Hoàn thiện chính sách, pháp luật thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia

Ngày 12/6, Bộ Tư pháp đã tổ chức Hội thảo "Đối thoại với các Bộ, cơ quan ngang Bộ, UBND cấp tỉnh và hiệp hội, doanh nghiệp nhằm hoàn thiện pháp luật thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia".

Ông Hồ Quang Huy, Cục trưởng Cục Kiểm tra văn bản và Quản lý xử lý vi phạm hành chính (Bộ Tư pháp); bà Nguyễn Thị Thu Hòe, Phó Cục trưởng Cục Kiểm tra văn bản và Quản lý xử lý vi phạm hành chính đồng chủ trì Hội thảo.

Tham dự Hội thảo còn có đại diện các bộ, ngành: Bộ Tài chính, Bộ Y tế, Ngân hàng Nhà nước, Văn phòng Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, Bộ Công Thương... cùng lãnh đạo UBND TP. Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, tỉnh Điện Biên.

Khối hiệp hội, doanh nghiệp có sự tham dự của Đoàn Luật sư Việt Nam, Tập đoàn Viettel, Tập đoàn FPT, Tập đoàn BKAV, Tập đoàn Trường Hải, Tập đoàn Năng lượng Quốc gia Việt Nam...

Hiệu quả của hệ thống pháp luật về khoa học công nghệ hiện hành còn nhiều bất cập

Phát biểu khai mạc, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú cho biết, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo có vai trò đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển kinh tế đất nước. Trong bối cảnh mục tiêu tăng trưởng hai con số, ứng dụng khoa học công nghiệp, đổi mới sáng tạo chính là động lực then chốt.

Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị và tiếp theo là Nghị quyết 66-NQ/TW vừa ban hành gần đây xác định rõ, pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật là một trong những đột phá của đột phá. Muốn khoa học công nghệ trở thành lợi thế cạnh tranh quốc gia thì cần phải có thể chế pháp luật phù hợp, linh hoạt, cập nhật nhanh với thực tiễn công nghệ.

Tuy nhiên, theo báo cáo tổng hợp từ Ban Chỉ đạo Nghị quyết 57 và Nghị quyết 66, hiệu quả của hệ thống pháp luật về khoa học công nghệ hiện hành vẫn còn nhiều bất cập, chưa đồng bộ, đặc biệt là thiếu liên thông, tương thích giữa các luật và văn bản hướng dẫn thi hành.

Thứ trưởng dẫn chứng dự thảo Báo cáo "Tình hình triển khai thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị trong 5 tháng đầu năm 2025 và những tồn tại, hạn chế, điểm nghẽn cần tập trung tháo gỡ" của Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số cho thấy, việc xây dựng, ban hành thể chế, chính sách còn những hạn chế: Chất lượng sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật còn nhiều thách thức trong việc bảo đảm tháo gỡ hoàn toàn rào cản thể chế; sự phối hợp giữa các bộ, cơ quan trong xây dựng luật còn chưa hiệu quả; số lượng văn bản, chính sách cần hoàn thiện còn lớn; các luật liên quan đến khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số có nguy cơ thiếu liên thông, tương thích với Luật Ngân sách Nhà nước Luật Đấu thầu, Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp, Luật Thuế thu nhập cá nhân... và các văn bản hướng dẫn thi hành nếu không kịp thời phối hợp để giải quyết sẽ dẫn đến nguy cơ việc đăng ký, giải ngân và quyết toán kinh phí gặp khó khăn.

Chỉ ra những bất cập, báo cáo rà soát các quy định pháp luật liên quan đến lĩnh vực khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số tại Hội thảo bà Nguyễn Thị Thu Hòe, Phó Cục trưởng Cục Kiểm tra văn bản và Quản lý xử lý vi phạm hành chính chỉ rõ những vướng mắc chưa có phương án xử lý. Đơn cử, chưa có quy định rõ ràng về dữ liệu mở trong Luật Tiếp cận thông tin; quy định thiếu cụ thể về chất lượng tạp chí khoa học và nội dung chuyển đổi số trong Luật Báo chí; Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng chưa đồng bộ với xu thế số hóa; Luật Thuế Xuất nhập khẩu chưa có ưu đãi cho nguyên vật liệu công nghệ cao…

Bên cạnh đó, một số vướng mắc đã có phương án xử lý, được tích hợp trong các dự án Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo; dự án Luật Công nghiệp công nghệ số… Các nội dung đáng chú ý gồm: Cơ chế đặt hàng nhiệm vụ khoa học; định giá tài sản vô hình; chính sách ưu đãi thuế - đất cho doanh nghiệp công nghệ số; thúc đẩy hình thành trung tâm dữ liệu, AI, điện toán đám mây...

