Mùa tuyển sinh đại học năm 2024 đã chính thức khởi động. Thời điểm này, thí sinh đang trong giai đoạn ôn tập “nước rút” cho kỳ thi tốt nghiệp THPT 2024, cũng như bắt đầu tham gia các đợt thi đánh giá năng lực, đánh giá tư duy do các cơ sở giáo dục đại học tổ chức, chuẩn bị hồ sơ cho các phương thức xét tuyển sớm,...

Những câu hỏi về điểm mới trong quy chế tuyển sinh, lưu ý khi chọn ngành, chọn trường và đăng ký xét tuyển nguyện vọng để tăng tối đa cơ hội trúng tuyển được rất nhiều thí sinh, phụ huynh quan tâm.

Báo Đại biểu Nhân dân đã có cuộc trao đổi với PGS.TS Nguyễn Thu Thủy, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Đại học, Bộ GD-ĐT về vấn đề này.

Ổn định quy chế tuyển sinh như hai năm gần nhất

- Thưa PGS.TS Nguyễn Thu Thủy, bà có thể thông tin về những điểm mới trong tuyển sinh đại học năm 2024?

PGS.TS Nguyễn Thu Thủy: Năm 2024, chúng tôi vẫn giữ ổn định quy chế tuyển sinh như hai mùa tuyển sinh gần nhất. Điều này tạo tâm lý ổn định và vững tâm cho thí sinh.

Tuy nhiên, các em cũng là lần đầu tiên ứng tuyển nên chắc chắn sẽ còn bỡ ngỡ. Do đó, chúng tôi nhấn mạnh một số điểm quan trọng thí sinh cần nắm vững, để tránh xảy ra sai sót không đáng có, ảnh hưởng đến cơ hội của các em khi ứng tuyển.

Theo đó, ở mùa tuyển sinh 2024, giống như năm trước, toàn bộ quy trình xét tuyển, từ đăng ký xét tuyển, đăng ký nguyện vọng, thay đổi nguyện vọng, nộp lệ phí tuyển sinh và xác nhận nhập học đều tiến hành trực tuyến. Đây là điểm các em cần lưu ý. Chúng ta có thể thực hiện những bước này ở bất kỳ đâu, với phương tiện là máy tính kết nối Internet. Các em không bỏ lỡ những cột mốc quan trọng, bởi toàn hệ thống không thể chờ đợi một vài thí sinh để quay ngược trở lại những khâu trước đó. Chính vì thế, phải bám sát quy trình này.

Một điểm nữa chúng tôi cũng đặc biệt lưu ý thí sinh, đó là việc tham gia vào các phương thức xét tuyển sớm của các trường đại học. Các em cần nghiên cứu rất kỹ đề án tuyển sinh của trường đại học đã công bố trên website, để bám sát về hồ sơ, thủ tục, giấy tờ và các thời hạn, không được bỏ lỡ các thời hạn đó.

Khi các em được thông báo rằng đã trúng tuyển xét tuyển sớm thì vẫn chưa phải là trúng tuyển đại học. Bởi chúng ta chưa dự thi tốt nghiệp THPT, chưa tốt nghiệp THPT, do đó chưa trúng tuyển chính thức.

Bên cạnh đó, tất cả nguyện vọng của các em dù trúng tuyển sớm hay sau khi có điểm thi tốt nghiệp THPT đều phải đăng ký trên hệ thống hỗ trợ xét tuyển chung của Bộ GD-ĐT. Điều này vô cùng quan trọng. Nếu không nhập các nguyện vọng của mình lên hệ thống, các em sẽ không được ghi nhận, không thể chính thức trúng tuyển và nhập học, dù đã trúng tuyển theo phương thức xét tuyển sớm ở vài trường đi chăng nữa. Các em cần nhập nguyện vọng của mình lên hệ thống, sắp xếp theo thứ tự ưu tiên từ nguyện vọng một là cao nhất, sau đó đến nguyện vọng tiếp theo.

Hệ thống hỗ trợ xét tuyển chung của Bộ GD-ĐT cho phép các em được đăng ký không giới hạn số nguyện vọng. Một chiến thuật chúng tôi thường khuyên thí sinh là các nguyện vọng yêu thích nhất, thấy bản thân có năng lực, sở trường và đam mê thì nên xếp phía trên. Điều này đảm bảo quyền lợi của thí sinh. Các em sẽ trúng tuyển vào nguyện vọng cao nhất, tốt nhất có thể trong tất cả nguyện vọng mà các em đủ điều kiện trúng tuyển.

