Khắc phục các bất cập trong quản lý nhà nước về nhà giáo hiện nay
Phát biểu tại thảo luận tổ, ĐBQH Nguyễn Thị Lan đánh giá rất cao sự nỗ lực, cố gắng của cơ quan soạn thảo và cơ quan thẩm tra đã rất công phu, nghiêm túc và dành nhiều thời gian để tổ chức các hội nghị, hội thảo, cầu thị lắng nghe và tiếp thu các ý kiến góp ý để hoàn thiện dự thảo Luật Nhà giáo. Theo đó, dự thảo đã thể chế hóa được quan điểm, chủ trương của Đảng về vị trí, vai trò của đội ngũ nhà giáo trong sự nghiệp phát triển đất nước, nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật về nhà giáo. Đồng thời, dự luật cũng đã đề xuất một số chính sách đặc thù, đột phá để phát triển và nâng tầm, tôn vinh nghề giáo, khắc phục các bất cập trong quản lý nhà nước về nhà giáo hiện nay.
Bên cạnh đó, dự thảo đã đề cập đến nhiều điểm mới về chính sách đối với nhà giáo như: vị trí pháp lý của nhà giáo công lập và ngoài công lập, chuẩn hóa chức danh của nhà giáo, chính sách tuyển dụng, điều động, biệt phái của nhà giáo, chính sách về bảo vệ, thu hút nhà giáo; nhà giáo được bảo vệ thông qua quyền và những điều không được làm đối với nhà giáo; thu hút, trọng dụng người có trình độ cao, chính sách đãi ngộ tiền lương với nhà giáo...
"Các điểm mới này là rất phù hợp với tình hình thực tiễn và có thể tháo gỡ được nhiều khó khăn, điểm nghẽn trong lĩnh vực giáo dục. Tuy nhiên, đề nghị cơ quan soạn thảo rà soát để bảo đảm sự đồng bộ và tính khả thi đối với các quy định pháp luật nếu dự án Luật được thông qua", ĐBQH Nguyễn Thị Lan nhấn mạnh.
Góp ý làm rõ thêm một số vấn đề, ĐBQH Nguyễn Thị Lan cho biết, đối với quy định về quyền của nhà giáo, tại điểm d khoản 1 Điều 11 quy định về quyền của nhà giáo là “Được nghiên cứu khoa học và chuyển giao sản phẩm nghiên cứu khoa học theo quy định của pháp luật về nghiên cứu khoa học và sở hữu trí tuệ; được tham gia hoạt động ở các cơ sở sản xuất, kinh doanh phù hợp với chuyên môn, nghiệp vụ”. Theo phân tích của đại biểu, đây là một quy phạm cho phép, được hiểu là nhà giáo được trao quyền nghiên cứu khoa học và chuyển giao sản phẩm nghiên cứu khoa học. Đồng thời, được tham gia hoạt động ở các cơ sở sản xuất - kinh doanh phù hợp với chuyên môn, nghiệp vụ. Tuy nhiên, theo quy định tại điểm b khoản 2 Điều 17 Luật Doanh nghiệp năm 2020 thì cán bộ, công chức, viên chức theo quy định của Luật Cán bộ, công chức và Luật Viên chức không có quyền thành lập và quản lý doanh nghiệp tại Việt Nam.
"Vậy cần làm rõ Nhà giáo được tham gia hoạt động ở các cơ sở sản xuất kinh doanh phù hợp với chuyên môn nghiệp vụ là được tham gia những hoạt động nào, khâu nào trong hoạt động sản xuất kinh doanh? Nhà giáo có được thành lập hoặc tham gia thành lập và quản lý doanh nghiệp không? Nếu không làm rõ thì sẽ dẫn đến việc hiểu luật không giống nhau, khó thực hiện trong thực tế và có thể vô tình vi phạm quy định của pháp luật", ĐBQH Nguyễn Thị Lan băn khoăn.
