Hạn chế chuyển đổi đất trồng lúa, đất rừng!

Dự án này được Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư tại Kỳ họp bất thường vào đầu năm nay (Nghị quyết 44/2022/QH15). Theo đó, Dự án đi qua 12 tỉnh, thành phố, với nhu cầu sử dụng đất sơ bộ được xác định là 5.481ha; trong đó đất trồng lúa nước từ 2 vụ trở lên khoảng 1.532ha, đất rừng phòng hộ khoảng 110ha, đất rừng sản xuất khoảng 1.436ha.

Cũng bởi số liệu vào thời điểm đó mới chỉ là “tạm tính” nên tại Nghị quyết 44/2022/QH15, Quốc hội yêu cầu Chính phủ hoàn chỉnh hồ sơ chuyển mục đích sử dụng đất rừng và đất trồng lúa nước từ 2 vụ trở lên của Dự án, trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Có thể nói, Quốc hội ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định chủ trương chuyển mục đích sử dụng rừng, đất rừng và đất trồng lúa từ 2 vụ trở lên chính là tạo điều kiện thuận lợi để triển khai Dự án cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2021 - 2025 đúng tiến độ đề ra; đồng thời bảo đảm giám sát chặt chẽ việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất, giữ được sinh kế cho người dân và giảm tối đa tác động đến môi trường.

Thời gian qua, Bộ Giao thông Vận tải đã tổng hợp nhu cầu sử dụng đất từ các địa phương có Dự án đi qua và tiến hành thẩm định. Kết quả cho thấy có chênh lệch về số liệu (theo hướng tăng lên) so với Nghị quyết 44/2022/QH15. Cụ thể, tại phiên họp mới đây của Ủy ban Kinh tế thẩm tra nội dung này, Chính phủ đề nghị chuyển mục đích sử dụng 1.054,63ha rừng (gồm 111,84ha rừng phòng hộ; 4,45ha rừng đặc dụng và 802,91ha rừng sản xuất); 1.863,984ha đất lâm nghiệp (gồm đất rừng phòng hộ 138,1ha; đất rừng đặc dụng 4,61ha và đất rừng sản xuất 1.721,23ha) và 1.721,96ha đất trồng lúa nước từ 2 vụ trở lên.

Theo giải thích của Bộ Giao thông Vận tải, diện tích các loại đất thay đổi chủ yếu do phương pháp xác định trong từng bước khác nhau của Dự án. Bên cạnh đó, hướng tuyến và ranh giới chiếm dụng để lập hồ sơ chuyển mục đích sử dụng rừng, đất rừng, đất lúa được thực hiện trên cơ sở hướng tuyến bước nghiên cứu khả thi được cắm tại thực địa, nên bảo đảm độ chính xác theo yêu cầu. Bộ cũng khẳng định việc này ảnh hưởng rất thấp so với tổng chi phí bồi thường, giải phóng mặt bằng của Dự án và tác động không đáng kể đối với tổng mức đầu tư.

Mặc dù vậy, trong mọi trường hợp, tinh thần hạn chế tối đa chuyển đổi rừng (cả phòng hộ và đặc dụng), đất rừng, đất trồng lúa “bờ xôi ruộng mật” phải được quán triệt và thực thi nghiêm túc. Bởi lẽ, biến đổi khí hậu đang hiển hiện trước mắt chúng ta chứ không còn là chuyện của tương lai. Biến đổi khí hậu cũng đang tác động trực tiếp đến nước ta, chứ không phải là chuyện của nước khác, chuyện của thế giới. Và trong một thế giới ngày càng bất định, vấn đề bảo đảm an ninh lương thực, giữ đất trồng lúa - “công cụ sản xuất” của nông dân càng trở nên quan trọng với các quốc gia, trong đó có nước ta.

Với tinh thần như vậy, diện tích rừng, đất rừng, đất trồng lúa từ 2 vụ trở lên Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, thông qua chủ trương chuyển đổi phải được cân đong, đo đếm kỹ lưỡng trên cả phương diện phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững môi trường và sinh kế của người dân. Số liệu đưa ra phải bảo đảm chính xác, rõ ràng, địa phương nào chuyển đổi bao nhiêu cần nêu cụ thể. Khi Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã quyết thì cứ thế triển khai, không phải tính chuyện ủy quyền tiếp cho HĐND cấp tỉnh xem xét nếu có phát sinh. 

Đặc biệt, các địa phương phải có phương án bảo đảm sinh kế cho những nông dân bị mất đất trồng lúa; có phương án trồng rừng thay thế đối với diện tích buộc phải chuyển đổi mục đích sử dụng như một cách “bù đắp” cho tự nhiên - mà cũng là “cứu trái đất”, “cứu mình” trước biến đổi khí hậu ngày một dữ dội. Có như vậy, niềm vui về một tuyến cao tốc trải dài từ Bắc vào Nam mới được trọn vẹn và sự phát triển của đất nước mới thực sự bền vững.