Như vậy, các em không nhất thiết phải lựa chọn những nguyện vọng không yêu thích lên đầu, mà hãy ưu tiên cho những nguyện vọng mình thích. Chẳng hạn, các em đã trúng tuyển sớm tại một trường đại học, ngành học yêu thích rồi, nếu đặt nguyện vọng này làm nguyện vọng 1, em chắc chắn sẽ trúng tuyển.

Các trường nếu có sự thay đổi, điều chỉnh về thông tin tuyển sinh sẽ truyền thông để thí sinh nắm rõ. Còn trên phạm vi vĩ mô của toàn hệ thống sẽ giữ ổn định như vậy, với nguyên tắc đảm bảo quyền lợi tốt nhất cho thí sinh. Phần vất vả sẽ thuộc về các thầy cô ở các trường và về Bộ GD-ĐT, còn các em sẽ được đảm bảo quyền lợi tối đa.

Trúng tuyển xét tuyển sớm không phải xác nhận nhập học ngay

- Hiện nay, các trường đại học sử dụng rất nhiều phương thức xét tuyển (theo thống kê của Bộ GD-ĐT có khoảng 20 phương thức). Trong đó, ngoài xét tuyển thẳng theo quy chế của Bộ GD-ĐT và xét tuyển bằng điểm thi tốt nghiệp THPT, những phương thức còn lại được xem là xét tuyển sớm. Với thí sinh tham gia xét tuyển sớm, các em cần lưu ý điều gì để đảm bảo tối đa các quyền lợi, thưa bà?

PGS.TS Nguyễn Thu Thuỷ: Như tôi đã trao đổi, năm nay, quy chế tuyển sinh vẫn giữ ổn định và những điểm liên quan đến xét tuyển sớm cũng giữ nguyên như hai năm vừa qua.

Trong đó, nguyên tắc rất quan trọng là thí sinh tham gia xét tuyển sớm và đã trúng tuyển xét tuyển sớm không phải xác nhận nhập học ngay. Có nghĩa, về quyền lợi, các em vẫn còn rất nhiều lựa chọn khác ở những phương thức khác, thay vì bắt buộc phải xác nhận nhập học ngay.

Việc nhập học hay không sẽ tùy thuộc vào hệ thống hỗ trợ xét tuyển chung của Bộ GD-ĐT xác định em đỗ ở nguyện vọng nào. Các nguyện vọng có thể bao gồm cả xét tuyển sớm, cả các phương thức truyền thống với cơ sở dữ liệu được nhập một cách đồng bộ lên hệ thống chung của Bộ GD-ĐT.

Một điểm giúp tăng cơ hội cho thí sinh chính là khi các em nộp nguyện vọng trên hệ thống thì không cần lựa chọn phương thức, mà chỉ lựa chọn ngành, trường mà mình mong muốn được vào học.

Hệ thống của Bộ GD-ĐT sẽ tự động rà soát tất cả dữ liệu các em đang có để xem xét vào ngành đó, trường đó. Lúc này, nếu thí sinh trúng tuyển bằng bất kỳ phương thức nào trong số dữ liệu có trên hệ thống thì các em sẽ được xác nhận trúng tuyển. Đó là nguyện vọng cao nhất, tốt nhất có thể dành cho các em. Điều này khẳng định sự ưu việt khi chúng ta tham gia vào hệ thống xét tuyển. Và như vậy, rõ ràng nguyện vọng của các em có thể rất nhiều, nhưng các em phải sắp xếp theo thứ tự ưu tiên.

Không nên đặt tất cả nguyện vọng vào những ngành, những trường có mức độ cạnh tranh cao

- PGS.TS Nguyễn Thu Thuỷ có thể đưa ra lời khuyên cho thí sinh về cách đăng ký nguyện vọng xét tuyển đại học, để các em tăng tối đa cơ hội trúng tuyển; tránh những sai lầm đáng tiếc, ảnh hưởng tới kết quả xét tuyển?

PGS.TS Nguyễn Thu Thuỷ: Đây là câu hỏi chúng tôi gặp thường xuyên trong tất cả các mùa tư vấn tuyển sinh.

