Hạn chế gia tăng tình trạng trẻ bị xâm hại tình dục

Ảnh: Nam Long

Những năm gần đây tính chất của các vụ XHTD trẻ em ngày càng nghiêm trọng, gây nhiều bức xúc cho dư luận, vi phạm nghiêm trọng quyền trẻ em, ảnh hưởng đến sự phát triển về thể chất và nhân cách của trẻ. Đặc biệt, độ tuổi bị xâm phạm ngày càng thấp hơn, địa bàn xảy ra nhiều nhất là vùng ĐBSCL, Đông Nam Bộ. Địa phương có nhiều trẻ bị XHTD là Hà Nội, Quảng Ninh, Gia Lai, Đăk Lăk… Cùng với đó là đã xuất hiện nhiều hình thức mới về tội phạm XHTD trẻ em nam, đối tượng XHTD không chỉ là người Việt Nam mà đã xuất hiện đối tượng phạm tội là người nước ngoài; tính chất của một số vụ XHTD trẻ em đặc biệt nghiêm trọng như tình trạng loạn luân… Điều đáng quan tâm trong số 4.329 trẻ em là nạn nhân thì trẻ em bị hiếp dâm chiếm tỷ lệ cao nhất 62%, giao cấu trẻ em (15%), dâm ô trẻ em (13%). Ngoài ra, có khoảng 10% nạn nhân bị buôn bán vì mục đích thương mại tình dục trẻ em tuổi từ 13 - 18 tuổi. Theo Cục trưởng Cục Tệ nạn xã hội, Bộ Lao động,Thương binh và Xã hội Nguyễn Văn Minh cho biết hiện tình hình XHTD trẻ em vẫn diễn ra phức tạp, xu hướng giảm thiếu tính bền vững.

Sau 5 năm (2005 -2010) thực hiện đề án Ngăn chặn và giải quyết tình trạng trẻ em bị xâm hại tình dục do Bộ Lao đông, Thương binh và Xã hội chủ trì, trên toàn quốc đã hỗ trợ 3.798 nạn nhân, chiếm 87% tổng số trẻ bị XHTD được phát hiện. Điển hình Sóc Trăng hỗ trợ 132/132 nạn nhân và 277 trẻ em có nguy cơ cao; Cần Thơ 100/111 nạn nhân và 295 trẻ em có nguy cơ cao… Nhiều địa phương đã quan tâm, giúp đỡ, can thiệp phòng ngừa với đối tượng trẻ em có nguy cơ cao như trẻ em lang thang, trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn… Ngoài ra, mô hình phòng chống XHTDT trẻ em tại cộng động đã được xây dựng tại một số tỉnh, thành phố trọng điểm như Lào Cai, Cà Mau, An Giang, Khánh Hòa, Đồng Tháp, Vĩnh Long, Hà Tĩnh… Không chỉ dừng lại ở việc hỗ trợ trực tiếp nạn nhân, gia đình nạn nhân, mô hình này đã góp phần nâng cao hiểu biết của cộng đồng về phòng chống XHTD trẻ em; khuyến khích người dân tố giác tội phạm, phát hiện sớm trẻ em là nạn nhân XHTD và có biện pháp kịp thời giúp trẻ phục hồi, tái hòa nhập cộng đồng. Bên cạnh việc triển khai công tác truyền thông phòng ngừa, nâng cao năng lực cán bộ, Cục Tệ nạn xã hội đã phối hợp với các địa phương triển khai các hình thức hỗ trợ vật chất như trợ cấp khó khăn, hỗ trợ gia đình vay vốn, xói đói giảm nghèo, hỗ trợ dạy nghề, tạo việc làm đối với trẻ em trên 13 tuổi… Đặc biệt, các chương trình hỗ trợ tâm lý cũng đã được thực hiện như kịp thời thăm hỏi, động viên, giải thích và hỗ trợ nạn nhân và gia đình vượt qua khó khăn, tiếp cận với các chế độ, chính sách của Nhà nước; hỗ trợ pháp lý như thủ tục để tiến hành khởi kiện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp trong quá trình tố tụng.

