Hỗ trợ Vietnam Airlines là “hợp lý và cần thiết”

“Sức khỏe” tài chính là thách thức lớn

Tại hội thảo "Phục hồi và phát triển ngành hàng không trong bối cảnh mới" do Bộ biên tập Tạp chí Cộng sản phối hợp Bộ Giao thông vận tải tổ chức sáng 24.5, các đại biểu cho rằng, ngành hàng không thế giới đang đứng trước những dự báo lạc quan về sự phục hồi.

Riêng với Việt Nam, GS. Trần Thọ Đạt, trường Đại học Kinh tế quốc dân cho rằng, nhiều khả năng hàng không là lĩnh vực dẫn sóng phục hồi trở lại sau dịch với hàng loạt đường bay nội địa, quốc tế được khôi phục và mở rộng. Tuy vậy, một trong những thách thức trên con đường phục hồi là “sức khỏe” tài chính của các hãng hàng không.

Thống kê cho thấy, những khoản lỗ khổng lồ do ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch Covid-19 vẫn đang “đeo bám” các hãng hàng không lớn trên thế giới. Chẳng hạn, Hãng hàng không American Airlines (Mỹ) báo cáo khoản lỗ 2 tỷ USD trong năm 2021; riêng quý IV.2021 lỗ 931 triệu USD. Tại châu Á, Japan Airlines (Nhật Bản) dự báo khoản lỗ ròng 146 tỷ Yên (1,3 tỷ USD) trong năm tài chính tính đến tháng 3.2022…

Tại Việt Nam, hãng hàng không Quốc gia Việt Nam (Vietnam Airlines) cũng chịu ảnh hưởng nặng nề của Covid-19. Mặc dù mức lỗ 13.337 tỷ đồng tính cả năm 2021 đã giảm mạnh (1.300 tỷ đồng) so với kế hoạch năm 2021, trong đó phương án tái cơ cấu tổng thể doanh nghiệp giai đoạn 2021 - 2025 được kỳ vọng là giải pháp trọng tâm giúp Vietnam Airlines nâng cao hiệu quả hoạt động, tăng cường năng lực tài chính, song hãng này vẫn đang đối diện nguy cơ bị hủy niêm yết do lỗ 3 năm liên tiếp và có nguy cơ âm vốn chủ sở hữu.

Thêm vào đó, có hai nhân tố đang làm đảo lộn kịch bản phục hồi và phát triển của ngành hàng không, gồm giá nhiên liệu biến động và chiến sự căng thẳng tại Nga - Ukraine vẫn đang tiếp diễn khiến nhiều hãng bay phải thay đổi lộ trình làm tốn thêm chi phí và thời gian.

Trong bối cảnh đó, việc hỗ trợ ngành hàng không nói chung và hãng hàng không quốc gia nói riêng sẽ góp phần đẩy nhanh quá trình phục hồi kinh tế - xã hội. “Sự tồn tại và phát triển mạnh sau đại dịch của hãng hàng không Quốc gia không chỉ là hình ảnh của một hãng hàng không biểu tượng của một đất nước mà còn thể hiện ý chí vươn lên mạnh mẽ của một nền kinh tế, một đất nước thời kỳ hậu đại dịch”, GS. Trần Thọ Đạt nhấn mạnh.

Trước mắt phải tránh được nguy cơ hủy niêm yết

Thực tế, thời gian qua, chính phủ các nước đã triển khai nhiều giải pháp để hỗ trợ ngành hàng không. TS. Nguyễn Đức Kiên, Tổ trưởng Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng cho biết, có thể chia làm 3 nhóm hỗ trợ, bao gồm: Chương trình hỗ trợ chung cho các doanh nghiệp trong ngành; chương trình hỗ trợ cho một nhóm doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn; chương trình hỗ trợ cho một hoặc một vài doanh nghiệp thuộc sở hữu nhà nước. Các giải pháp này bao gồm từ hỗ trợ khắc phục những vấn đề mang tính khẩn cấp để tránh nguy cơ phá sản, hỗ trợ vượt qua khủng hoảng cho tới các giải pháp mang tính dài hạn để tái cấu trúc doanh nghiệp sau dịch.