Như tôi đã chia sẻ, trên hệ thống hỗ trợ tuyển sinh chung của Bộ GD-ĐT, thí sinh được đăng ký số lượng nguyện vọng không giới hạn, có nghĩa là đăng ký rất nhiều cũng được. Do đó, chúng tôi có lời khuyên là thí sinh không nên chỉ đăng ký một vài nguyện vọng ít ỏi, sẽ làm giảm cơ hội trúng tuyển của mình. Tất nhiên, nếu đã trúng tuyển ở nguyện vọng xét tuyển sớm, đương nhiên các em sẽ đỗ. Nhưng khi chúng ta vẫn còn mong mỏi ở những ngành học, trường học khác yêu thích hơn, các em nên có chiến lược, chiến thuật đăng ký nguyện vọng một cách phù hợp.

Các em không nên đặt tất cả nguyện vọng của mình chỉ vào một top những ngành, những trường có mức độ cạnh tranh quá cao. Bởi khi đó, nếu chúng ta đã không đỗ nguyện vọng này thì hầu hết những nguyện vọng còn lại ở nhóm trường cùng mức cạnh tranh cao như vậy cũng khó để trúng tuyển.

Bên cạnh đó, các em cũng không nên đăng ký quá nhiều nguyện vọng. Chúng tôi từng gặp những trường hợp đăng ký tới hơn 100 nguyện vọng, rất lãng phí, không cần thiết. Thay vào đó, các em nên chia nguyện vọng của chúng ta thành các nhóm: trường top đầu, top trung - phù hợp với năng lực của mình hơn thì cơ hội trúng tuyển của chúng ta sẽ cao hơn rất nhiều.

Khi đăng ký nguyện vọng xét tuyển, các em phải làm quen với thao tác trực tuyến, bởi chúng ta hoàn toàn triển khai quy trình xét tuyển trực tuyến. Chúng tôi sẽ dành một khoảng thời gian nhất định để thí sinh thử thực hành nhập nguyện vọng của mình lên, thay đổi nguyện vọng và xác nhận những bước cuối cùng.

Các em lưu ý rằng, chúng ta phải thực hiện hết quy trình từ đầu đến cuối, không được dừng lại và thoát ra giữa chừng, như vậy các thao tác sẽ chưa được ghi nhận. Phải thực hiện cho đến hết quy trình, khi hệ thống báo rằng những nguyện vọng này đã được xác nhận.

Khi thực hiện đổi nguyện vọng cũng tương tự, phải chú ý thao tác tới các bước cuối cùng. Theo ghi nhận của chúng tôi từ các mùa tuyển sinh trước, có những thí sinh đã điều chỉnh, thay đổi nguyện vọng nhưng lại không thực hiện đến bước cuối cùng, do đó hệ thống không ghi nhận được thay đổi mà quay trở lại nguyện vọng đăng ký trước.

Chúng tôi cũng từng gặp một số trường hợp thí sinh có điểm thi tốt nghiệp THPT rất cao, các em đăng ký duy nhất một nguyện vọng vào một trường top đầu và tự tin rằng mình sẽ trúng tuyển. Tuy nhiên, các em lại vô tình không đọc kỹ Đề án tuyển sinh của trường - yêu cầu những tiêu chí phụ hoặc thí sinh phải trải qua sơ tuyển.

Sau này, vì chưa đáp ứng được những điều kiện sơ tuyển hay tiêu chí phụ, các em không những không đỗ được trường yêu thích, cũng mất luôn cơ hội vào các trường đại học khác. Do đó, chúng ta không nên “bỏ trứng vào một giỏ” mà nên dàn trải “danh mục đầu tư nguyện vọng” của mình để giảm thiểu rủi ro.

- Nhiều thí sinh và phụ huynh băn khoăn, khi đăng ký xét tuyển đại học thì cần tìm thông tin ở đâu cho chính xác nhất, thưa bà?

PGS.TS Nguyễn Thu Thuỷ: Theo quy chế tuyển sinh của chúng tôi, tất cả trường đại học đều phải công bố Đề án tuyển sinh của mình trong thời hạn quy định. Thông tin tuyển sinh của các trường phải được công bố một cách công khai, rộng rãi để thí sinh có thể tiếp cận được. Tất nhiên, đây cũng là điều các trường mong muốn để có nhiều thí sinh biết đến và tiếp cận được thông tin của trường.

