Giới hạn cho nhiếp ảnh nghệ thuật

Thời gian là thước đo

Nhiếp ảnh thời hiện tại vô cùng rộng lớn, quá trình từ cái tôi nghệ sĩ đến hình thành một tác phẩm ảnh nghệ thuật làm rung động trái tim nhiều người, đem đến xúc cảm thẩm mỹ tích cực, nhân văn và để tỏa sáng, thăng hoa ở các cuộc thi… là cả một chặng đường dài và không hề đơn giản. Đây cũng là đề tài tranh luận tại hội thảo “Nhiếp ảnh nghệ thuật, những vấn đề hiện tại” do Hội Nhiếp ảnh nghệ thuật Hà Nội tổ chức sáng 28.11.

Theo NSNA Đức Căn, Chi hội trưởng Hội Nhiếp ảnh Xứ Đoài, nhiếp ảnh là thực tế, là khoảnh khắc. Nó khác hội họa ở chỗ, một bức tranh có thể vẽ trong hàng năm, hàng tháng, thậm chí cả đời, nhưng sản phẩm nhiếp ảnh được thực hiện trong 1/1.000 giây. Chỉ trong chớp mắt ấy thôi, bao nhiêu tư duy và tích luỹ hội tụ tại một mặt phẳng khuôn hình. “Nhiếp ảnh nghệ thuật cần hội đủ 3 yếu tố chân, thiện, mỹ;  thay vì chỉ dừng ở độ chính xác của thông tin trong nhiếp ảnh báo chí. Cũng có thể hiểu trong ảnh nghệ thuật đã có tính báo chí. Khác chăng gọi là ảnh nghệ thuật là khi nó “sống” được ở mọi thời điểm, mọi không gian, mọi hoàn cảnh”. Nói như NSNA Tiến Dũng, nhiếp ảnh nghệ thuật phải sống mãi với thời gian, chứ không chỉ chụp chơi theo số đông, đề tài theo mùa, theo sở thích như những lầm tưởng gần đây.

Tác phẩm “Mùa đông - Hà Nội phố” của NSNA Nguyễn Xuân Chính

Tuy nhiên, ảnh nghệ thuật vẫn có sự can thiệp nhỏ, đó là sử dụng phần mềm photoshop để chỉnh sửa ánh sáng, màu sắc, bố cục và không quên nhặt “sạn” để tác phẩm hoàn thiện hơn. NSNA Nguyễn Xuân Chính phân tích, cũng là phục vụ công chúng, song ảnh báo chí hướng đến mục đích thông tin, minh họa, nên xét về thời gian, khoảnh khắc ghi lại trong nhiếp ảnh nghệ thuật được đánh giá cao hơn. Với các bức ảnh nghệ thuật cho phép sự sắp đặt, hoặc như khi chụp được những khoảnh khắc trong sự sắp đặt đó thì tác phẩm cũng mang dấu ấn rõ ràng.

Đồng quan điểm, Chủ tịch Hội Nhiếp ảnh nghệ thuật Hà Nội Đặng Đình An cho hay, ảnh nghệ thuật khác ảnh ghi chép, khác hẳn những bức ảnh ôm đồm, dàn trải và thiếu chiều sâu. Tính nghệ thuật cao thể hiện cái nhìn khái quát của tác giả khi thể hiện đề tài mà mình mong muốn trong một bức ảnh. “Tôi thường thấy người ta hay có kinh nghiệm treo những bức ảnh mình thích trong phòng, nơi làm việc một thời gian. Ngày qua ngày lại, bức ảnh nào vượt qua được thời gian thì đấy là những bức ảnh tâm đắc. Có bức ảnh ban đầu nhà nhiếp ảnh rất khoái, nhưng khi nhìn hàng ngày mới phát hiện ra cái vô duyên của nó. Vậy có nghĩa là ảnh nghệ thuật phải sống được với thời gian và không gian”.

Đánh đồng chất lượng

Nghệ thuật của nhiếp ảnh tồn tại bởi việc ca ngợi và cô đọng hiện thực, làm sáng rõ bản chất sự thực. Nhiệm vụ của nhiếp ảnh gia, chuyên hay không chuyên, đều giống nhau, đó là phản xạ bằng trực giác và nắm bắt khoảnh khắc độc đáo. Tuy nhiên, có một thực tế trong nước đáng suy ngẫm hiện nay là việc đánh đồng chất lượng nhiếp ảnh chuyên nghiệp với nghiệp dư. Khi nhiếp ảnh càng được xã hội hóa sâu rộng thì càng bộc lộ nhiều hạn chế và nhược điểm trong sáng tạo hình ảnh.

Trên thực tế, ranh giới giữa nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp và nghiệp dư không xa. Một người “chơi ảnh” trong giây lát may mắn, xuất thần, có thể chụp được bức ảnh giá trị về nghệ thuật khiến nhiều nhiếp ảnh gia có thâm niên phải ghen tỵ. Điều đó có xảy ra nhưng không nhiều. NSNA Nguyễn Xuân Chính chia sẻ, điều này phụ thuộc một phần ở khâu thẩm ảnh chuyên nghiệp với chính kiến và quan điểm rõ ràng. Người chơi ảnh, bao gồm cả người sáng tạo và người thẩm định, cần có hiểu biết sâu rộng ở mọi lĩnh vực lịch sử, chính trị và văn hóa vùng miền. Bởi lẽ nhiếp ảnh nghệ thuật không thể xa rời thực tế, một tác phẩm ảnh nghệ thuật cần phản ánh được các vấn đề xã hội nhưng vẫn đầy ắp tính thẩm mỹ.

Theo NSNA Tiến Dũng, chất trí tuệ phải được thể hiện ở kỹ năng, ngôn ngữ nhiếp ảnh, ánh sáng, bố cục, màu sắc, đường nét. Người chụp làm chủ thời điểm ghi hình, nắm chắc bố cục và không gian khuôn hình bức ảnh. Sự đam mê, khổ luyện cùng với những tích lũy thực tế giúp nhiều người trở thành những nghệ sĩ, nhiếp ảnh gia đúng nghĩa. Khác với phần đông các nhà “làm ảnh” theo cảm tính hoặc chạy theo khẩu vị của cái đẹp chung chung, hời hợt. Ảnh nghệ thuật phải gây cảm xúc cho tâm hồn người xem, làm cho người xem xúc động thực sự chứ không để ngắm nhìn qua loa.