Còn tại điều 34, Mục 2 có quy định việc đào tạo, bồi dưỡng giáo viên là việc làm thường xuyên, liên tục, và học tập suốt đời, theo đại biểu, việc này đòi hỏi cần làm rõ hơn việc đào tạo, bồi dưỡng và hợp tác quốc tế (HTQT) đối với cán bộ giáo viên là nhà quản lý. Theo đó, ban lãnh đạo, người đứng đầu cơ sở giáo dục, đặc biệt là tại các cơ sở giáo dục đại học cần được bồi dưỡng đào tạo và thúc đẩy HTQT, thông qua HTQT để cập nhật, nâng cao kiến thức, thúc đẩy quốc tế hoá. Tuy nhiên, hiện việc đi công tác nước ngoài của Hiệu trưởng/GĐ đại học công lập bị quy định hạn chế số lượng và thời gian một lần đi. Điều này hạn chế việc đào tạo, bồi dưỡng và thúc đẩy HTQT đối với giáo viên là nhà quản lý, cũng như đối với cơ sở đào tạo.
Để giải quyết những bất cập nêu trên, ĐBQH Nguyễn Thị Lan đề xuất các cấp có thẩm quyền xem xét quy định nên mở thời gian đi công tác nước ngoài tùy thuộc vào nội dung, chương trình của chuyến đi (có kèm theo chương trình, thời gian làm việc tại nước ngoài) bởi đoàn đi công tác nước ngoài thường kết hợp làm việc với các trường, các đối tác nước ngoài để trao đổi về hợp tác nghiên cứu, đào tạo, trao đổi giảng viên vì vậy quy định thời gian đi công tác mỗi nước 3 ngày là có lúc chưa phù hợp. Đồng thời, cần quy định nên mở thêm số lần đi công tác nước ngoài với lãnh đạo chủ chốt, cán bộ quản lý, người đứng đầu cơ sở giáo dục để mở rộng HTQH và thực hiện chủ trương hội nhập quốc tế, quốc tế hóa các cơ sở giáo dục, đặc biệt các trường đại học/Học viện.
Xây dựng chính sách thu hút người tài tham gia tuyển dụng làm nhà giáo
Theo ĐBQH, Hoà thượng Thích Bảo Nghiêm, dự thảo Luật Nhà giáo đã bao quát được khá đầy đủ các khía cạnh có liên quan đến Nhà giáo, bao gồm: quản lý nhà giáo, chính sách của nhà nước về phát triển đội ngũ nhà giáo, quyền và nghĩa vụ của nhà giáo, chức danh và chuẩn nhà giáo, tuyển dụng và sử dụng nhà giáo, chính sách tiền lương và đãi ngộ với nhà giáo, đào, hợp tác quốc tế đối với nhà giáo... Đồng thời, thể hiện được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước đối với nhà giáo, xác định đội ngũ nhà giáo là nguồn nhân lực chất lượng cao. Nhà giáo có vai trò quyết định trong việc bảo đảm chất lượng giáo dục.
"Đặc biệt, dự thảo Luật đã quan tâm đến chính sách tiền lương với nhà giáo với quan điểm chính sách tiền lương của nhà giáo được bố trí ưu tiên. Trong đó, lương cơ bản theo bảng lương nhà giáo được xếp cao nhất trong hệ thống thang bậc lương hành chính sự nghiệp; nhà giáo được hưởng phụ cấp ưu đãi nghề và các phụ cấp khác tùy theo tính chất công việc, theo vùng theo quy định của pháp luật", ĐBQH, Hoà Thượng Thích Bảo Nghiêm nhấn mạnh.
Bên cạnh đó, đại biểu cũng đánh giá dự thảo Luật cho thấy Nhà nước có chính sách thu hút người có trình độ cao, người có tài năng, sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ, người có năng khiếu đặc biệt tham gia tuyển dụng làm nhà giáo; nhà giáo đến công tác ở nơi đặc biệt khó khăn vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, vùng bãi ngang, ven biển và hải đảo. Ngoài ra, tuổi nghỉ hưu của nhà giáo có quy định riêng phù hợp với đặc điểm hoạt động nghề nghiệp. Trong đó, nhà giáo trong các cơ sở giáo dục mầm non nếu có nguyện vọng thì có thể nghỉ hưu ở tuổi thấp hơn nhưng không quá 5 tuổi so với quy định và không bị trừ tỷ lệ lương hưu do việc nghỉ hưu trước tuổi. Nhà giáo có chức danh giáo sư, phó giáo sư hoặc có trình độ tiến sĩ và nhà giáo làm việc trong các ngành, lĩnh vực chuyên sâu đặc thù được hưởng chế độ nghỉ hưu ở tuổi cao hơn.
