Với vị trí 99/165, Việt Nam lần đầu tiên vào nhóm 100 quốc gia, vùng lãnh thổ đứng đầu. Đây cũng là năm thứ ba liên tiếp, Việt Nam cải thiện cả về điểm số và thứ hạng. Cụ thể, điểm số đã tăng từ 6,17 điểm năm 2019 lên 6,23 điểm năm 2022. Thứ hạng tăng từ 123 lên 99.
Quan sát điểm số và thứ hạng của Việt Nam từ năm 2000 đến nay, chuyên gia kinh tế Đinh Tuấn Minh, Trung tâm Nghiên cứu giải pháp thị trường cho các vấn đề kinh tế và xã hội (MASSEI) cho rằng, những ghi nhận về điểm số và thứ hạng của Việt Nam trong Báo cáo năm 2024 phản ánh Chính phủ đã có những điều chỉnh chính sách kinh tế kịp thời theo hướng thân thiện với thị trường để hỗ trợ phục hồi kinh tế trong giai đoạn đại dịch Covid-19.
Còn nhìn trong cả một thập niên, Việt Nam cũng liên tục cải thiện thứ hạng, từ 141/165 năm 2011 lên 99/165 năm 2022. Điều này là nhờ sự từ bỏ tư duy chính sách kích cầu dễ dãi dựa vào khu vực doanh nghiệp nhà nước vì mục tiêu tăng trưởng ngắn hạn và đặc biệt là điều hành chính sách kinh tế hàng năm luôn đặt ổn định vĩ mô làm ưu tiên hàng đầu.
Nhờ ổn định vĩ mô, nền kinh tế dần bộc lộ một loạt điểm nghẽn cản trở sự vận hành của thị trường. Chính phủ đã kiên định tìm kiếm các giải pháp mở rộng tự do kinh tế cho người dân và doanh nghiệp thông qua các giải pháp như giảm gánh nặng thuế khóa, cắt giảm quy định hành chính liên quan đến đầu tư, kinh doanh, mở cửa thương mại quốc tế, thu hút nhà đầu tư nước ngoài, cải thiện chất lượng đầu tư công... Tất cả các giải pháp như vậy đã tạo ra tăng trưởng kinh tế ổn định, bền vững trong hơn một thập niên qua.
Cũng từ chỉ số này, chuyên gia kinh tế Đinh Tuấn Minh đã "gợi suy" một số bài học chính sách và đặc biệt nhấn mạnh, phải ưu tiên ổn định vĩ mô và kiên trì coi vốn đầu tư công là “vốn mồi” nhằm thu hút đầu tư tư nhân và đầu tư nước ngoài tham gia.
Đây là hai bài học quan trọng, bởi nhu cầu vốn đầu tư hạ tầng của nước ta trong thời gian tới là rất lớn, song đầu tư tư nhân lại có xu hướng giảm. Ví dụ, theo ước tính ban đầu, để thực hiện mục tiêu 5.000km đường bộ cao tốc, nhu cầu các nguồn vốn đến năm 2030 khoảng 813.000 tỷ đồng, trong đó giai đoạn 2021 - 2025 cần khoảng 393.000 tỷ đồng. Hoặc, dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam dự kiến cần khoảng hơn 67 tỷ USD và hoàn toàn sử dụng vốn đầu tư công.
Trong khi đó, đầu tư tư nhân từ chỗ tăng trưởng luôn ở mức 11 - 17%/năm trong giai đoạn từ 2014 - 2019 thì từ năm 2020 đến nay đã giảm tốc. Báo cáo thẩm tra kinh tế - xã hội của Ủy ban Kinh tế cho biết, 9 tháng năm 2024, vốn đầu tư của khu vực tư nhân chỉ đạt 1.336,9 nghìn tỷ đồng, chiếm 55,3% và tăng 7,1%, bằng gần một nửa mức tăng trưởng của giai đoạn 2015 - 2019.
Chuyên gia Đinh Tuấn Minh cho rằng, cắt giảm chi tiêu Chính phủ trong những năm qua đã giúp cho Việt Nam có dư địa giảm thuế và giảm nợ công, góp phần quan trọng vào cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, thúc đẩy khu vực doanh nghiệp tư nhân phát triển, qua đó tạo ra nguồn thu bền vững cho ngân sách nhà nước.
Những năm tới, Việt Nam cần lượng vốn đầu tư khổng lồ để phát triển kết cấu hạ tầng; để thành công, điều quan trọng là Chính phủ phải kiên trì chính sách coi vốn đầu tư công là “vốn mồi” nhằm thu hút đầu tư tư nhân và đầu tư nước ngoài tham gia. Nếu phát triển hạ tầng kỹ thuật phụ thuộc quá nhiều vào ngân sách nhà nước thì khó tránh khỏi việc tăng thuế và tăng nợ công để đáp ứng tiến độ đầu tư. Điều này dẫn đến mặt bằng lãi suất chung của nền kinh tế tăng, khiến cho cộng đồng doanh nghiệp gặp khó khăn, khả năng cạnh tranh thu hút vốn đầu tư của Việt Nam so với các quốc gia khác sẽ bị suy giảm.
Những gợi suy chính sách nói trên cần được đặt lên bàn nghị sự Quốc hội trong phiên thảo luận về tình hình kinh tế - xã hội năm 2024 và kế hoạch phát triển năm 2025 diễn ra vào ngày mai. Vì sao đầu tư tư nhân giảm tốc và cách nào kích thích dòng vốn này? Đây là những câu hỏi cần được trả lời rốt ráo, để đưa kinh tế quay trở lại quỹ đạo tăng trưởng cao, giảm gánh nặng cho đầu tư công và giảm áp lực cho ổn định kinh tế vĩ mô; để tạo đà bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, đưa Việt Nam trở thành quốc gia thịnh vượng ở thời điểm kỷ niệm 100 năm thành lập nước.
