Giáo dục cho trẻ khuyết tật

Tuần lễ toàn cầu hành động giáo dục cho mọi người năm nay có chủ đề Giáo dục và khuyết tật với khẩu hiệu Bình đẳng quyền, bình đẳng cơ hội. Để phù hợp bối cảnh và ưu tiên quốc gia, thông điệp chung của Việt Nam cho sự kiện này là Người khuyết tật có quyền thụ hưởng nền giáo dục chất lượng, thân thiện và bình đẳng. Các chuyên gia quốc tế khẳng định, giáo dục là một quyền cơ bản của con người và là điều kiện thiết yếu để thực hiện các quyền khác của con người. Đối với người khuyết tật, giáo dục càng mang ý nghĩa quyết định trong việc phát triển khả năng và tiềm năng của bản thân ở mức tối đa. Quyền được giáo dục cần được thực hiện trên cơ sở bình đẳng và không phân biệt đối xử thông qua một nền giáo dục hòa nhập, thân thiện và chất lượng ở các cấp và cơ hội học tập suốt đời.

Tại Việt Nam, trẻ khuyết tật là nhóm đối tượng ít có cơ hội thực hiện quyền thụ hưởng một nền giáo dục chất lượng, mặc dù đã có các mục tiêu được thống nhất ở phạm vi toàn cầu về giáo dục cho mọi người và trong Những mục tiêu phát triển thiên niên kỷ. Thống kê của Bộ GD - ĐT cho thấy, số lượng trẻ khuyết tật học hòa nhập ở các cấp học tăng đáng kể. Năm học 2011 - 2012, gần 1.300/4.549 trẻ khuyết tật đi nhà trẻ và 11.832/15.708 trẻ khuyết tật đi mẫu giáo. Năm học 2012 - 2013 có 989/3.508 trẻ khuyết tật đi nhà trẻ và 11.002/15.195 trẻ khuyết tật đi mẫu giáo. Tuy nhiên, số lượng trẻ khuyết tật học hòa nhập này phần lớn chưa được xác định đúng khó khăn nên chất lượng dạy học hòa nhập hạn chế.

Bà Lê Hồng Loan, Trưởng phòng Bảo vệ trẻ em, Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF) nhận định, ở Việt Nam, trẻ khuyết tật là nhóm trẻ đông nhất trong số trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt. Theo Tổng cục Thống kê, cả nước có khoảng 1,2 triệu trẻ em khuyết tật trong tổng số 6,7 triệu người khuyết tật. Trẻ khuyết tật ít được hòa nhập xã hội. Các em đang phải đối mặt với sự bất bình đẳng trong việc tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản, trong đó có lĩnh vực giáo dục. Hiện nay có trên 50% trẻ khuyết tật chưa được đến trường. Do hạn chế trong tiếp cận giáo dục nên khi bước vào thị trường lao động, với trình độ học vấn hạn chế và được trang bị ít hoặc không có kỹ năng nghề, thanh niên khuyết tật gặp nhiều khó khăn khi cạnh tranh với các bạn cùng tuổi không khuyết tật. Hệ quả là, trẻ khuyết tật có cuộc sống nghèo khổ hơn so với các bạn không khuyết tật cùng độ tuổi.

Trong hơn thập kỷ qua, Việt Nam có khung luật pháp hỗ trợ giáo dục hòa nhập cho trẻ khuyết tật. Tuy nhiên, vẫn tồn tại không ít bất cập trong thực hiện các văn bản chính sách, đặc biệt khi Việt Nam chuẩn bị phê chuẩn Công ước quốc tế về quyền của người khuyết tật trong năm 2014. Giáo dục cho người khuyết tật còn đối mặt với những thách thức như thiếu giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục được đào tạo... Theo Thứ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Nguyễn Trọng Đàm, trong Đề án Trợ giúp người khuyết tật giai đoạn 2012 - 2020, đến năm 2015, Việt Nam đã đặt mục tiêu khoảng 60% trẻ khuyết tật có khả năng học tập sẽ được tiếp cận giáo dục. “Đạt mục tiêu này là thách thức không nhỏ. Bởi hiện một lớp học hòa nhập thường chỉ có một giáo viên. Trong khi đó ở các nước, phải có thêm người trợ giảng để hỗ trợ người khuyết tật trong quá trình học tập. Nếu tiếp nhận trẻ khuyết tật vào học ở lớp học hòa nhập mà điều kiện học tập không đáp ứng thì các em sẽ bỏ học” - ông Nguyễn Trọng Đàm băn khoăn.

Đại diện UNICEF nhấn mạnh, Việt Nam phải đầu tư ngân sách ở các cấp cho tài liệu học tập và đào tạo đội ngũ giáo viên, đây là những vấn đề cốt lõi để tăng cường giáo dục cho trẻ khuyết tật. Bên cạnh đó, cần có các chiến lược giáo dục theo hướng ưu tiên nhóm trẻ thiệt thòi này. Kinh nghiệm ở các nước, giáo dục hòa nhập là giải pháp tốt nhất cho giáo dục trẻ khuyết tật. Trẻ khuyết tật cần được học cùng trẻ bình thường.

Tuần lễ toàn cầu hành động giáo dục cho mọi người được tổ chức hàng năm trong khuôn khổ Chiến dịch toàn cầu vì giáo dục (GCE), bởi Liên minh các tổ chức phi chính phủ và các hiệp hội giáo viên thế giới nhằm nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của giáo dục cho mọi người. Mục tiêu của chiến dịch là vận động sự hỗ trợ về chính trị và tài chính để đạt được mục tiêu giáo dục cho mọi người.