Theo quy định hiện hành, dân phòng là một trong những lực lượng đóng vai trò nòng cốt trong công tác PCCC và cứu nạn, cứu hộ tại địa bàn. Tuy nhiên, do mô hình tổ chức, chế độ chính sách, đầu tư kinh phí hoạt động, phương tiện còn nhiều hạn chế nên lực lượng này không phát huy được vai trò, hiệu quả theo phương châm "bốn tại chỗ". Cụ thể, tại hầu hết Tổ bảo vệ dân phố hiện nay mặc dù đều được trang bị các bình cứu hỏa và chăn cứu hỏa, song chỉ là bình cứu hỏa loại nhỏ, đơn giản. Bên cạnh đó, do không chuyên sâu và chưa có quy định chính thức về việc đảm trách, chỉ là lực lượng cùng phối hợp nên việc tham gia cứu hỏa của họ còn hạn chế.
Đơn cử, tại tổ dân phố số 2, phường Định Công, quận Hoàng Mai, TP Hà Nội, hiện tổ dân phố này có khoảng 600 hộ dân, hàng nghìn nhân khẩu, 3 tòa chung cư và hàng trăm nhà dân, song chỉ có 3 bảo vệ tổ dân phố, nhưng do trong nhiều năm qua lực lượng này được trang bị vài bình cứu hỏa mini, đến nay hầu hết đã cũ... Trong khi đó, hiện cả nước có trên 72.400 bảo vệ dân phố, nếu không tính đến tận dụng, phát huy nguồn lực này sẽ là lãng phí lớn trong công tác PCCC và cứu nạn cứu hộ tại cơ sở, khi mà lực lượng chức năng còn thiếu.
Từ thực tế trên, Bộ Công an đã Dự thảo Nghị quyết thí điểm giao một số nhiệm vụ PCCC và cứu nạn, cứu hộ cho bảo vệ tổ dân phố. Theo đó, đề xuất thí điểm bổ sung chức năng, nhiệm vụ về PCCC, cứu hộ, cứu nạn cho bảo vệ tổ dân phố, để khi xảy ra sự cố sẽ có thêm lực lượng phản ứng tại chỗ và hỗ trợ cho dân phòng. Cụ thể, bảo vệ tổ dân phố sẽ tham gia cứu người gặp nạn và khống chế ngọn lửa ban đầu, nhằm giảm thiệt hại trước khi lực lương chữa cháy chuyên nghiệp đến. Đại tá Nguyễn Minh Khương, Phó Cục trưởng Cục Cảnh sát PCCC, cứu nạn cứu hộ, Bộ Công an cho biết, nếu Dự thảo Nghị quyết được thông qua, đầu năm 2021, Bộ Công an sẽ thí điểm nội dung trên ở các phường, thị trấn ở 17 tỉnh, thành phố, gồm: Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Hải Phòng, Cần Thơ, Bắc Ninh, Quảng Ninh, Thanh Hóa, Nghệ An, Thừa Thiên Huế, Khánh Hòa, Bình Định, Bà Rịa - Vũng Tàu, Đắk Lắk, Lâm Đồng, Bình Dương, Đồng Nai.
Bày tỏ quan điểm về đề xuất này, đại diện Phòng Cảnh sát PCCC và cứu nạn cứu hộ; công an một số địa phương cho rằng: Đề xuất thí điểm giao một số nhiệm vụ PCCC và cứu nạn cứu hộ cho bảo vệ tổ dân phố rất phù hợp với thực tế. Bởi, đội ngũ bảo vệ dân phố vốn là những người am hiểu địa bàn. Lâu nay, công tác bảo vệ an ninh trật tự tại địa phương, lực lượng này vẫn tham gia phối hợp tốt với công an phường, dân phòng. Bản thân họ là người địa phương, ở khu dân cư nên việc tuyên truyền, nhắc nhở trong công tác PCCC rất hiệu quả. Khi được tập huấn, thực hành kỹ năng về PCCC, họ tuyên truyền cho thành viên gia đình, họ hàng và người dân ở khu dân cư. Trường hợp xảy ra cháy nổ, việc xử lý đám cháy ngay từ ban đầu đặc biệt quan trọng.
Bên cạnh đó, đây cũng là lực lượng đã được trang bị những kỹ năng xử lý, nếu xảy ra đám cháy sẽ xử lý tốt việc dập lửa ban đầu. Cùng đó, họ thông thạo đường phố, ngõ ngách nên việc phối hợp với lực lượng chữa cháy chuyên nghiệp vô cùng quan trọng. Nếu phát huy tốt được vai trò thì bảo vệ dân phố là “cánh tay nối dài” của lực lượng PCCC chuyên nghiệp trong công tác bảo đảm an toàn về phòng chống cháy, nổ trên địa bàn.