Đặc biệt, các giải pháp thường được áp dụng đồng bộ, nhất quán thay vì riêng rẽ. Chẳng hạn, các khoản cho vay hoặc bảo lãnh vay vốn thuộc hai nhóm giải pháp đầu tiên thường đi kèm với các điều khoản về hoán đổi nợ lấy cổ phần và các cam kết về bảo vệ môi trường, hạn chế chi trả cổ tức, lương thưởng ban điều hành…

Đơn cử, tại Singapore, hãng hàng không quốc gia Singapore Airline với phần lớn cổ phần được sở hữu bởi Temasek đã phát hành 8,2 tỷ đô la Singapore cổ phiếu và 3,4 tỷ đô la Singapore trái phiếu chuyển đổi. Tamesek với vai trò là đại diện sở hữu vốn nhà nước đã tham gia mua cổ phiếu trên thị trường để duy trì tỷ lệ sở hữu, đồng thời cam kết là người mua vào trái phiếu nếu đợt phát hành không thành công.

Tại Pháp, hãng hàng không quốc gia Air France KLM cũng nhận được sự hỗ trợ từ Chính phủ thông qua các khoản vay, bảo lãnh vay vốn, hoán đổi nợ và cổ phần, bổ sung vốn với tổng giá trị lên tới 11 tỷ EUR…

“Như vậy, ngay cả ở các quốc gia có nền kinh tế thị trường, việc Chính phủ thông qua các công cụ tài chính để hỗ trợ các hãng hàng không quốc gia vượt qua khó khăn do đại dịch là rất phổ biến, đem lại hiệu quả không chỉ đối với riêng hãng hàng không mà còn giúp ổn định thị trường, đáp ứng nhu cầu giao thông vận tải của xã hội”, TS. Nguyễn Đức Kiên nhận xét.

Đối với Việt Nam, ông Kiên cho rằng, nhìn cả từ góc độ định hướng quản lý của Đảng về kinh tế nhà nước và kinh nghiệm quốc tế, việc Chính phủ triển khai các giải pháp hỗ trợ ngành hàng không Việt Nam và Vietnam Airlines với tư cách là chủ sở hữu nhà nước là “hoàn toàn hợp lý và thực sự cần thiết”. Thực tế, những giải pháp Chính phủ hỗ trợ Vietnam Airlines cho tới hiện nay đã giúp hãng duy trì hoạt động liên tục, bảo đảm sự hoạt động hiệu quả của thị trường hàng không Việt Nam.

Cũng theo vị chuyên gia này, để vượt qua những khó khăn và thách thức trong thời gian tới, Chính phủ phải xây dựng một đề án tổng thể cơ cấu lại ngành hàng không (gồm cả các hãng bay và tổng công ty cảng hàng không), giải quyết được những khó khăn đặt ra từ bối cảnh quốc tế cũng như từ vấn đề tái cơ cấu.

Về phía Bộ Kế hoạch và Đầu tư và Bộ Tài chính phải phối hợp chặt chẽ việc rà soát lại cơ chế chính sách đã áp dụng và những bất cập để trình Thủ tướng và Chính phủ có giải pháp hỗ trợ ngành hàng không phát triển trong tình hình mới, với tư cách là ngành đột phá để khôi phục kinh tế. Bộ Tài chính cần nghiên cứu soạn thảo, trình Thủ tướng các phương án sửa một số điều của Luật Chứng khoán và Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp theo trình tự, thủ tục rút gọn tại Kỳ họp tháng 10.2022.

Về phía Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp, phải chủ động cùng Vietnam Airlines và Tổng công ty cảng hàng không Việt Nam với tư cách là đại diện chủ sở hữu tại hãng hàng không quốc gia và cơ quan quản lý hạ tầng ngành hàng không quốc gia xây dựng chương trình cơ cấu lại kịp thời, không để lỡ thời cơ và có người chịu trách nhiệm cụ thể trình Chính phủ, Thủ tướng xem xét quyết định. Đồng thời, cơ quan này cần nghiên cứu phương án các tập đoàn kinh tế, tổng công ty trực thuộc quyền quản lý được phép hợp vốn để đầu tư hạ tầng hàng không và hãng bay như một tổ chức quản lý vốn mà không làm giảm vốn nhà nước tại doanh nghiệp đã được giao quản lý.

Trước mắt, “cần có những giải pháp “cứu” Vietnam Airlines khi hãng này đang đối diện với nguy cơ hủy niêm yết trong năm 2022 do thua lỗ 3 năm liên tiếp và “âm” vốn chủ sở hữu”, GS. Trần Thọ Đạt đề xuất.