Gỡ vướng về chính sách để thúc đẩy thúc đẩy xử lý rác thải bằng công nghệ cao

Nhiều bất cập trong thực hiện thủ tục đầu tư

Đoàn khảo sát do Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH thành phố Phạm Thị Thanh Mai làm Trưởng đoàn vừa tiến hành khảo sát tại Nhà máy điện rác Seraphin về chuyên đề việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành. Qua đợt khảo sát, Đoàn ĐBQH thành phố nắm bắt thực tế, chỉ ra những khó khăn, bất cập trong quá trình thực hiện chính sách; từ đó, kiến nghị với Quốc hội xem xét điều chỉnh, bổ sung hoặc ban hành chính sách phù hợp với thực tiễn.

Tại buổi làm việc, báo cáo tới đoàn khảo sát, Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Amaccao Nguyễn Trọng Quỳnh cho biết: Dự án Nhà máy điện rác Seraphin do Công ty Cổ phần Công nghệ môi trường xanh Seraphin (thuộc tập đoàn Amaccao) là chủ đầu tư tại Khu xử lý chất thải rắn Xuân Sơn, thị xã Sơn Tây và huyện Ba Vì. Dự án có công suất xử lý rác thải sinh hoạt là 2.250 tấn/ngày đêm; công suất phát điện 37MW. Tổng mức đầu tư của dự án là trên 4.800 tỷ đồng.

Đến nay, dự án đã hoàn thành thi công xây dựng và lắp đặt thiết bị toàn bộ các hạng mục công trình của dự án, bảo đảm đủ điều kiện chạy vận hành thử nghiệm theo quy định; công tác nghiệm thu phòng cháy chữa cháy, giấy phép môi trường... đã được hoàn thiện.

Kiến nghị với Đoàn khảo sát, ông Nguyễn Trọng Quỳnh cho biết, trong quá trình triển khai các dự án điện rác ở nhiều tỉnh thành trên cả nước, việc triển khai thực hiện các thủ tục đầu tư để xây dựng nhà máy, Tập đoàn Amaccao gặp một số khó khăn, vướng mắc làm ảnh hưởng không nhỏ đến tiến độ hoàn thành nhà máy. Cụ thể, do tính chất đặc thù của loại hình dự án nhà máy điện rác (vừa mang tính chất loại hình dự án môi trường lại vừa mang tính chất của nhà máy điện) còn rất mới mẻ tại Việt Nam; đặc biệt, là đối với các các cơ quan quản lý Nhà nước cũng như đối với cả các Nhà đầu tư. Do đó, quá trình ký hợp đồng dịch vụ đối với các tỉnh, thành phố là rất khó khăn và gian nan.

Bên cạnh đó, Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Amaccao cũng chỉ ra việc ký Hợp đồng dịch vụ xử lý rác liên quan đến Nghị định 32 vẫn còn một số vướng mắc. Cụ thể, trước đây, việc xử lý rác thải chủ yếu theo hình thức chôn lấp, trong đó các bãi chôn lấp do Nhà nước đầu tư, đơn vị xử lý chỉ đảm nhận việc vận hành, do đó, các địa phương thường chỉ ký hợp đồng dịch vụ có thời hạn ngắn là 5 năm.

Tuy nhiên, với mô hình nhà máy điện rác – là loại hình đầu tư quy mô lớn, công nghệ cao và có chi phí đầu tư rất lớn – thì cách tiếp cận, áp dụng như vậy đã không còn phù hợp. Mỗi nhà máy điện rác có vốn đầu tư rất lớn (ít nhất khoảng 2.000 tỷ đồng), chưa kể thời gian thu hồi vốn và vận hành bền vững nhiều năm. Trong khi đó, Nghị định 32 lại đang tạo ra rào cản khi vẫn áp dụng tư duy ký hợp đồng đặt hàng hàng năm, gây khó khăn nghiêm trọng trong việc ký kết hợp đồng dịch vụ xử lý rác cho các nhà máy điện rác hiện đại. "Vì vậy, chúng tôi kính đề nghị Đoàn ĐBQH thành phố Hà Nội có ý kiến về việc điều chỉnh kéo dài thời hạn hợp đồng xử lý rác, hợp đồng đặt hàng để tháo gỡ khó khăn không chỉ cho Hà Nội, mà còn cho các tỉnh thành khác đang triển khai mô hình nhà máy điện rác. Đây là yếu tố then chốt để đảm bảo hiệu quả đầu tư và bền vững môi trường lâu dài", ông Nguyễn Trọng Quỳnh đề xuất.

Ngoài ra, Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Amaccao cho rằng, vẫn còn một số bất cập trong việc ban hành về Quy chuẩn, tiêu chuẩn thiết kế áp dụng cho loại hình nhà máy điện rác. Do vậy, với vai trò là đơn vị thực hiện các dự án điện rác, Tập đoàn Amaccao mong muốn các cơ quan quản lý nhà nước khi xây dựng cơ chế chính sách, cũng như các quy chuẩn tiêu chuẩn cần thực sự lắng nghe và tôn trọng ý kiến từ các nhà đầu tư - những người trực tiếp triển khai và vận hành dự án.

Riêng đối với các vướng mắc về các loại hình quy hoạch do có sự chồng chéo và thiếu đồng bộ giữa các loại quy hoạch đã làm ảnh hưởng đến tiến độ chung để xây dựng nhà máy. "Do vậy đề nghị cơ quan quản lý Nhà nước cần xây dựng ban hành và thống nhất cho phép áp dụng quy hoạch hiện có (quy hoạch quốc gia hoặc quy hoạch địa phương) để làm cơ sở triển khai thực hiện dự án trong thời gian sớm nhất, không phải chờ đủ các loại quy hoạch được phê duyệt mới triển khai", ông Nguyễn Trọng Quỳnh đề xuất.

