dải Gaza cho thấy chiến lược này không phải lúc nào cũng hiệu quả. Israel từng hy vọng có thể dùng sức mạnh quân sự buộc phiến quân Hamas phải khuất phục, nhưng chiến dịch kéo dài tại Dải Gaza từ cuối năm 2023 đến nay vẫn chưa đạt được kết quả như Thủ tướng Benjamin Netanyahu mong muốn. Việc giới chức Israel bắt đầu đề cập đến khả năng đàm phán với Iran cho thấy họ đang dần chuyển hướng sang các giải pháp chính trị.
Song, nếu không có sự hỗ trợ trực tiếp từ Mỹ, đặc biệt là các năng lực hậu cần và vũ khí xuyên hầm, Israel khó có thể gây tổn hại vĩnh viễn đến chương trình hạt nhân Iran. Một số cơ sở quan trọng nhất, như tổ hợp làm giàu uranium tại Fordow, được đặt sâu trong lòng núi và gần như không thể bị phá hủy bằng các đợt không kích thông thường.
(bên phải). Nhiều tòa nhà đã bị phá hủy do các cuộc không kích của Israel.
Chưa kể, ngay cả khi các cơ sở bị phá hủy, Iran - với nền tảng khoa học hạt nhân đã được thể chế hóa hoàn toàn có thể tái xây dựng chương trình trong tương lai. Một viễn cảnh đáng lo ngại hơn là nếu chính quyền Iran trụ vững sau cuộc khủng hoảng này, họ có thể càng tin rằng sở hữu năng lực răn đe hạt nhân chứ không phải một thỏa thuận quốc tế - mới là cách bảo đảm an ninh quốc gia.
Trước tình hình này, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu nhiều lần kêu gọi người dân Iran “đứng lên lật đổ chính quyền”. Tuy nhiên, lịch sử cho thấy các chiến dịch ném bom quy mô lớn thường có xu hướng tạo ra hiệu ứng ngược, củng cố lòng yêu nước và khiến dân chúng tập hợp quanh chính quyền của họ. Phỏng vấn của CNN thực hiện bên trong Iran cho thấy, người dân nước này hiện lại giận dữ với Israel nhiều hơn.
Trong khi đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump tiếp tục giữ khoảng cách với cuộc xung đột. Ông khẳng định mong muốn làm trung gian hòa giải thay vì tham chiến, đồng thời tuyên bố trên mạng xã hội Truth Social: “Iran và Israel nên và sẽ đạt được một thỏa thuận, giống như tôi đã giúp Ấn Độ và Pakistan làm được”.
Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng, Israel không cần trung gian hòa giải, họ cần hỏa lực quân sự. Dù đã triệt hạ được một số nhà khoa học chủ chốt và làm gián đoạn hoạt động của các cơ sở hạt nhân, Israel vẫn chưa đủ năng lực để “làm tê liệt” toàn bộ chương trình hạt nhân của Iran, nhất là khi không có sự phối hợp từ Mỹ.
Tái diễn một cuộc chiến không hồi kết?
Cuộc xung đột Israel – Iran đang bộc lộ nhiều điểm tương đồng với chiến dịch tại Gaza: Bắt đầu bằng một mục tiêu rõ ràng, nhưng không có kế hoạch hậu chiến cụ thể, và ngày càng sa lầy vào một cuộc chiến tiêu hao.
Tình hình vẫn còn biến động. Người dân Iran có thể nổi dậy, các cuộc đàm phán hạt nhân có thể được nối lại, hoặc chính quyền của Tổng thống Donald Trump có thể thay đổi quan điểm. Nhưng cho đến lúc đó, Israel đang bị mắc kẹt trong một cuộc xung đột ngày càng khó kiểm soát - một cuộc chiến mà nếu không có lối thoát rõ ràng, cái giá phải trả sẽ không chỉ là chiến lược, mà còn là sinh mạng và vị thế quốc gia.
