IPU, nơi phản ánh những vấn đề toàn cầu và tìm đồng thuận trong đa dạng

IPU-132 Hà Nội, một sự kiện quốc tế quan trọng hàng đầu

Việt Nam sẽ đón tiếp, lần đầu tiên, Đại hội đồng lần thứ 132 của Liên minh Nghị viện thế giới (Inter-Parliamentary Union, IPU) tại Thủ đô Hà Nội cuối tháng 3 đầu tháng 4.2015.

Chủ đề của Đại hội đồng là: Các mục tiêu phát triển bền vững: Biến lời nói thành hành động.

Dự kiến Đại hội sẽ thảo luận và thông qua ba nghị quyết:“Chiến tranh mạng, mối đe dọa nghiêm trọng đối với hòa bình và an ninh thế giới”; “Định hình cơ chế mới về quản trị nước: Thúc đẩy hành động của Nghị viện về vấn đề nước”; và “Luật pháp quốc tế trong vấn đề chủ quyền quốc gia, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau và quyền con người”.

Dựa trên những kết quả đạt được, Đại hội đồng sẽ ra Tuyên bố Hà Nội. Văn kiện chính thức này của IPU sẽ được trình Hội nghị Thượng đỉnh những người đứng đầu các cơ quan lập pháp trên thế giới tháng 8.2015, và sẽ được gửi Đại hội đồng Liên Hợp Quốc tháng 9.2015.

Đối với Việt Nam, Đại hội đồng IPU-132 tại Hà Nội là một sự kiện lớn, nổi bật trong năm 2015.

Với những gì đã và đang xảy ra trên thế giới trong những năm gần đây, từ nguy cơ chiến tranh mạng, đến tài nguyên nước ngày càng khan hiếm, việc một số quốc gia tự dành cho mình quyền chỉ áp dụng luật pháp quốc tế (mà họ đã ký và gia nhập) ở những điều khoản có lợi cho họ, bất kể chủ quyền quốc gia của các nước khác, và tình trạng áp dụng ngày càng phổ biến lệnh cấm vận để can thiệp vào công việc nội bộ các nước, bất kể tác động đến cuộc sống của người dân, thì IPU-132 còn có ý nghĩa quốc tế hàng đầu và rất đúng lúc.

Càng có ý nghĩa hơn còn vì năm nay Liên Hợp Quốc sẽ tiến hành tổng kết việc thực hiện tám Mục tiêu phát triển thiên niên kỷ mà 189 quốc gia thành viên đã nhất trí năm 1990 phấn đấu để đạt được vào năm 2015.

IPU, nơi phản ánh những vấn đề toàn cầu

IPU, như tên gọi, là một tổ chức quốc tế của các nghị viện, được thành lập năm 1889, cách đây 126 năm.

IPU là tiêu điểm đối thoại giữa các nghị viện trên toàn cầu, hoạt động cho hòa bình và hợp tác giữa các dân tộc và cho sự thiết lập nền dân chủ đại diện.

Nhằm mục đích đó, IPU thúc đẩy sự tiếp xúc, hợp tác và trao đổi kinh nghiệm giữa các nghị viện và các nghị sĩ của tất cả các nước; xem xét các vấn đề quốc tế có liên quan và thể hiện quan điểm của IPU nhằm đưa đến hành động của các nghị viện và nghị sĩ; đóng góp vào việc bảo vệ và phấn đấu cho quyền con người, như là một nhân tố chủ yếu của nền dân chủ nghị viện và của phát triển; góp phần nâng cao năng lực và tăng cường, phát triển các phương tiện hoạt động của các định chế đại diện.

Hiện tại, IPU có 166 nghị viện thành viên và 10 thành viên liên kết (là những nghị viện vùng hay khu vực). Việt Nam là thành viên của IPU từ tháng 4.1979.

Ấn bản phẩm của IPU là một số tạp chí ra thường xuyên hoặc định kỳ, và các tài liệu tổng quan và chuyên đề.

Là tiêu điểm đối thoại giữa các nghị viện và hoạt động cho hòa bình và hợp tác giữa các dân tộc và cho sự thiết lập nền dân chủ đại diện, trong 126 năm tồn tại, hoạt động của IPU bám rất sát những vấn đề nóng đang xảy ra trên thế giới.

Tôi đã tham dự một số cuộc họp của IPU trong các năm 1998 – 2003 với tư cách Phó chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại của QH phụ trách mảng kinh tế đối ngoại.

Giảm một nửa tỷ lệ số người trên thế giới bị thiếu ăn đến năm 2015 là một nội dung trong tám mục tiêu phát triển thiên niên kỷ. Tháng 11.1998, tại Roma (Italy) IPU đã cùng với Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO) tổ chức một hội nghị với chủ đề “Đạt những mục tiêu của Hội nghị thượng đỉnh toàn cầu về lương thực thông qua một chiến lược phát triển bền vững”. Tại hội nghị tôi đã thông báo những thiệt hại do cơn bão Linda (1997) gây ra cho Việt Nam, và lưu ý rằng khủng hoảng tài chính do đầu cơ tài chính gây ra là những cơn bão còn tác hại hơn nhiều lên các nước nghèo.

