Tinh thần hiếu học và trân trọng nét chữ đẹp
Tục xin chữ đầu năm là một phong tục truyền thống của người Việt, bắt nguồn từ tinh thần hiếu học, trân trọng nét chữ đẹp, đặc biệt phổ biến trong dịp Tết Nguyên đán. Đây là mỹ tục thể hiện ước nguyện về một năm mới bình an, may mắn và thịnh vượng. Tục lệ này không chỉ gắn với đời sống tinh thần của người dân mà còn phản ánh sâu sắc giá trị văn hóa, nhân sinh quan của người Việt.
Theo thư pháp gia Đỗ Văn Tụ, từ quan niệm coi trọng chữ viết và năm mới mọi người đều mong cầu bản thân, gia đình những điều tốt đẹp, khởi sắc hơn, nên ngày xuân xin chữ về như xin một thứ phúc lộc may mắn. Đây là nét văn hóa thể hiện sự trọng chữ nghĩa, trọng tri thức và cũng là mong muốn xin được con chữ để lấy may mắn, cầu một năm tài lộc và bình an.
“Khi xưa, để xin chữ thầy đồ (người có học vị Tú tài, hoặc nho sĩ hay chữ trong vùng được kính trọng), người xin phải sắm sanh một lễ mọn gồm trầu cau, chè thuốc, thành tâm đến nhà thầy. Người cho chữ cũng luôn phải trang nghiêm, tôn kính đạo học, không cho phường ‘thích làm sang’, chỉ cho người trọng chữ. Mỗi chữ được viết ra bằng cả trí - thần - lực của thầy đồ nên ngoài ý nghĩa của con chữ, còn là một tác phẩm nghệ thuật”, ông Tụ nói.
Chữ xin được thể hiện lời chúc của người viết hoặc mong muốn của người xin, thường là sự an lành, may mắn, thành công, đỗ đạt, con cái đầy nhà cùng những vận hội mới trong cuộc đời. Đặc biệt là những nhà có người theo học, mong được con chữ của Thánh hiền, giáng ứng cho may mắn trong học hành, thi cử.
“Khi xin được câu đối hay con chữ linh thiêng như ý, đem về nhà treo ở nơi trang trọng nhất, linh ứng nhất, dễ ngắm nhìn, để cầu nguyện thành đạt cho cuộc sống và cho học hành thi cử”, nhà thư pháp Đỗ Văn Tụ cho hay.
Văn hóa xin và cho chữ vẫn phổ biến và không xa lạ trong xã hội hiện nay. Tuy nhiên, do những xô bồ của cuộc sống, cách thức xin chữ và cho chữ đã và đang cải biến rất nhiều.
Gìn giữ và lan tỏa nét đẹp nghệ thuật thư pháp
Thư pháp gia Trần Võ Hiệp, Câu lạc bộ Thư họa Việt Tâm Bút, chia sẻ, “việc cho chữ và xin chữ mặc dù không còn lệ xưa, song hiện nay vẫn được xem là thú chơi tao nhã trong những ngày Tết. Người xin chữ với ước vọng đầu Xuân mong muốn gửi vào những câu đối, câu chúc, lời hay ý đẹp được viết bằng chữ Hán, Nôm, Quốc ngữ trên nền mực tàu, giấy đỏ. Tùy lứa tuổi, công việc, ngành nghề, các chữ được xin nhiều trong ngày Tết sẽ là: thuận, trí, tài, tài lộc, phát lộc, thành công, hiếu học, bình an, sức khỏe..."
Bên cạnh việc thủ bút cho chữ, người cho chữ sẽ giải thích từng nét chữ và ý nghĩa sâu xa của con chữ để người xin được hiểu tận tường, quý trọng và ghi nhớ, phấn đấu đạt như ý với con chữ mình xin trong năm mới.
Tuy nhiên, hiện nay để thu hút giới trẻ và công chúng đến với hoạt động xin - cho chữ trong ngày xuân, anh Hiệp cho biết, ngoài đáp ứng nhu cầu xin chữ, các thư pháp gia cũng đan xen biểu diễn nghệ thuật thư pháp, hướng dẫn khách trải nghiệm tự viết thư pháp với bút lông, mực tàu, giấy xuyến chỉ... Giấy, kích thước, hình thức chữ viết cũng sẽ được trưng bày đa dạng để phù hợp với nhu cầu người xin.
Nhằm lan tỏa, gìn giữ nét đẹp của nghệ thuật thư pháp trong cộng đồng, "người cho chữ phải thường xuyên học hỏi chuyên môn, tích lũy kinh nghiệm, cập nhật xu thế của xã hội hiện đại, học thêm ngữ nghĩa về điển tích, điển cố, nét văn hóa; sáng tác thơ, họa thủy mặc; người xin chữ cũng cần tìm hiểu truyền thống văn hóa, lịch sử, gắn với phong tục tập quán, tục xin chữ để hiểu sâu hơn truyền thống của ông cha ta", anh Hiệp khuyên.