"Nếu Luật được thông qua, không chỉ thể hiện sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và xã hội đối với một nghề đặc biệt - nghề giáo, mà còn là cơ sở và tạo điều kiện để nhà giáo có thể phát triển, nghề giáo có cơ hội thu hút những người giỏi, người tài, giúp nền giáo dục nước nhà có cơ hội phát triển và hội nhập quốc tế", ĐBQH, Hoà Thượng Thích Bảo Nghiêm nêu rõ
Quan tâm công tác đào tạo, bồi dưỡng giáo viên
Phát biểu tại thảo luận tổ, ĐBQH Hoàng Văn Cường góp ý, ngoài 8 điểm quy định về nghĩa vụ của nhà giáo tại Điều 9, cần bổ sung và nhấn mạnh việc nhà giáo không chỉ mẫu mực, nêu gương trong hoạt động nghề nghiệp mà cần phải mẫu mực trong sinh hoạt cộng đồng, chuẩn mực trong các hành vi ứng xử xã hội. Đặc biệt, nhà giáo không chỉ tôn trọng, đối xử công bằng, bảo vệ các quyền lợi của người học mà phải có trách nhiệm động viên, khuyến khích, khích lệ để người học phát triển tư duy sáng tạo của cá nhân. Cần phải tôn trọng các ý kiến khác biệt của học sinh, miễn là không vi phạm chuẩn mực đạo đức và pháp luật của người học.
Theo phân tích của ĐBQH Hoàng Văn Cường, về quyền của giáo viên, không phải là giáo viên được quyền nghỉ hè nhưng "nghỉ hè không phải để chơi" mà phải gắn với nhiệm vụ tham gia đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ của giáo viên, tham gia nghiên cứu khoa học hay tham gia các hoạt động cộng đồng phù hợp với chuyên môn của mình. Đồng thời, nhà giáo phải có trách nhiệm tham gia đào tạo, bồi dưỡng và tự bồi dưỡng nâng cao trình độ. Kiến thức phải luôn mới, luôn cập nhật để theo kịp sự phát triển của các thành tựu khoa học công nghệ mới, chứ không phải cứ dạy theo sách, thi theo sách. Đây là cơ sở để đào thải, thanh lọc.
"Tôi đề nghị trách nhiệm của các cơ quan tổ chức đối với vấn đề đào tạo, bồi dưỡng giáo viên. Bắt buộc phải có quỹ đào tạo bồi dưỡng giáo viên. Mỗi giáo viên sau tối thiểu 3 - 5 năm phải được đi bồi dưỡng", ĐBQH Hoàng Văn Cường đề xuất.
Bên cạnh đó, đại biểu cũng đồng tình với 6 điểm nhà giáo không được làm và 3 điểm không được làm với Nhà giáo tại điều 11. Tuy nhiên, đại biểu kiến nghị bổ sung việc nhà giáo không được tham gia hoặc trực tiếp kinh doanh một số hoạt động theo quy định của địa phương và nhà trường, nơi công tác. Bởi một số hoạt động kinh doanh rất phổ biến nhưng đối với nhà giáo thì không phù hợp như bán bảo hiểm cho phụ huynh, bán giải khát trước cổng trường...
Mặt khác, đại biểu đánh giá quy định "cấm ép buộc người tham gia học thêm dưới mọi hình thức" là chưa phù hợp, thực hiện phương châm không để học sinh lưu ban, nhiều giáo viên có tinh thần trách nhiệm thường phải yêu cầu học sinh có học lực yếu ở lại cuối giờ để kèm thêm với động cơ duy nhất là giúp học sinh nắm được kiến thức, theo kịp bạn bè. Theo đại biểu, đây không phải là động cơ kiếm tiền, không xấu và cần được khuyến khích. "Do vậy, phải sửa điểm này thành "cấm ép buộc người học tham gia học thêm để vụ lợi dưới mọi hình thức", ĐBQH Hoàng Văn Cường đề xuất.