Năm 1995, Tổ chức thương mại thế giới (WTO) được thành lập thay thế Hiệp ước chung về Thuế quan và Thương mại (GATT). Mâu thuẫn ngày càng sâu giữa các nước công nghiệp hóa và các nước đang phát triển. Hội nghị các Bộ trưởng Thương mại ở Seattle (Hoa Kỳ) năm 1997 không họp được. Hội nghị Doha năm 1999 không giải quyết được các bất đồng. Trong bối cảnh đó, tháng 2.2000, bên lề Hội nghị của Liên Hợp Quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD) lần thứ X, IPU đã họp tại Bangkok (Thái Lan) để thể hiện ý kiến của IPU đối với các bất đồng, gửi đến Tổng thư ký Liên Hợp Quốc.

Tháng 4.2001, Hội đồng IPU đã họp phiên thứ 168 tại La Habana (Cuba). Phát triển bền vững là một nội dung đã được thảo luận sôi nổi. Phiên họp đã nghe Chủ tịch Cuba phát biểu về chủ đề này. Fidel Castro đã phân tích sâu sắc hai mặt của “vũ khí dầu mỏ” và nhấn mạnh rằng vũ khí này hoàn toàn có thể trở thành bất lợi cho chính các nước xuất khẩu dầu mỏ. Lời cảnh báo này cách đây 15 năm vẫn còn nguyên giá trị.

Hội nghị cấp Bộ trưởng của WTO nhóm họp ở Cancun (Mexico) tháng 9.2003. Nhân dịp này IPU cùng với Nghị viện châu Âu đã tổ chức một cuộc họp ngay tại Cancun để thể hiện chính kiến của các nghị viện và nghị sĩ về những khác biệt dẫn đến bế tắc của vòng đàm phán Doha. Tham gia vào thảo luận, tôi lưu ý rằng giữa lúc Doha dẫm chân thì số hiệp định thương mại song phương tăng lên mạnh, ở đó các quy định càng ngặt nghèo hơn đối với các nước đang phát triển, và điều này có thể khiến cho Doha càng lâm vào bế tắt. Hội nghị đã thông qua Tuyên bố Cancun (9.2003). 

 Tôi được biết IPU đặc biệt quan tâm đến vấn đề ấm lên của khí hậu toàn cầu dẫn đến biến đổi khí hậu và nước biển dâng. Gần đây nhất, ngày 8.12.2014, IPU đã cùng với Nghị viện Peru tổ chức một hội nghị nhân COP 20 nhóm họp tại Lima, Thủ đô của Cộng hòa Peru.

Từ những lần tham dự trên đây, tôi nghĩ có thể khẳng định rằng những vấn đề toàn cầu nóng bỏng hầu như được phản ánh khá sớm vào chương trình nghị sự của IPU.

…và tìm sự đồng thuận trong đa dạng 

Một cảm nhận khác là các cuộc thảo luận tại các cuộc họp của IPU mà tôi đã tham dự rất sôi động, đa chiều, và bổ ích để nhìn nhận sự việc một cách toàn diện.

Các vấn đề được phản ánh vào IPU thông qua lăng kính của các nghị viện và nghị sĩ. Trong IPU, có nghị viện của các nước đã phát triển và có nghị viện của các nước đang phát triển. Vấn đề càng nóng bỏng, cự ly về quan điểm, về các giải pháp của các nghị viện thuộc hai nhóm nước càng lớn.

Trong đoàn của mỗi nghị viện, có những nghị sĩ thuộc phe đa số cầm quyền và những nghị sĩ thuộc phe thiểu số, số lượng theo tỷ lệ tại nghị viện của nước đó.

Vì vậy, các cuộc thảo luận, trên từng điểm một, rất sôi nổi. Lập luận, lý lẽ đan chéo nhau. Theo dõi được thảo luận, hơn thế nữa tham gia thảo luận, đòi hỏi phải có trình độ và khả năng về ngoại ngữ để có thể tham gia tại chỗ, tức thì, nhưng đổi lại là có được tầm nhìn toàn diện hơn và rèn luyện sự “thiện chiến” nghị trường.

Tranh luận, cân nhắc còn trên từng từ quan trọng của nghị quyết. Nói tóm lại tính chuyên nghiệp của các nghị sĩ là không thể thiếu.

Điều cuối cùng tôi muốn nhấn mạnh đó là IPU luôn tìm được sự đồng thuận từ trong tranh luận cho dù có gay gắt. Đây là một bí quyết để IPU tồn tại suốt 126 năm và uy tín của của tổ chức liên nghị viện này được thừa nhận.  

Việt Nam tiếp đón IPU 132 trong những điều kiện thuận lợi. Kỹ năng tiếp đón các hội nghị quốc tế lớn ngày càng được nâng cao kể từ Hội nghị cấp cao Pháp ngữ Hà Nội (1997). Việt Nam thực hiện tốt các mục tiêu thiên niên kỷ, được Liên Hợp Quốc công nhận và biểu dương.

Với ý nghĩa quốc gia và quốc tế của việc Đại hội đồng IPU lần thứ 132 sẽ họp tại Hà Nội, chắc chắn Nhà nước Việt Nam sẽ làm những gì cần thiết để bảo đảm IPU 132 thành công.

Ngoài uy tín và vị thế Việt Nam được nâng cao, sự hội nhập của QH Việt Nam và tính chuyên nghiệp của các nghị sĩ Việt Nam chắc chắn sẽ tiến một bước dài.