Hành trình xóa bỏ khác biệt
Theo kết quả thăm dò của báo Time (Mỹ) và tạp chí Le Figaro (Pháp), thống lĩnh danh sách nhà văn nổi tiếng nhất thế kỷ XX chính là nhà văn người Ireland, James Joyce (1882-1941).
“Ít mà tinh”
| “Một James Joyce quốc tế” Là tên cuộc triển lãm từ 10.9 đến 20.9 tại L’Espace- Trung tâm Văn hóa Pháp, 24 Tràng Tiền, Hà Nội, với sự phối hợp của Đại sứ quán Ireland. Đến với triển lãm, những người yêu văn học sẽ có cơ hội tìm hiểu về James Joyce - từ thuở ấu thơ ở |
James Joyce viết rất ít. Ông chỉ có 4 tác phẩm là Những người Dublin (Dubliners, 1914), Chân dung một chàng họa sỹ trẻ (A Portrait of the Artist as a Young Man, 1916), Ulysses (1922) và Finnegans thức giấc (1939). Nhưng chính James Joyce được xem là nhà cách mạng trong nghệ thuật viết tiểu thuyết của thế kỷ XX, có kỹ thuật viết hoàn toàn khác với tiểu thuyết thế kỷ XIX. Bị thử thách ghê gớm khi mới ra đời, nhưng sau đó Ulysses được đánh giá là một tác phẩm hiện thực tuyệt vời của nền văn học thế giới thế kỷ XX.
James Joyce, biểu tượng một tinh thần hiện đại của đất nước Ireland, đã được thừa nhận là một trong những nhà văn vĩ đại nhất của thế kỷ XX. Tư tưởng và sự ảnh hưởng của ông mang tính toàn cầu. Trên thực tế, mức độ quan trọng của Joyce về văn chương có thể được đo lường thông qua các tác giả và nghệ sỹ được ông truyền cảm hứng sáng tác hơn là số lượng bản sách của ông được bán. Giống như Pablo Picasso, Joyce đã làm cho độc giả của mình phải đặt câu hỏi về những giả định mà họ mang lại cho các tác phẩm nghệ thuật...
Người ta so sánh Ulysses với sử thi Odyssey của Homer vĩ đại. Theo TS. Paul Gray, chính Ulysses đã mở đường sáng tác cho các nhà văn lớn như William Faulkner, Saul Bellow, Toni Morrison (Mỹ), Albert Camus (Pháp), Samuel Beckett (Ireland), Gabriel Garcia Marquez (Colombia).
Cuộc sống và văn học
| “Nếu Ulysses không phải được viết ra để đọc, thì cuộc sống không phải là để trải nghiệm, bởi lẽ chẳng có gì trong đó là cuộc sống cả” (James Joyce) |
James Joyce từng nói: “Một trong những điều tôi không thể quen được khi còn trẻ là sự khác biệt mà tôi tìm thấy giữa cuộc sống và văn học”. Và dường như James đã dành cả sự nghiệp để xóa bỏ sự khác biệt này và cống hiến vào cuộc cách mạng cho tác phẩm hư cấu của thế kỷ XX. Cuộc sống trong các sáng tác của James phần lớn là cuộc đời của chính ông.
Sinh ra ở Rathgar, khu ngoại ô Dublin, James Augustine Aloysius là anh cả trong gia đình có 10 người con. Trong suốt tuổi thơ của James, Dublin là trung tâm hành chính của sự thống trị của Anh tại Ireland và là nơi xảy ra các cuộc tranh giành giữa các phong trào văn hóa. Việc sáng tác ban đầu của Joyce được mô tả với nỗi thất vọng về tình trạng tê liệt và chật hẹp của thành phố, nhưng về sau, ông lại nói một cách đầy hào hứng về vẻ đẹp của Dublin với lịch sử hào hùng và lòng mến khách sâu sắc. Joyce rời Dublin vào tháng 10.1904 cùng với vợ tương lai là Nora Barnacle. Ulysses là bức chân dung chi tiết và trìu mến bậc nhất về một thành phố trong các tác phẩm văn học dù cho James không hề viết phần nào của tác phẩm tại thành phố này.
Là cuốn tiểu thuyết bán tự truyện đầu tay của James, Chân dung một chàng hoạ sỹ trẻ thể hiện một dấu ấn về phong cách, về độ phức tạp của ngôn ngữ thông qua chàng trai trẻ Stephen Dedalus, từ khi còn rất nhỏ đến khi quyết định rời bỏ Dublin để theo đuổi sự nghiệp nghệ thuật của mình.
Cũng dễ hiểu khi tác phẩm đầu tay của James chính là Những người Dublin, gồm 14 truyện ngắn, phản ánh những mảng tối trong cuộc sống đương đại, tập trung vào những khoảnh khắc khi sự thật, bản chất của một con người hay sự kiện đột nhiên phơi mở... Nếu như Ulysses kể về những câu chuyện trong ngày ở Dublin thì Finnegans thức giấc là cuốn sách về buổi đêm trong câu chuyện về một gia đình người Dublin. Joyce mất 17 năm (1922-1939) để hoàn thành Finnegans thức giấc, cuốn sách được coi là một trong những tác phẩm văn học cơ bản và thực tiễn nhất.
Odysseus và Ulysses
Khi còn bé, Joyce đã bị mê hoặc bởi sử thi Odysseus. Năm 20 tuổi, khi được yêu cầu viết về nhân vật anh hùng yêu thích của mình, ông đã chọn Odysseus, chiến binh Hy Lạp chiến thắng bằng chính sự khôn khéo và thông minh hơn là dùng bạo lực. Khi viết Ulysses (tên của Odysseus theo cách gọi của người La Mã), James đã nói rằng Odysseus là một tính cách toàn diện và mang tính nhân văn nhất trong văn học.
Miêu tả trong một ngày trọn vẹn ở Dublin - ngày 16.6.1904, Ulysses là món quà riêng của James dành cho Nora Barnacle vì đây chính là ngày đầu tiên hai người hẹn hò đi chơi... Cuốn sách không chỉ dõi theo những khoảnh khắc của Stephen và Bloom mà còn là hàng trăm người dân Dublin trên đường phố, gặp nhau và nói chuyện. Mọi hoạt động diễn ra như ngẫu nhiên nhưng ẩn sau sự tái hiện chân thực đó là “rất nhiều điều bí ẩn và câu đố đến mức nó sẽ khiến cho các giáo sư luôn luôn bận rộn trong hàng thế kỷ tranh cãi điều tôi muốn nói”, như James từng tuyên bố.
Giọng miêu tả đa chiều và trò chơi chữ phong phú đã làm cho Ulysses, cuốn sách về chủ nghĩa anh hùng trong cuộc sống hàng ngày, trở thành một từ điển đồng nghĩa về phong cách cho các nhà văn khi miêu tả cuộc sống đương đại. Những kỹ thuật trong Ulysses, sau này có thể được tìm thấy trong các sáng tác của William Faulkner, Albert Camus, Samuel Beckett, Saul Bellow, Gabriel Garcia Marquez, Toni Morrison và tất cả họ, khác với James, đều đoạt giải Nobel văn học.