Về kế hoạch và các mốc thời gian cụ thể trong mùa tuyển sinh năm 2024 thì sau Hội nghị tuyển sinh sắp tới của Bộ GD-ĐT, chúng tôi sẽ ban hành kế hoạch này. Chúng tôi sẽ phổ biến thông tin trên tất cả phương tiện thông tin truyền thông, cũng như gửi về các trường phổ thông, các Sở GD-ĐT trên toàn quốc để thí sinh nắm vững được các mốc thời gian quan trọng các em phải đáp ứng, như thời điểm nào đăng ký xét tuyển, thời điểm thực hành, thời điểm điều chỉnh nguyện vọng và xác nhận nhập học,...

Thông tin này sẽ được truyền thông rộng rãi nên các em không cần lo lắng việc sẽ phải tìm kiếm thông tin ở đâu. Các cơ quan báo chí, như Báo Đại biểu Nhân dân cũng sẽ hỗ trợ chúng ta về việc này.

Chứng chỉ ngoại ngữ chỉ là một trong những tiêu chí kết hợp để xét tuyển

- Hiện nay, việc các trường đại học đưa chứng chỉ ngoại ngữ trở thành một trong các tiêu chí tuyển sinh trở nên phổ biến. Theo bà, chứng chỉ ngoại ngữ có phải là lợi thế của thí sinh trong xét tuyển đại học hay không?

PGS.TS Nguyễn Thu Thuỷ: Chứng chỉ ngoại ngữ thông thường chỉ là một trong những tiêu chí để kết hợp với những kết quả quan trọng khác của thí sinh (như kết quả học tập THPT hay điểm thi tốt nghiệp THPT), thay vì là tiêu chí duy nhất để xét tuyển.

Ưu thế của các chứng chỉ này thường dành cho các chương trình đào tạo giảng dạy bằng tiếng Anh, các chương trình tiên tiến chất lượng cao, chương trình sinh viên tài năng, kỹ sư tài năng, liên kết với các đối tác nước ngoài. Ở những chương trình này, việc đào tạo bằng ngôn ngữ nước ngoài là trọng yếu, do đó chứng chỉ ngoại ngữ là công cụ cần thiết để các em có thể theo học.

Còn theo thống kê trên toàn hệ thống, phương thức truyền thống là xét tuyển bằng điểm thi tốt nghiệp THPT vẫn chiếm tỷ trọng cao nhất trong tất cả phương thức xét tuyển mà chúng tôi ghi nhận năm 2023.

Nên chọn ngành trước, chọn trường sau

- Hiện nay, nhiều thí sinh đang lúng túng trong việc chọn ngành, chọn trường. Bà có thể tư vấn cho các em thí sinh: có nguyên tắc nào trong lựa chọn ngành học, chọn trường hay không?

PGS.TS Nguyễn Thu Thuỷ: Với kinh nghiệm nhiều năm trong lĩnh vực giáo dục đại học, chúng tôi có thể khẳng định với các em rằng: cần chọn ngành học trước mới chọn trường, thay vì ngược lại.

Ngành học cần được chọn dựa trên sự đam mê, yêu thích cùng năng lực, sở trường của mình, bởi các em sẽ theo đuổi nghề đó trong suốt giai đoạn rất dài sắp tới. Nếu lựa chọn sai ngành, việc chúng ta thi lại, học lại và chuyển đổi sẽ mất rất nhiều thời gian cũng như những nguồn lực khác.

Chính vì thế, ngành học phải được xác định trước. Các em không nên chỉ vì thích một trường mà lựa chọn tất cả ngành học trong trường đó, để nhất định đỗ được trường đó. Đây là quan điểm tôi nghĩ sẽ khiến các em cảm thấy hối tiếc sau này.

Chúng tôi khuyên thí sinh trước hết hãy cân nhắc để lựa chọn ngành học, sau đó xem những trường đại học, cơ sở đào tạo nào có uy tín, so sánh giữa các trường (dựa trên tìm hiểu thông tin về môi trường, đội ngũ, hệ thống cơ sở vật chất, trang thiết bị hỗ trợ, phòng thí nghiệm hỗ trợ việc đào tạo, mạng lưới doanh nghiệp,...) để chọn nguyện vọng phù hợp với mình nhất.