Từ thực tiễn 5 năm triển khai đề án có thể thấy rằng công tác thống kê, rà soát chỉ tập trung vào các dạng lạm dụng tình dục trẻ em (hiếp dâm, giao cấu, dâm ô) chưa có số liệu thống kê chính thức về bóc lột tình dục trẻ em. Mặt khác, theo nhận định của Cục Tệ nạn xã hội, con số trẻ em bị XHTD trên thực tế có thể cao hơn vì đây mới chỉ là số nạn nhân được phát hiện, chủ yếu là do người nhà nạn nhân tố giác, khai báo. Hơn nữa, số liệu báo cáo chủ yếu từ các cơ quan thi hành pháp luật nên mới chỉ phản ánh các vụ việc đã được xử lý, chưa bộc lộ đầy đủ số vụ diễn ra trên thực tế. Điều này đã dẫn đến tình trạng có nhiều nạn nhân bị XHTD trên thực tế không được hưởng các chế độ, chính sách kịp thời.
Tuy nhiên, có một thực tế phải thừa nhận là công tác thông kê, rà soát không hề đơn giản, nhất là khi thiếu sự ủng hộ từ nạn nhân, gia đình nạn nhân. Điều này lại liên quan đến một thực tế về hệ thống dịch vụ bảo vệ nói chung, trẻ em bị xâm hại tình dục nói riêng ở nước ta. Hiện nay, hệ thống này chưa mang tính chuyên nghiệp, thiếu các mô hình hỗ trợ thay thế hiệu quả đối với trẻ em có hoàn cảnh khó khăn bị XHTD, chưa phải là địa chỉ tin cậy cho nạn nhân, gia đình nạn nhân. Phần lớn trẻ em bị XHTD có các triệu chứng rối nhiễu tâm lý ở các mức độ khác nhau, thậm chí nhiều vụ việc xảy ra từ 2 - 5 năm mới được phát hiện nên đã để lại hậu quả nặng nề cho nạn nhân.
Hiện nay, việc tham vấn, trị liệu cho trẻ chưa được quan tâm thích đáng, thiếu cán bộ hỗ trợ chuyên nghiệp. Đặc biệt đội ngũ cán bộ xã chủ yếu là kiêm nhiệm, phụ trách nhiều nhiệm vụ, công việc. Trong khi đó, các vụ XHTD trẻ em xảy ra ở hầu khắp các địa bàn do đó ở nhiều cấp cơ sở công tác phòng, chống XHTD ít được quan tâm, thậm chí bỏ qua đối với XHTD ở dạng dâm ô hoặc chưa thành. Trong bối cảnh đó, một vấn đề khác cũng đáng được quan tâm là người dân nhiều khi không chú ý nhiều đến những hoạt động truyền thông gián tiếp thông qua các kênh truyền thông vì hầu hết thường nghĩ rằng con mình không thể là nạn nhân của việc XPTD, chính vì vậy khi xảy ra vụ việc thường có những phản ứng lúng túng.

Từ những thực tế nêu trên cần thấy rằng, bên cạnh những giải pháp xây dựng và phát triển hệ thống các dịch vụ hỗ trợ trẻ em một cách toàn diện và chuyên nghiệp thì cần tăng cường công tác truyền thống, giáo dục trên mọi địa bàn, phù hợp với từng đối tượng, lứa tuổi và giới tính bởi hiện nay, các hình thức tuyên truyền giáo dục về phòng chống XHTD trẻ em  còn hết sức khô khan, tài liệu, ấn phẩm truyền thông nhiều khi không phù hợp với các đối tượng khác nhau, nhất là ở những vùng dân cư thưa thớt, trình độ dân trí thấp, vùng cao, sâu, xa, nông thôn.