Hướng nghiệp còn thiếu chuyên nghiệp

“Cưỡi ngựa xem hoa”

Theo các chuyên gia tư vấn, tình trạng thanh niên tuy đã rời trường phổ thông nhưng vẫn loay hoay trước các ngã rẽ nghề nghiệp là khá phổ biến. Các em chọn nghề theo trào lưu, theo cảm tính mà không căn cứ vào các yếu tố quan trọng như năng lực bản thân, tính cách, sở trường... Bố mẹ ít quan tâm hoặc hiểu biết hạn chế nên không giúp được con đã đành mà nhà trường cũng không xem nhiệm vụ hướng nghiệp là quan trọng.

Nhiều cán bộ quản lý các trường THPT thừa nhận, công tác hướng nghiệp các trường đều đã làm nhưng kết quả rất thấp. Tuy nhiên, theo Hiệu trưởng một trường THPT ở Hà Nội thì khó mà yêu cầu các trường coi trọng hướng nghiệp trong khi quan điểm từ trên cũng xem nhẹ. Theo phân bổ chương trình trước đây thì có 27 tiết hướng nghiệp/năm học nhưng nay chỉ còn 9 tiết/năm học. Giáo dục hướng nghiệp như vậy khác gì làm chiếu lệå. Và hình như hướng nghiệp mới chỉ dừng lại ở tư vấn tuyển sinh. Điều đáng nói, không ít học sinh, phụ huynh ngộ nhận hoạt động tư vấn tuyển sinh trước mùa thi là cơ hội tốt nhất để chọn nghề nghiệp.

Bên cạnh đó, việc dạy hướng nghiệp bậc THCS cũng chưa thật sự tạo được chuyển biến trong nhận thức của học sinh. Việc phân luồng thông qua dạy nghề, chương trình học hướng nghiệp còn nặng về hình thức. Tuy chương trình dạy nghề bậc THCS tập trung vào 4 nhóm nghề (công - nông nghiệp, dịch vụ và tin học) với 11 nghề, nhưng hầu hết các trường THCS chỉ dạy vài ba nghề: thêu tay, điện dân dụng, cắt may. Nguyên nhân không chỉ do thời gian học ít (mỗi tháng chỉ học một tiết hướng nghiệp) mà ở nhiều trường việc dạy môn hướng nghiệp được giao cho giáo viên dạy môn văn hoặc giáo viên chủ nhiệm. Giáo viên không chuyên, học sinh lại coi đây là môn phụ nên hiệu quả học không cao là hệ quả tất yếu...Thêm nữa, cách triển khai các hoạt động hướng nghiệp cũng không đa dạng. Hiện con đường học nghề qua các môn văn hóa hầu như không được các nhà trường quan tâm thực hiện. Các kênh khác như hướng nghiệp qua dạy học môn công nghệ, nghề phổ thông, tổ chức lao động sản xuất, ngoại khóa… chưa được thực hiện, hiệu quả giờ lên lớp của hoạt động hướng nghiệp thấp.

Hướng nghiệp: Bắt đầu khi nào?

Ngạn ngữ có câu: bạn sẽ không bao giờ đến đích nếu không biết đích đến là gì. Định hướng nghề nghiệp là điều tối cần thiết, cần được bắt đầu từ sớm. Từ định hướng, học sinh sẽ giải đáp được băn khoăn nên học ngành nào, thị trường nào và với các sinh viên là làm công việc gì thì phù hợp và có cơ hội phát triển nhất.

Nhiều chuyên gia giáo dục cho rằng, các nội dung về công tác hướng nghiệp nên bắt đầu từ bậc tiểu học bằng các tiết sinh hoạt hướng nghiệp nhẹ nhàng như cho học sinh xem phim hoạt hình và đĩa CD… có nội dung giới thiệu các công việc của những lao động trên các mặt của sản xuất như công việc của người lái xe trên đường phố, công việc chăm sóc bệnh nhân của các y bác sĩ, chăm sóc vật nuôi ở các trang trại. Ở các bậc cao hơn thì hoạt động giáo dục hướng nghiệp càng phải được bố trí dày hơn. Hiện nay từ lớp 9 đến lớp 12 mỗi năm học chỉ có 9 tiết hoạt động giáo dục chuyên nghiệp thì quá khó trong việc giới thiệu nghề. Do đó, nên tích hợp giáo dục hướng nghiệp vào tất cả các hoạt động ở các trường phổ thông ở các môn văn hóa và các hoạt động ngoại khóa, công tác đoàn thể.

Mặt khác việc tư vấn hướng nghiệp sẽ phải theo đặc thù của từng vùng miền. Ví dụ như ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, tỷ lệ học sinh đỗ đại học không cao, số lượng học sinh theo đuổi các trường học nghề là rất lớn. Đó là lúc công tác hướng nghiệp cần phải đầu tư và làm sát sao hơn cả. Tư vấn nghề nào, hướng gì lại cũng cần phải phụ thuộc vào đặc điểm kinh tế của từng vùng...

Bên cạnh đó, cần tăng cường sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình trong hoạt động hướng nghiệp cho học sinh. Cha mẹ có vai trò rất quan trọng trong việc định hướng nghề nghiệp cho con cái. Tuy nhiên, có một thực tế là hầu hết các bậc phụ huynh thường nghĩ: con chọn ngành nghề theo bạn bè, chứ chưa biết gì nên cha mẹ luôn “đặt lệnh” cho con. Theo số liệu một cuộc khảo sát “Vai trò của gia đình trong việc hướng nghiệp cho con” của Viện Đại học Mở cho thấy, nhiều bậc cha mẹ hướng nghiệp cho con theo sự... quen biết của mình, để sau này dễ xin việc làm cho con. Đây thực sự là một sai lầm…

Một hướng nghiệp đúng sẽ quyết định thành công một cuộc đời. Do vậy, việc hướng nghiệp cho con cái cũng cần phải có bài bản, khoa học và cân nhắc kỹ lưỡng và cần bắt đầu ngay từ lúc con vào lớp 10. Và điều quan trọng nhất là khi hướng nghiệp cho con cái, bậc làm cha làm mẹ hãy biết lắng nghe, thấu hiểu và chia sẻ.