Iraq khôi phục các tác phẩm nghệ thuật

      Trong một gian trưng bày vừa được phục hồi tại Bảo tàng Baghda, Giám đốc Amira Edan al-Dahab đang làm công việc yêu thích của mình: Thuyết minh cho mọi người về những tác phẩm vô giá ở đây. Điển hình là những bức tượng 3.000 tuổi về các thành viên Hoàng gia, 2 trong số này bị mất đầu do chiến tranh. Tất cả những bức tượng đang được sửa sang và chuẩn bị trưng bày ở khu trưng bày ngoài trời của Bảo tàng. Nhiều hình chạm nổi trên đá gắn trên tường, đặc trưng cho văn hóa, tín ngưỡng của người Iraq cổ. Đáng chú ý nữa là bức khắc hình ảnh một người Assyry và vua Babylonian đang bắt tay (có vẻ như phương cách ngoại giao này không khác bây giờ là mấy). Tuy nhiên, trong khi thuyết minh về bức khắc đá mô tả hình ảnh những người lính ăn mừng chiến thắng bằng những thùng xe chất đầy đầu kẻ thù, Al-Dahab lắc đầu: “Bạo lực đã theo chúng ta từ lịch sử xa xưa. Tôi rất sợ những cảnh này nhưng bây giờ, dường như mọi thứ còn tồi tệ hơn nhiều”. 
      Sự xuống cấp của hàng loạt bảo tàng, di tích lịch sử, văn hóa ở Iraq được nhắc đến như hậu quả của tình trạng bạo lực và cuộc khủng hoảng chính trị ở đây. Cựu Giám đốc Bảo tàng Baghda, Donny George cùng nhiều chuyên gia khác đã phải rời khỏi Iraq sau khi chứng kiến hàng loạt vụ bắt cóc ở gần Bảo tàng. Hiện tại, bên ngoài Bảo tàng Baghda có vẻ như bình yên hơn nhiều, một phần nhờ sự trấn áp của quân đội Mỹ. Còn bên trong bảo tàng, công việc tu tạo đang diễn ra hết sức khẩn trương và nghiêm túc của gần 300 công nhân và chuyên gia. Không chỉ những tác phẩm, công trình bị phá hủy trong chiến tranh mà cả những tác phẩm, công trình đã bị đánh cắp cũng được đưa vào diện được thu gom, tôn tạo trong đợt này. Al-Dahab cho biết vẫn chưa có kế hoạch đón tiếp du khách vào bảo tàng: “Chúng tôi không dám mạo hiểm mở cửa Bảo tàng vào lúc này”. 
      Mặc dù rất khẩn trương và cụ thể nhưng kế hoạch khôi phục, thu thập những các tác phẩm văn hóa, nghệ thuật cho Bảo tàng Baghda đang gặp rất nhiều khó khăn. Khoảng 14.000 hiện vật của Bảo tàng bị đánh cắp năm 2003, gần bằng một nửa tác phẩm đang được lưu giữ tại Bảo tàng. Một số tác phẩm đã được đưa trở lại Bảo tàng như chiếc bình Warka, khắc hẳn một câu chuyện cổ Iraq, từ năm 3200 trước CN. Năm 2006, Mỹ cũng trả lại Iraq bức tượng Entemena mất đầu từ năm 2400 trước CN, sau chuyến thăm Washington của Thủ tướng Nuri al-Maliki. Bức tượng này do Hải quan Mỹ thu được. Jordan và Syria cũng thu được vài tác phẩm buôn lậu và trao lại cho Iraq... Tuy nhiên, tình trạng buôn lậu các tác phẩm văn hóa, nghệ thuật Iraq vẫn khiến các chuyên gia ở đây lo ngại. Nhiều trang web ngang nhiên đăng quảng cáo mua tác phẩm. Hậu quả là nhiều tác phẩm cổ, quý ghi lại văn hóa, văn minh đặc trưng của đất nước Iraq đã biến mất, chưa tìm lại được như 1 trong 2 bức khắc trên ngà voi hình ảnh một con sư tử cái tấn công người Nubi, có từ thế kỷ thứ VIII, trước CN. Bức khắc còn lại đang được trưng bày ở Bảo tàng Anh.
      Iraq có đến 12.000 di tích lịch sử đã được công nhận nhưng chỉ có 2.000 bảo vệ ở những địa điểm này, thêm vào đó là sự tàn phá của chiến tranh, sự thiếu quan tâm từ Chính phủ khiến kho tàng di sản văn hóa, nghệ thuật, lịch sử Iraq luôn trong tình trạng bị đe dọa. Giám đốc Viện nghiên cứu Học viện Mỹ tại Iraq McGuire Gibson nói: “Rất nhiều địa danh đã bị phá hủy, tôi không biết liệu có nhà nghiên cứu, khôi phục nào sẽ tìm đến chúng không. Việc này giống như đang đào bới, kiếm tìm những sợi dây kết nối (quá khứ với hiện tại)”.
      Tại sao chúng ta phải quan tâm tới những di sản của Iraq? Rất có thể Iraq là nơi ẩn chứa, lưu giữ nhiều thông tin nhất về thuở sơ khai của người văn minh. Thiên hùng ca Gilgamesh được lắp ghép từ rất nhiều mảnh gốm và cả những bản viết tay đầu tiên trên đất sét được tìm thấy ở đây. Tuy nhiên, công việc tu tạo, phục hồi những tác phẩm, công trình văn hóa, nghệ thuật Iraq đang gặp không ít khó khăn, đặc biệt là do thiếu hụt những chuyên gia trong lĩnh vực này. Điều Al-Dahab cũng như người dân Iraq mong đợi nhất lúc này chính là sự trở về của những người như George.

Minh Hạnh
Theo Newsweek