Giảm thời gian thông quan hàng hóa
Luật Hải quan, được Quốc hội khóa XIII thông qua năm 2014 và có hiệu lực thi hành từ ngày 1.1.2015, là bước tiến quan trọng trong cải cách hành chính và hiện đại hóa quản lý nhà nước trong lĩnh vực hải quan. Với mục tiêu đơn giản hóa, minh bạch hóa thủ tục hải quan, Luật đã đưa ra nhiều quy định đổi mới, như áp dụng công nghệ thông tin trong khai báo hải quan điện tử, giảm thời gian thông quan hàng hóa, tăng cường phối hợp giữa các cơ quan liên quan... Những cải cách này góp phần thúc đẩy thương mại quốc tế, nâng cao hiệu quả quản lý xuất nhập khẩu.
Báo cáo tại Phiên giải trình của Ủy ban Pháp luật về “Thực hiện thủ tục hành chính trong lĩnh vực hải quan” chiều 14.1.2025, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan Trần Đức Hùng cho biết, để tổ chức triển khai thi hành Luật Hải quan, Chính phủ đã ban hành 12 nghị định; Thủ tướng Chính phủ đã ban hành 2 quyết định; Bộ Tài chính đã ban hành 21 thông tư, các Bộ đã ban hành 7 thông tư liên tịch.
Theo Báo cáo của Bộ Tài chính, các văn bản được xây dựng theo nguyên tắc phù hợp với yêu cầu chung của cải cách nền hành chính quốc gia; bảo đảm tính thống nhất trong hệ thống pháp luật và các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên; các quy định đều hướng tới mục tiêu minh bạch, đơn giản hóa thủ tục về hải quan, tạo thuận lợi cho hoạt động xuất nhập khẩu; tạo cơ sở pháp lý toàn diện, đầy đủ cho hoạt động quản lý nhà nước về hải quan.
Về thủ tục hải quan, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 08/2015/NĐ-CP ngày 21.1.2015 quy định chi tiết và biện pháp thi hành Luật Hải quan về thủ tục hải quan, kiểm tra, giám sát và kiểm soát hải quan; Nghị định số 85/2019/NĐ-CP ngày 14.11.2019 quy định thực hiện thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa quốc gia, cơ chế một cửa ASEAN và kiểm tra chuyên ngành đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu.
Bộ Tài chính cũng đã ban hành nhiều thông tư để quy định và hướng dẫn chi tiết về thủ tục hành chính trong lĩnh vực hải quan, quản lý thuế xuất nhập khẩu, đặc biệt là Thông tư số 38/2015/TT-BTC ngày 25.3.2015 quy định về thủ tục hải quan; kiểm tra, giám sát hải quan; thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu và quản lý thuế đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu (đã được sửa đổi, bổ sung bởi Thông tư số 39/2018/TT-BTC ngày 20.4.2018). Cùng với đó là Thông tư số 12/2015/TT-BTC ngày 30.1.2015 quy định chi tiết thủ tục cấp Chứng chỉ nghiệp vụ khai hải quan; cấp và thu hồi mã số nhân viên đại lý làm thủ tục hải quan; trình tự, thủ tục công nhận và hoạt động của đại lý làm thủ tục hải quan (được sửa đổi, bổ sung bởi Thông tư số 22/2019/TT-BTC ngày 16.4.2019).
Nhìn chung, theo đánh giá của Thường trực Ủy ban Pháp luật, việc ban hành, hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật nêu trên đã góp phần quan trọng trong việc đơn giản hóa thủ tục hành chính, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong lĩnh vực hải quan. Qua đó, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp và thúc đẩy thương mại quốc tế. Những cải cách này không chỉ khẳng định cam kết của Việt Nam trong việc cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh mà còn góp phần quan trọng vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế.
Áp dụng tối đa chứng từ điện tử
Tuy nhiên, qua quá trình triển khai thi hành, các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp cũng phản ánh còn một số vướng mắc, bất cập.
Quang cảnh Phiên giải trình của Ủy ban Pháp luật về “Thực hiện thủ tục hành chính trong lĩnh vực hải quan” chiều 14.1.2025
Cụ thể, một số quy định trong văn bản quy phạm pháp luật còn thiếu đồng bộ, dẫn đến việc thực thi không thống nhất giữa các cơ quan chức năng như: Quy định tại khoản 4 Điều 82 của Nghị định số 08/2015/NĐ-CP và Điều 12, Điều 13 của Nghị định số 68/2016/NĐ-CP quy định về điều kiện kinh doanh hàng miễn thuế, kho bãi, địa điểm làm thủ tục hải quan, tập kết, kiểm tra, giám sát hải quan không thống nhất về cơ quan tiếp nhận hồ sơ đề nghị của doanh nghiệp đề nghị thu hẹp, mở rộng diện tích, chuyển quyền sở hữu hoặc di chuyển kho ngoại quan. Quy định về hàng hóa cấm nhập khẩu là phế liệu, phế thải, thiết bị làm lạnh sử dụng C.F.C tại Nghị định số 69/2018/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật Quản lý ngoại thương và Quyết định số 13/2023/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về danh mục phế liệu được phép nhập khẩu từ nước ngoài làm nguyên liệu sản xuất.
Ngoài ra, các quy định của pháp luật về kiểm tra chuyên ngành đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu được quy định tại nhiều văn bản dẫn đến khó khăn trong việc tra cứu, thực hiện, thậm chí có trường hợp thủ tục kiểm tra chuyên ngành được ban hành dưới hình thức không phù hợp (như Công văn số 185/CN-GVN ngày 1.2.2021 của Cục Chăn nuôi quy định về việc quản lý đối với giống vật nuôi, sản phẩm giống vật nuôi...).
Một số quy định còn bất cập, như việc quy định hàng hóa phải quản lý, kiểm tra nhưng chưa có đầy đủ tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật phải kiểm tra hoặc chưa quy định thủ tục quản lý; một số hàng hóa thuộc diện quản lý, kiểm tra chuyên ngành nhưng chưa được quy định, chưa quy định chi tiết danh mục, danh mục chưa kèm mã số hàng hóa (mã HS) hoặc đã có mã số HS nhưng chưa phù hợp với Danh mục hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu Việt Nam; quy định về trình tự, thủ tục kiểm tra còn phức tạp.
Từ đó, ngành hải quan kiến nghị, các cơ quan có thẩm quyền sớm rà soát và tiến hành sửa đổi, bổ sung các nghị định, quy định về thủ tục hành chính trong lĩnh vực quản lý chuyên ngành đối với hàng hóa xuất nhập khẩu, quá cảnh; người và phương tiện xuất nhập cảnh, quá cảnh theo định hướng: cắt giảm các thủ tục hành chính không cần thiết; đơn giản hóa quy trình thực hiện thủ tục hành chính; đơn giản hóa bộ hồ sơ, chứng từ cần phải nộp/xuất trình theo hướng áp dụng tối đa chứng từ điện tử; sử dụng lại các thông tin, chứng từ điện tử, quyết định hành chính thuộc thành phần hồ sơ đã được lưu trữ trên hệ thống một cửa quốc gia để thực hiện thủ tục hành chính thông qua Cơ chế một cửa quốc gia thay vì yêu cầu doanh nghiệp, tổ chức nộp/xuất trình các thông tin, chứng từ, quyết định hành chính đó.
