Đọc sách: Hà Nội, mũ rơm và tem phiếu
Ở dạng hồi ký nhưng sống động như thể tác giả ngồi ghi chép lại những câu chuyện mới xảy ra ngày hôm qua. Phải nói là người đọc giật mình, sao trí nhớ của Trung Sỹ có thể tài tình đến thế. Không gian Hà Nội mở ra từ trước và sau khi tiếp quản Thủ đô 1954, kéo dài đến mấy chục năm sau, qua mấy lần sơ tán tránh bom Mỹ. Nhiều chuyện đã lùi xa, tưởng như đã quên rồi, nhưng quyển sách này đã nhắc lại. Quyển sách thuộc loại gây ra hiệu ứng, khiến người ta đọc đến đâu thì nhớ ra đến đấy, mình cũng có những kỷ niệm tương tự. Nó đánh động, nhắc nhở, khơi gợi, người đọc thế hệ chúng tôi có lẽ ai cũng bật nhớ lại một tuổi thơ như thế, lớn lên giữa lòng phố xá như thế, sống giữa không gian làng quê nơi sơ tán như thế.
Tác giả nhớ rất kỹ, nhớ rất tỉ mỉ, cách bện cái mũ rơm chẳng hạn, điều đó làm tôi bỗng nhiên nhớ ra ngày ấy mình cũng có một cái mũ rơm. Mũ rơm cũng có loại đắt tiền thời trang, còn mình có cái mũ rơm nhà nghèo, vành không rộng mà chỉ như cái vành mũ cát. Lại cứ tấm tắc trên từng trang, nhớ gì mà ghê thế: nhớ đến con tôm bện dây huyết thanh làm móc khóa xe, nhớ từng ô tem phiếu mua hàng, nhớ hình dáng cành đào thời bao cấp “nhất thể kiểu dáng bu gà”… Về làng quê chơi chọi cỏ gà còn biết bên trong đầu mồng cỏ có một con sâu bằng đầu tăm, còn nhớ hẳn hoi tên con sâu là hoàng khuyển, dẫn hẳn ra câu thơ của Vương An Thạch về “con chó vàng” này mà ông ngoại đọc cho nghe. Tác giả nhớ theo kiểu mà người ta bảo là nhớ hết cả Hà Nội. Thuộc vanh vách những bài thơ trong sách giáo khoa, nhớ cả những bài những câu hát bịa đặt của trẻ con, nhớ những câu hát câu thơ đẹp. Nhớ từ anh khắc bút dạo ở Bờ Hồ, nhớ những người ở nhờ trong nhà mình sau khi giải phóng thủ đô, nhớ các cô mậu dịch viên bao cấp, nhớ những người bạn ở nơi sơ tán… Trong những chân dung ấy, đặc biệt cảm động là hình ảnh bà vú nuôi, dùng sữa mình nuôi cho con người ta lớn, thành thanh niên rồi mà hàng tuần bà vẫn quay lại để xem anh chàng sống thế nào, giặt giũ cho anh chàng lười tắm. Rồi khi bà chủ gia đình bị thiếu mấy đồng cân vàng phải giao nộp cho Nhà nước, đang lo sợ bị bắt bỏ tù, thì chính bà vú nuôi lại phải lấy vàng của mình nộp bù cho nhà chủ. Còn nữa, có khi thấp thoáng hình ảnh hiu hắt của người thầy bị quy kết khiến người trò nhiều năm sau còn vương vấn.