Doanh nghiệp khoa học công nghệ khó tiếp cận nguồn vốn tín dụng

Theo Luật sư Đào Ngọc Chuyền, Phó Chủ tịch Liên đoàn Luật sư Việt Nam, Chủ nhiệm Đoàn Luật sư TP. Hà Nội nhấn mạnh, quá trình chuyển đổi số và phát triển dịch vụ công trực tuyến tại Việt Nam tuy đã đạt được một số kết quả đáng ghi nhận nhưng vẫn còn tồn tại những bất cập lớn về khuôn khổ pháp lý, đặc biệt là tình trạng thiếu đồng bộ giữa các quy định.

Ông Chuyền cho rằng, việc triển khai chuyển đổi số đang gặp rào cản về kỹ thuật, thể chế và năng lực tổ chức thực thi. Từ đó đòi hỏi, cần hoàn thiện khung pháp lý thống nhất; tăng cường phối hợp liên ngành theo cơ chế linh hoạt; đồng thời, chuẩn hóa toàn bộ quy trình thủ tục hành chính theo hướng đơn giản, thuận tiện, dễ tích hợp. Đặc biệt, cần "Lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm" trong thiết kế dịch vụ công, chứ không chỉ thuần túy là số hóa quy trình cũ.

Ông Nguyễn Tử Quảng, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Tập đoàn Công nghệ BKAV phân tích điểm nghẽn về tài chính cho doanh nghiệp công nghệ, đặc biệt là doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo. Theo đó, các doanh nghiệp khoa học công nghệ thường có tài sản chủ yếu là tri thức và sáng tạo như: bằng sáng chế, phần mềm, kế hoạch kinh doanh, thương hiệu… Tuy nhiên, hệ thống tài chính - ngân hàng hiện nay chưa có cơ chế định giá và bảo lãnh các tài sản vô hình này, dẫn đến việc các doanh nghiệp khó tiếp cận nguồn vốn tín dụng.

Theo các chuyên gia, nếu coi doanh nghiệp công nghệ là động lực tăng trưởng thì chính sách tài chính phải trở thành đòn bẩy. Tài sản của doanh nghiệp khoa học công nghệ là "chất xám" và cần phải định giá đúng "chất xám" đó. Từ đó cần có đối thoại chuyên sâu giữa doanh nghiệp, ngân hàng và cơ quan quản lý để xây dựng một hệ sinh thái tài chính phù hợp với đặc thù doanh nghiệp khoa học công nghệ tại Việt Nam.

Đại diện Bộ Công Thương cũng nêu rõ các vấn đề pháp lý trong lĩnh vực thương mại điện tử, bảo vệ dữ liệu người tiêu dùng và cho biết đang chuẩn bị hồ sơ sửa đổi Luật Thương mại điện tử để quản lý chặt chẽ hơn các nền tảng xuyên biên giới và bảo đảm nghĩa vụ thuế, bảo vệ người tiêu dùng trong môi trường số.

Kết luận hội thảo, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú ghi nhận toàn bộ ý kiến của các đại biểu và nhấn mạnh những định hướng trọng tâm trong thời gian tới, như tiếp tục rà soát, sửa đổi đồng bộ hệ thống pháp luật để tháo gỡ rào cản thể chế; nâng cao năng lực tổ chức thi hành pháp luật ở địa phương; bảo đảm sự phối hợp chặt chẽ giữa Bộ Tư pháp, Bộ Khoa học và Công nghệ, các bộ, ngành, địa phương, hiệp hội, doanh nghiệp để cụ thể hóa Nghị quyết 57.

Theo Thứ trưởng, muốn phát triển nhanh, bền vững bằng khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, thì thể chế pháp luật phải đi trước một bước, đồng hành cùng sự vận động của đời sống công nghệ. Đồng thời khẳng định, Bộ Tư pháp sẽ tiếp tục làm đầu mối tham mưu, xây dựng, hoàn thiện thể chế nhằm thúc đẩy mạnh mẽ hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia.