Thông lệ quốc tế về phát hiện sớm và can thiệp kịp thời
Nguyên tắc 13 - Bộ nguyên tắc cơ bản phát triển hệ thống bảo hiểm tiền gửi (BHTG) hiệu quả do Hiệp hội Bảo hiểm tiền gửi quốc tế (IADI) đã khuyến nghị, "tổ chức BHTG cần phải là một phần cấu thành nằm trong mạng an toàn tài chính, có chức năng phát hiện sớm, can thiệp kịp thời các ngân hàng có vấn đề. Cơ chế này cần cho phép can thiệp trước thời điểm một ngân hàng phá sản, phải bảo vệ được người gửi tiền và đóng góp vào việc ổn định tài chính".
Việc phát hiện kịp thời các tổ chức tham gia BHTG yếu kém hoặc có vấn đề rất quan trọng đối với việc vận hành ổn định và hiệu quả của các hệ thống tài chính nói chung và hệ thống BHTG nói riêng.
Theo đó, phát hiện sớm những yếu kém và rủi ro đối với các tổ chức tham gia BHTG cho phép các cơ quan giám sát có những biện pháp hữu hiệu để giảm khả năng cũng như chi phí đổ vỡ của tổ chức tham gia BHTG; chẳng hạn như cung cấp hỗ trợ thanh khoản, hỗ trợ sáp nhập - mua lại và trong một số trường hợp nhất định, tái cấp vốn cho một tổ chức tham gia BHTG từ nguồn lực của tổ chức BHTG hoặc các cơ quan chính phủ có thẩm quyền khác.
Thực tế cho thấy, trách nhiệm phát hiện sớm các vấn đề và can thiệp kịp thời các ngân hàng yếu kém thường thuộc về trách nhiệm của cơ quan giám sát ngân hàng (thường là Ngân hàng Trung ương). Tùy theo định hướng và thẩm quyền của tổ chức BHTG quy định tại Luật và các văn bản pháp lý khác, vai trò của mỗi tổ chức BHTG trong vấn đề này là khác nhau.
Nhìn chung, phát hiện sớm và can thiệp kịp thời các ngân hàng yếu kém là rất quan trọng cho hoạt động hiệu quả và ổn định của hệ thống BHTG. Quá trình này giúp tổ chức BHTG chuẩn bị kỹ lưỡng cho sự cố đổ vỡ ngân hàng thông qua việc tích lũy và phân bổ tài chính, nhân lực và các nguồn lực cần thiết khác để thực hiện chi trả cho người gửi tiền, hoặc thỏa thuận việc chuyển tiền gửi như một phần của giao dịch mua lại và tiếp nhận khi xảy ra sự cố.
Việc can thiệp kịp thời ở giai đoạn đầu có thể làm giảm khả năng phải xử lý ngân hàng, góp phần duy trì sự ổn định hệ thống và niềm tin công chúng, bảo vệ người gửi tiền tốt hơn và giảm thiểu thiệt hại cho quỹ BHTG.
Nâng cao hiệu quả kiểm tra, giám sát
Với mục tiêu trở thành định chế tài chính góp phần bảo đảm an toàn cho hệ thống ngân hàng và bảo vệ người gửi tiền, thời gian qua, BHTGVN đã thực hiện tốt các chức năng nhiệm vụ được giao, là một công cụ hữu hiệu của NHNN trong việc phát hiện sớm và xử lý các tổ chức yếu kém.
Tính đến 30.6, BHTGVN đang bảo vệ cho hơn 8,7 triệu tỷ đồng của gần 120 triệu lượt người gửi tiền tại 1.278 tổ chức tham gia BHTG; bao gồm 96 ngân hàng thương mại và chi nhánh ngân hàng nước ngoài, 1.177 quỹ tín dụng nhân dân, 1 ngân hàng hợp tác xã và 4 tổ chức tài chính vi mô.
