Hệ lụy của tấm áo siêu cường

Theo tác giả bài viết, trong 2 năm gần đây ở các sân bay, công trường xây dựng, và bây giờ thì ở hầu khắp các góc phố Trung Quốc, người ta có thể bắt gặp các bảng quảng cáo cổ động cho Giấc mộng Trung Hoa, một ý tưởng gắn bó với Chủ tịch Tập Cận Bình. Đó là giấc mơ về một dân tộc phồn thịnh, một nhà nước hùng mạnh và khi đã trở thành cường quốc thì cách ứng xử với bên ngoài của Trung Quốc cũng phải khác. Tại Hội nghị Công tác Đối ngoại Trung ương Trung Quốc cuối năm ngoái, Chủ tịch Tập Cận Bình khẳng định, Trung Quốc cần có nền ngoại giao nước lớn mang đặc sắc Trung Quốc, phong cách Trung Quốc và khí phách Trung Quốc.

Le Monde cho rằng với chủ trương đó, ông Tập Cận Bình đã đoạn tuyệt với học thuyết Đặng Tiểu Bình đề ra vào những năm 1990, khi mà Trung Quốc đang trỗi dậy, đó là chủ trương ẩn mình chờ thời (Thao quang dưỡng hối). Sau khi lên cầm quyền, ông Tập Cận Bình đã liên tiếp công du châu Á, châu Âu và châu Phi. Gần đây, Bắc Kinh tổ chức Hội nghị Thượng đỉnh Diễn đàn Hợp tác châu Á - Thái Bình Dương (APEC), cố gắng tạo dựng cho Trung Quốc một vai trò cường quốc cả về kinh tế lẫn an ninh sau nhiều năm phải chấp nhận sự thống trị của Mỹ trong khu vực. Theo một giáo sư Trung Quốc về quan hệ quốc tế thuộc Đại học Bắc Kinh được hãng tin Bloomberg trích dẫn: rõ ràng nhà lãnh đạo hiện nay không muốn thực hiện phương châm giấu mình chờ thời nữa và đây là dấu hiệu rất quan trọng cho thấy sự thay đổi trong chính sách đối ngoại của Trung Quốc.

Trung Quốc ngày nay đang nhận thấy giới hạn của chính sách ngoại giao khiêm tốn được theo đuổi trong hai thập kỷ qua. Đó là nó đã không ngăn cản được Mỹ liên tục gia tăng nỗ lực kiềm chế sự trỗi dậy của Trung Quốc. Bắc Kinh hiểu chính sách ngoại giao xoay trục qua châu Á của Tổng thống Mỹ Barack Obama cốt chỉ nhằm ngăn chặn sự bành trướng ảnh hưởng của Trung Quốc. Bắc Kinh cũng nhận thấy đường lối khiêm nhường chỉ khiến cho họ không có được vị thế lấn lướt trong những tranh chấp biển đảo với các nước láng giềng ở Đông Nam Á và Đông Bắc Á. Các chuyên gia cho rằng bài phát biểu của ông Tập Cận Bình phản ánh nỗ lực của Bắc Kinh trong việc muốn sử dụng sức mạnh kinh tế và gạt bỏ lo ngại của các nước láng giềng trước sự trỗi dậy của Trung Quốc. Chiến lược này cho phép khai thác những thế mạnh của Trung Quốc bởi vì các xung đột do tranh chấp lãnh thổ có thể đẩy các nước khác đi với Mỹ.

Le Monde điểm lại, để xứng với tầm vóc của một cường quốc, Bắc Kinh khởi xướng và thúc đẩy sáng kiến về những con đường tơ lụa mới, một tuyến hàng hải nối với châu Phi, châu Âu qua Đông Nam Á, một tuyến khác trên đất liền nối Trung Quốc với các nước Trung Á, Nga, gọi chung trong dự án tham vọng Một vành đai - một con đường. Trên mặt trận tài chính, Trung Quốc cũng không ngần ngại đề nghị các nước châu Á - Thái Bình Dương lập ra Ngân hàng Đầu tư cơ sở hạ tầng Á châu, trực tiếp cạnh tranh với Ngân hàng phát triển châu Á mà Bắc Kinh vẫn cho rằng nằm dưới ảnh hưởng của Tokyo và Washington. Trong cuộc chạy đua tranh giành ảnh hưởng kinh tế với Washington, Bắc Kinh còn tìm cách lôi kéo hợp tác kinh tế với một số nước có vị trí địa lý gần gũi như Australia, Hàn Quốc và Indonesia.

Mặt khác, Bắc Kinh giờ đây đang áp dụng chính sách ngoại giao hống hách dựa trên gây sức ép kinh tế. Le Monde điểm lại những việc như Bắc Kinh đã thành công khi buộc một số nước từ chối đón tiếp lãnh tụ tinh thần của người Tây Tạng Đạt Lai Lạt Ma. Bắc Kinh sẵn sàng đe dọa phá hỏng những cố gắng hòa giải quan hệ với Vatican. Chính sách ngoại giao nước lớn còn đặt Trung Quốc trước nguy cơ xung đột quân sự, khi giữa năm 2014 họ ngang nhiên đưa giàn khoan dầu di động vào vùng thềm lục địa Việt Nam.

Tuy nhiên, triển khai đường hướng ngoại giao nước lớn đa sắc diện như trên, Trung Quốc phải đối mặt với những hệ lụy không nhỏ. Le Monde nhận định, bản thân người Trung Quốc cũng ý thức được chính sách ngoại giao nước lớn chứa đựng nhiều yếu tố rủi ro hơn so với vị thế trước kia.

Tờ báo dẫn phân tích của ông Diêm Học Thông, thuộc Viện Quan hệ quốc tế hiện đại thuộc Đại học Thanh Hoa (Trung Quốc) cho rằng, rủi ro ở đây không phải là một cuộc chiến tranh với Mỹ mà là sự đối đầu quân sự với các nước láng giềng, đặc biệt với Nhật Bản. Nhìn chung, Trung Quốc đang tự đặt mình vào vị thế của một cường quốc hung hăng. Theo giáo sư quan hệ quốc tế Trầm Đinh Lập, Đại học Phục Đán, Trung Quốc tự tin hơn so với quá khứ nhưng còn phải mất khoảng thời gian dài để có được sự tự tin như Mỹ.

Tờ Le Monde dẫn phát biểu của ông Du Tân Thiên, Viện trưởng Viện Nghiên cứu quốc tế Thượng Hải: Chủ tịch Tập Cận Bình phải cân bằng chính sách ngoại giao trên trường quốc tế. Giờ đây vừa mới nổi lên như là một cường quốc, Trung Quốc đã trở thành nguồn cơn của nhiều mối lo ngại và ngày càng có nhiều nước châu Á và Thái Bình Dương bày tỏ công khai điều này. Trung Quốc không còn là nơi để ai đó muốn gửi gắm số phận của mình. Vậy, chính sách ngoại giao nước lớn đang là thách thức lớn cho Trung Quốc và Tập Cận Bình cũng ý thức được những phản ứng đang dấy lên từ những nước nằm bên vùng biển mà Trung Quốc đang đòi chủ quyền, cho đến sự phản kháng của các nước châu Phi, nơi Bắc Kinh đang dùng viện trợ để đổi lấy tài nguyên thiên nhiên.