Hỗ trợ phụ nữ và trẻ em gái
Thời gian gần đây, tình trạng bình đẳng giới ở nước ta đã có nhiều tiến bộ nhưng bất bình đẳng giới vẫn còn khá phổ biến ở một số lĩnh vực trong đời sống xã hội, trong đó có vấn đề định kiến giới đối với phụ nữ và trẻ em gái gây ra tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh. Theo các chuyên gia, để giảm tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh, từ đó đẩy lùi tư tưởng “trọng nam khinh nữ”, cần đẩy mạnh và nhân rộng các mô hình hỗ trợ phụ nữ và trẻ em gái tại các địa phương, nhất là địa phương đang có tỷ số giới tính khi sinh cao.
Đẩy lùi tư tưởng “trọng nam khinh nữ”
Theo các chuyên gia, vấn đề mất cân bằng giới tính khi sinh nguyên nhân cốt lõi xuất phát từ bất bình đẳng giữa nam và nữ. Đó là vì tâm lý ưa thích con trai còn hằn sâu trong bộ phận không nhỏ của người dân. Do đó, nâng cao vị thế của phụ nữ, giúp họ được đối xử công bằng là điều rất quan trọng, sẽ góp phần vào việc giảm thiểu lựa chọn giới tính khi sinh.
Để đẩy lùi tư tưởng “trọng nam khinh nữ”, ngay từ năm 2015, Tổng Cục Dân số - Kế hoạch hoá gia đình đã có Quyết định 178/QĐ-TCDS về việc phê duyệt mô hình Hỗ trợ phụ nữ và trẻ em gái. Mô hình đã đem lại kết quả đáng ghi nhận, được xem giải pháp cho việc nâng cao vị thế của phụ nữ và trẻ em gái trong gia đình, cộng đồng và giảm thiểu tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh.
Tại nhiều tỉnh, thành phố như Thái Bình, Vĩnh Phúc, Nam Định, Ninh Bình, Phú Thọ, Hà Nam, Sơn La… mô hình đã mang lại kết quả cao trong thực hiện bình đẳng giới và đẩy lùi tư tưởng “trọng nam khinh nữ”. Ngoài việc tích cực đẩy mạnh tuyên truyền, xây dựng các câu lạc bộ tại các thôn, làng, trường học, Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình tại các tỉnh, thành phố cũng thường xuyên tổ chức trao quà cho trẻ em trong các gia đình sinh 2 con một bề là gái có thành tích cao trong học tập; trao quà cho gia đình sinh 2 con gái thực hiện hiệu quả mô hình… Từ đó nhằm khích lệ, động viên và nêu gương cho các gia đình khác trong thôn xóm.
Ngoài ra, một mô hình cung cấp các dịch vụ thiết yếu, tích hợp hỗ trợ người bị bạo lực giới lần đầu tiên tại Việt Nam đang được triển khai hiệu quả và sẽ được nhân rộng trên cả nước là “Mô hình phòng ngừa và ứng phó với bạo lực đối với phụ nữ và trẻ em gái tại Việt Nam”. Với mục tiêu nâng cao nhận thức của cộng đồng về bạo lực, đặc biệt là bạo lực tình dục đối với phụ nữ và trẻ em gái và thay đổi thái độ, hành vi đối với bạo lực trên cơ sở giới, sau gần 4 năm thực hiện (2017 - 2021), hơn 10 triệu lượt người được tiếp cận với kiến thức về bạo lực trên cơ sở giới, đặc biệt là kiến thức về bạo lực tình dục đối với phụ nữ và trẻ em gái thông qua việc tổ chức 3 chiến dịch truyền thông toàn quốc hàng năm hưởng ứng Tháng hành động quốc gia về bình đẳng giới và phòng ngừa, ứng phó với bạo lực trên cơ sở giới (từ 15.11 – 15.12 hàng năm). Các hoạt động truyền thông tập trung vào các khu công nghiệp góp phần thúc đẩy văn hóa nói không với quấy rối tình dục tại môi trường làm việc. Bên cạnh việc hỗ trợ khẩn cấp, đảm bảo quyền cho phụ nữ và trẻ em gái bị bạo lực, các hoạt động của mô hình cũng đã hướng tới việc kết nối, hỗ trợ an sinh xã hội, bảo đảm cuộc sống ổn định lâu dài trong tương lai cho các nhóm đối tượng yếu thế.