Cơ sở pháp lý cho hoạt động và vai trò của BHTGVN trong phát hiện sớm và can thiệp kịp thời ngày càng được hoàn thiện. Luật Bảo hiểm tiền gửi 2012 và một số văn bản hướng dẫn dưới Luật đã tạo hành lang pháp lý khá vững chắc cho BHTGVN tham gia thực hiện các hoạt động phát hiện sớm và can thiệp kịp thời các tổ chức tham gia BHTG.
Bên cạnh đó, Luật Các tổ chức tín dụng năm 2024 có hiệu lực từ ngày 1.7.2024 với nhiều nội dung mới, trong đó có quy định về can thiệp sớm các tổ chức tín dụng yếu kém được bổ sung thành một chương riêng. Cụ thể, Luật đã sửa đổi, bổ sung trường hợp phải thực hiện can thiệp sớm; đồng thời, quy định những yêu cầu, phương án cụ thể cho các tổ chức tín dụng áp dụng trong thời kỳ được can thiệp. Luật quy định BHTGVN cho vay đặc biệt đối với ngân hàng thương mại, ngân hàng hợp tác xã, quỹ tín dụng nhân dân, tổ chức tài chính vi mô bị rút tiền hàng loạt.
Về phía BHTGVN, việc sửa đổi Luật BHTG là một trong những nhiệm vụ quan trọng được đặt ra tại Chiến lược phát triển BHTG đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Trong đó, xác định sửa đổi, bổ sung Luật BHTG sẽ bao gồm việc nâng cao hiệu quả hoạt động kiểm tra, giám sát, cảnh báo sớm; quy định về quyền và nghĩa vụ của tổ chức BHTG trong hỗ trợ chức năng kiểm tra, giám sát của NHNN đối với quỹ tín dụng nhân dân.
BHTGVN cần nâng cao hiệu quả phối hợp, cung cấp thông tin với NHNN và các cơ quan có liên quan; xây dựng hệ thống thông tin, dữ liệu đầy đủ, đồng bộ bảo đảm đầy đủ, đáng tin cậy; thường xuyên đánh giá thực trạng của các tổ chức tham gia BHTG để dự báo trước khả năng chi trả bảo hiểm và có kế hoạch xây dựng các nguồn thu nếu tổ chức tham gia BHTG lâm vào tình trạng mất khả năng chi trả tiền gửi cho người gửi tiền hoặc phá sản.
Ngoài ra, BHTGVN cần nâng cao hiệu quả hoạt động kiểm tra, giám sát, cảnh báo sớm thông qua thực hiện kiểm tra chuyên sâu về tiền gửi được bảo hiểm tại 100% tổ chức tham gia BHTG yếu kém theo kết quả giám sát; hoàn thiện các phương pháp giám sát rủi ro và bộ chỉ tiêu giám sát, chú trọng phát hiện, cảnh báo sớm những rủi ro tiềm ẩn đối với tổ chức tham gia BHTG, để phù hợp với sự phát triển của thị trường và yêu cầu của NHNN trong từng thời kì đối với giai đoạn 2025 - 2030; ứng dụng các mô hình giám sát tiên tiến nhằm bảo đảm các tổ chức tham gia BHTG tuân thủ quy định của pháp luật về tiền gửi được bảo hiểm...
Bên cạnh đó, BHTGVN tham gia, phối hợp chặt chẽ với NHNN trong quá trình kiểm soát đặc biệt đối với các tổ chức tham gia BHTG yếu kém, nhằm bảo đảm quyền lợi của người gửi tiền; triển khai chức năng, nhiệm vụ được quy định tại Luật Các tổ chức tín dụng năm 2024; xây dựng đề án áp dụng bổ sung các biện pháp và hình thức xử lý tổ chức tham gia BHTG yếu kém theo hướng phù hợp với thông lệ quốc tế và điều kiện thực tế tại Việt Nam.
