Tỷ lệ nội địa hóa mới đạt 5 -10%
Ngành công nghiệp điện tử có đóng góp lớn vào giá trị sản xuất công nghiệp và giá trị xuất khẩu cả nước. Trong vòng 10 năm, xuất khẩu điện tử chiếm trên 30% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam và đứng đầu trong các ngành chế biến chế tạo.
Ngành công nghiệp điện tử có nhiều thuận lợi để phát triển. Nguồn: ITN
Theo đánh giá của Bộ Công Thương, ngành điện tử đã có những bước tiến vượt bậc, đã đạt được những thành tựu đáng ghi nhận. Các doanh nghiệp điện tử hoạt động tại nước ta (bao gồm doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp FDI) hiện đã sản xuất được hầu hết các sản phẩm điện tử thiết yếu như điều hòa nhiệt độ, tivi, máy giặt, điện thoại, máy in… Các sản phẩm điện tử sản xuất trong nước đa dạng về chủng loại, màu sắc, mẫu mã, có chất lượng tốt, đáp ứng được phần lớn nhu cầu trong nước và đã xuất khẩu đi một số quốc gia trên thế giới.
Trong nửa đầu năm nay, xuất khẩu điện thoại, máy tính khởi sắc, tăng lần lượt 11,3% và 28,6% so với cùng kỳ năm trước, với tổng kim ngạch hơn 60 tỷ USD. Dự kiến, nếu duy trì được mức tăng như nửa đầu năm, ngành điện tử sẽ tạo ra doanh thu xuất khẩu khoảng 120 - 125 tỷ USD vào cuối năm nay, do nhu cầu tiêu dùng tại Mỹ, EU, Trung Quốc, Hàn Quốc cải thiện mạnh mẽ. Bên cạnh đó, về sản xuất sản phẩm công nghiệp hỗ trợ ngành điện tử 7 tháng năm nay 2024, một số sản phẩm có sản lượng tăng so với cùng kỳ năm 2023.
Dù vậy, năng lực các doanh nghiệp nội địa trong ngành điện tử vẫn còn hạn chế, chất lượng, mẫu mã sản phẩm chưa đáp ứng được yêu cầu cao của thị trường, Bộ Công Thương đánh giá. Các doanh nghiệp điện tử nội địa có tiếng trước đây đang phát triển chậm lại hoặc mất dần thương hiệu và chiếm thị phần nhỏ. Hiện thị trường điện - điện tử dân dụng trong nước chủ yếu do các thương hiệu nước ngoài chiếm lĩnh.
Số liệu thống kê cũng cho thấy, tỷ lệ nội địa hóa ngành điện tử hiện nay chỉ khoảng 5 - 10%. Các sản phẩm điện tử trên thị trường Việt Nam đa số là hàng nhập khẩu nguyên chiếc hoặc lắp ráp trong nước bằng phần lớn các linh kiện nhập khẩu. Các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ ngành điện tử trong nước đã có tham gia vào chuỗi giá trị của ngành, tuy nhiên, đa số mới cung cấp các sản phẩm đơn giản có giá trị, hàm lượng công nghệ thấp. Nguyên nhân chủ yếu là do năng lực các doanh nghiệp nội địa trong ngành còn nhiều hạn chế, chất lượng sản phẩm chưa đáp ứng được yêu cầu cao của thị trường cũng như của các doanh nghiệp FDI. Sự liên kết giữa các doanh nghiệp cung ứng trong nước với các doanh nghiệp FDI và các tập đoàn đa quốc gia còn mờ nhạt.
Tập trung hỗ trợ một số doanh nghiệp triển vọng
Bộ Công Thương cho rằng, ngành công nghiệp điện tử có nhiều thuận lợi để phát triển khi Việt Nam nằm trong khu vực có nền công nghiệp phát triển nhanh và năng động. Thêm vào đó là thị trường nội địa gần 100 triệu dân và khả năng tiếp cận trực tiếp với thị trường 600 triệu dân của khu vực ASEAN, thị trường xuất khẩu quốc tế rộng lớn nhờ tham gia vào các hiệp định thương mại tự do.
Bên cạnh đó, Việt Nam còn sở hữu nguồn lao động dồi dào và được đánh giá là học hỏi nhanh trong khai thác, sử dụng và lắp ráp các thiết bị điện tử, kể cả các thiết bị điện tử hiện đại. Chi phí nhân công lao động tương đối thấp tạo lợi thế cạnh tranh cho các doanh nghiệp so với các doanh nghiệp trong khu vực... Việt Nam cũng là quốc gia có nguồn tài nguyên khoáng sản quan trọng cần thiết để phát triển công nghiệp vật liệu điện tử như: quặng sắt, đất hiếm, titan, rutin, barit, ilmenit...
Đặc biệt, Việt Nam có an ninh chính trị ổn định. Chính phủ cũng đang tạo rất nhiều ưu đãi cho đầu tư vào công nghệ, đặc biệt là công nghệ cao. Đây là những yếu tố quan trọng bậc nhất với các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài nói chung, và với các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực điện tử nói riêng.
Để hiện thực hóa tiềm năng của ngành điện tử, các chuyên gia cho rằng, các doanh nghiệp ngành điện tử cần nâng cao năng lực để có thể tham gia chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp đầu chuỗi đang hoạt động tại Việt Nam và tăng cường tham gia các hoạt động, sự kiện kết nối kinh doanh để có thể tận dụng được những cơ hội kết nối với doanh nghiệp điện tử EU.
Theo bà Đỗ Thị Thúy Hương, Phó Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp Hỗ trợ Việt Nam (VASI), doanh nghiệp có thể nghiên cứu phương án chuyển đổi mô hình kinh doanh, có các cách thức tương tác mới trong nội bộ, với khách hàng, thị trường và có thể lập “phòng tác chiến” xử lý nhanh. Hoặc chuyển đổi sản phẩm, đáp ứng nhu cầu thị trường (mặt hàng thiết yếu; đơn hàng nhỏ…), gắn với xu thế tiêu dùng. Bên cạnh đó, doanh nghiệp cần linh hoạt thị trường, đối tác, tiếp cận thị trường ngay khi có điều kiện và tăng cường khai thác thị trường trong nước; Đẩy mạnh liên kết doanh nghiệp, có thể áp dụng trả chậm, chia sẻ đơn hàng; hàng đổi hàng…
Ngoài ra, theo các chuyên gia, để chủ động và phát triển nhanh, bền vững cho ngành công nghiệp điện tử hiện nay, các nhà hoạch định chính sách cần xây dựng các biện pháp bảo vệ thị trường điện - điện tử tiêu dùng (như thuế phòng vệ, hàng rào kỹ thuật, chống gian lận thương mại, hàng giả và hàng nhập lậu…). Đồng thời tập trung hỗ trợ một số doanh nghiệp triển vọng của Việt Nam trong lĩnh vực điện tử nhằm tạo cơ hội cho các doanh nghiệp này phát triển, đóng vai trò dẫn dắt thị trường điện tử trong nước, đặc biệt là các sản phẩm điện - điện tử gia dụng.