Cần tham vấn ý kiến của doanh nghiệp trong quá trình xây dựng chính sách

Cũng tại buổi làm việc, các thành viên Đoàn khảo sát đã thảo luận các nội dung liên quan đến việc xây dựng ban hành cơ chế chính sách hỗ trợ Nhà đầu tư dự án điện rác và có cơ chế chính sách ưu tiên, bảo hộ nhà đầu tư trong nước trong lĩnh vực xử lý rác thải và môi trường. Trong đó, một số ý kiến trong đoàn khảo sát cho rằng thực tế hiện nay, phần lớn số nhà máy trong lĩnh vực điện rác đã được các nhà đầu tư nước ngoài mua và làm chủ đầu tư, tạo ra sự cạnh tranh gay gắt và gây khó khăn cho doanh nghiệp trong nước. Trong khi đó, các Công ty doanh nghiệp trong nước hoàn toàn có đủ năng lực tài chính, năng lực trí tuệ... để làm chủ và sử dụng công nghệ hiện đại cho các dự án xử lý rác thải sinh hoạt tại Việt Nam. Chính vì vậy, nhiều đại biểu đồng tình với kiến nghị của phía Tập đoàn Amaccao mong muốn Đoàn ĐBQH thành phố có ý kiến để Quốc hội ban hành các cơ chế chính sách và có hướng dẫn cụ thể để Nhà đầu tư trong nước có cơ hội tiếp nhận và được hưởng các chính sách ưu đãi của Nhà nước và có cơ chế hỗ trợ, bảo hộ để khuyến khích doanh nghiệp Việt Nam phát triển và làm chủ lĩnh vực này, đồng thời góp phần bảo đảm an ninh môi trường quốc gia.

Đáng chú ý, liên quan đến vấn đề cơ chế, chính sách, các ý kiến thảo luận cho rằng chúng ta cần có sự ổn định cơ chế, chính sách, tránh điều chỉnh điều hành cục bộ. Theo đó, một trong những vấn đề lớn hiện nay mà các nhà đầu tư gặp phải là cơ chế chính sách thiếu ổn định, thay đổi đột ngột và thiếu sự trao đổi, lắng nghe ý kiến của các nhà đầu tư. Vì vậy, kiến nghị với Đoàn ĐBQH thành phố, ông Nguyễn Trọng Quỳnh mong muốn Nhà nước sớm có những chính sách ổn định, xuyên suốt và khi có sự thay đổi cần có cơ chế tham vấn ý kiến của các doanh nghiệp nhằm xây dựng cơ chế chính sách phù hợp nhằm đảm bảo hài hòa giữa lợi ích của Nhà nước và nhà đầu tư.

Hoàn thiện thể chế, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp

Tại buổi làm việc, thành viên đoàn khảo sát đã làm rõ thêm một số nội dung liên quan đến các cơ chế, chính sách về môi trường, xử lý và phân loại rác tại nguồn, định mức đơn giá... Phát biểu ý kiến tại buổi khảo sát, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Tạ Đình Thi nhấn mạnh, mô hình nhà máy điện rác là lĩnh vực đặc thù, vừa liên quan đến chính sách phát triển năng lượng, vừa chịu sự điều chỉnh của pháp luật về môi trường. Hiện nay, các nghị quyết như: Nghị quyết 57 về khoa học công nghệ và Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân đã đưa ra nhiều chính sách ưu đãi. Vì vậy, các doanh nghiệp cần vận dụng tối đa cơ chế chính sách để phát triển một cách bền vững, hướng tới cộng đồng. Chỉ ra một số chồng chéo giữa các luật gây khó khăn trong quá trình triển khai, ông Tạ Đình Thi cho biết tới đây, đoàn giám sát của Quốc hội sẽ giám sát và làm việc với nhiều Bộ ngành, tỉnh thành, từ đó sẽ rà soát, điều chỉnh đồng bộ, bảo đảm sự thống nhất và minh bạch của hệ thống pháp luật.

Phát biểu tại buổi khảo sát, Phó trưởng Đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH thành phố Phạm Thị Thanh Mai ghi nhận những thay đổi của Nhà máy điện rác Seraphin kể từ khi đi vào thử nghiệm vận hành xử lý rác thải bằng điện rác. Trong đó, dự án có công nghệ hiện đại đã "về đích" sớm so với tiến độ đề ra, đã đi vào vận hành thử nghiệm.

Nhấn mạnh rác là nguồn sản sinh kinh tế tuần hoàn, Trưởng đoàn khảo sát cho biết, thành phố cũng phải thực hiện cam kết để bảo đảm nguồn rác đầu vào. Vì vậy, đề nghị Sở Nông nghiệp và Môi trường, Sở Xây dựng tham mưu cho thành phố triển khai thực hiện.

Phó trưởng Đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH thành phố cũng đã làm rõ thêm một số ý kiến, kiến nghị của doanh nghiệp và cho biết, để thuận lợi cho vận hành nhà máy điện rác cần có sự đồng bộ trong thể chế, chính sách, quy hoạch, đầu tư, vận hành... "Đoàn ĐBQH thành phố ghi nhận những ý kiến, kiến nghị này để gửi tới các cơ quan chức năng nhằm góp phần hoàn thiện thể chế, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp trong quá trình đầu tư nhằm mang lại hiệu quả tốt nhất", bà Phạm Thị Thanh Mai nhấn mạnh.