Tiếp tục đầu tư nhân rộng các mô hình
Để đẩy mạnh hoạt động của các mô hình, các địa phương đã triển khai nhiều hoạt động, đẩy mạnh truyền thông với nhiều hình thức thiết thực, phong phú. Các hoạt động như: tổ chức hội thảo ký cam kết thực hiện không sinh con thứ 3 trở lên và không lựa chọn giới tính thai nhi dưới mọi hình thức; gặp mặt, nêu gương gia đình sinh con một bề là gái có con thành đạt, nuôi dưỡng, chăm sóc bố mẹ già.
Đồng thời, tổ chức các buổi nói chuyện chuyên đề cho các đối tượng là phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ, nam nông dân, các chức sắc tôn giáo, những người có uy tín trong cộng đồng về bình đẳng giới và vấn đề giới tính khi sinh tại cộng đồng. Tổ chức phối hợp truyền thông trực tiếp trong các buổi họp của xã như họp ban, ngành, đoàn thể... Các nội dung tuyên truyền tập trung vào những vấn đề như nguyên nhân, hệ lụy của mất cân bằng giới tính khi sinh, giải pháp khắc phục; quy định của pháp luật xử lý vi phạm lựa chọn giới tính thai nhi, bình đẳng giới, bạo lực gia đình…
Các cán bộ, cộng tác viên làm công tác dân số qua thực tiễn nhận định mô hình góp phần thay đổi nhận thức, hành vi của người dân. Vị thế của phụ nữ từ đó được nâng cao, giảm đi tâm lý thích con trai cùng tư tưởng “trọng nam khinh nữ”. Nhiều học sinh, sinh viên nữ đã biết quan tâm đến chăm sóc sức khỏe sinh sản, kế hoạch hóa gia đình, nâng cao sức khỏe… qua các buổi tuyên truyền trong trường học.
Theo các chuyên gia về dân số, thời gian gần đây tình trạng bình đẳng giới ở nước ta đã có nhiều tiến bộ nhưng bất bình đẳng giới vẫn còn khá phổ biến ở một số lĩnh vực trong đời sống xã hội, trong đó có vấn đề định kiến giới đối với phụ nữ và trẻ em gái gây ra tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh. Khi mất cân bằng giới tính khi sinh ở mức cao sẽ tác động tới quá trình hình thành cấu trúc gia đình, đặc biệt với hôn nhân. Nam giới trẻ tuổi bị dư thừa so với nữ giới do tỷ lệ nữ giới đang giảm dẩn trong cùng một thế hệ. Hệ luỵ là nam giới sẽ đối mặt với khó khăn nghiêm trọng khi tìm kiếm bạn đời.
Theo tính toán của các nhà nhân khẩu học, năm 2019, có khoảng 45.900 em gái bị thiếu hụt trong số sinh trong năm, chiếm tới 6,2% số lượng trẻ em gái sinh ra. Nếu tỷ số giới tính khi sinh vẫn tiếp tục cao như hiện nay thì chỉ khoảng hai, ba chục năm tới, sẽ có hàng triệu nam giới trong độ tuổi kết hôn sẽ không thể tìm được bạn đời. Do đó, trong thời gian tới cần đẩy mạnh hơn mô hình hỗ trợ phụ nữ và trẻ em gái tại nhiều địa phương hơn nữa, nhất là địa phương đang có tỷ số giới tính khi sinh cao.