Điều quan trọng nhất các em cần nắm vững là chương trình đào tạo của ngành đó như thế nào, kèm với những thông số phụ trợ như tôi đã nêu, cũng như các yếu tố về năng lực tài chính của gia đình, khoảng cách địa lý,... để cân nhắc lựa chọn trường nào sẽ thích hợp nhất với bản thân các em.

- Được biết, với định hướng phát triển của Chính phủ và sự đầu tư của nhiều công ty công nghệ lớn trong lĩnh vực bán dẫn vào Việt Nam, nhu cầu nhân lực cao ở lĩnh vực này đang gia tăng rất mạnh. Năm 2024, nhiều trường đại học công bố mở các ngành học trong lĩnh vực công nghệ vi mạch bán dẫn. Bà có thể cho biết chủ trương của chúng ta trong đào tạo và nhu cầu nhân lực lĩnh vực này thời gian tới ra sao?

PGS.TS Nguyễn Thu Thuỷ:Có thể nói rằng, đây là một trong những lĩnh vực, ngành nghề rất “nóng” hiện nay, thu hút sự chú ý rất đông đảo.

Chúng tôi nhấn mạnh rằng lĩnh vực bán dẫn vi mạch là một lĩnh vực lớn, rộng và cần nhiều loại hình nhân lực khác nhau, từ thiết kế, sản xuất, kiểm thủ, vật liệu, nhân lực quản lý,... - tức là rất nhiều lĩnh vực liên quan, chứ không chỉ có một, hai ngành như Thiết kế vi mạch.

Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ cũng đã đặt ra những kế hoạch trọng tâm để đầu tư mạnh mẽ cho lĩnh vực đào tạo này và nguồn nhân lực chắc chắn sẽ là điểm tất yếu để chúng ta có thể vượt lên trong tương lai gần. Bộ GD-ĐT đang phối hợp cùng các bộ, ngành liên quan xây dựng kế hoạch để có thể đào tạo được một số lượng rất lớn kỹ sư trong lĩnh vực bán dẫn vi mạch. Từ nay đến năm 2030, mục tiêu đặt ra là đào tạo 50.000 kỹ sư, trong đó có cả nhân lực ở trình độ cao như thạc sĩ, tiến sĩ.

Điều này đặt ra yêu cầu về đầu tư rất lớn cho các trường đại học để có thể phát triển các phòng thí nghiệm trọng điểm, các phòng thí nghiệm công nghệ cao phục vụ cho việc đào tạo nhân lực chất lượng cao.

Đây cũng là cơ hội lớn cho thí sinh. Nếu các em giỏi những môn Khoa học Tự nhiên, Khoa học Kỹ thuật Công nghệ và Toán (STEM) thì đây là cơ hội các em cần nắm bắt. Chúng tôi nhận thấy nhu cầu về nguồn nhân lực không chỉ trong lĩnh vực bán dẫn vi mạch, mà ở lĩnh vực STEAM nói chung (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học) đặc biệt quan trọng.

Nhu cầu nhân lực và yêu cầu đầu tư phát triển cho nhóm ngành này là vô cùng trọng yếu. Khoa học công nghệ cũng như nền kinh tế xã hội của nước ta có thể vươn lên hay không, có thể đáp ứng được những yêu cầu mới hay không thì chính nằm ở nhóm nhân lực rất quan trọng này.

Vì thế, chúng tôi mong muốn các trường đại học sẽ đồng hành, phối hợp với Bộ GD-ĐT cùng các cơ quan quản lý trực tiếp của các trường để có những chính sách đầu tư rất đồng bộ, trọng điểm, có hiệu quả; vừa giúp sinh viên có thể chuyển đổi các ngành học gần và phù hợp một cách thuận tiện, cũng như đào tạo những lớp nhân lực mới với kiến thức, kỹ năng hiện đại, cập nhật.

Bên cạnh đó, chúng ta có thể phối hợp cùng các trường đại học nước ngoài, các doanh nghiệp, các tổ chức quốc tế để có thể đáp ứng, thực hiện được chiến lược, kế hoạch rất tham vọng nói trên.

- Trân trọng cảm ơn PGS.TS Nguyễn Thu Thuỷ!