Đó là yêu cầu của Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Kim Sơn tại Hội nghị tổng kết năm học 2023- 2024 về giáo dục đại học, cao đẳng sư phạm tổ chức ngày 9.8.2024.

Về đổi mới công tác tuyển sinh, Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Kim Sơn cho biết, kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025 có nhiều đổi mới. Các trường đại học cần có trách nhiệm hơn với giáo dục phổ thông.

“Việc chúng ta xét tuyển sớm có tác động tiêu cực với giáo dục phổ thông ở giai đoạn cuối cùng của cấp học này, nên thời gian tới cần xem xét lại. Các cháu xét trúng tuyển sớm sẽ không học nữa; các trường chỉ yên tâm cho số sẽ vào trường mình, số còn lại để tuyển sinh sẽ rất ít, điểm lên rất cao, tạo ra sự bất công bằng trong cơ hội được vào các trường đại học tốt. Việc này về phía Bộ GD-ĐT sẽ cân nhắc để đưa vào định hướng tuyển sinh của năm sau” – Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh.

Bộ trưởng cũng lưu ý, không nên quá nhiều phương án xét tuyển, càng đơn giản càng tốt, thuận cho học sinh, cho xã hội. Các đại học tự chủ có tự chủ cao trong vấn đề tuyển sinh nhưng không có nghĩa thích làm gì thì làm. Tự chủ là tự chủ trong khuôn khổ các quy định. Vì việc này, Bộ có thể gia tăng một số khung, chế tài để điều tiết tuyển sinh năm sau. Tự chủ nhưng phải đề cao trách nhiệm xã hội.

Cạnh tranh trong giáo dục đại học ngày càng lớn

Chủ đề của hội nghị giáo dục đại học năm nay bàn chủ yếu xoay quanh từ khóa “chất lượng”.  Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho rằng, chủ đề hết sức cũ, nhưng cái cũ này còn theo chúng ta lâu dài, đó là câu chuyện chất lượng. Điểm nhấn của chúng ta là chất lượng, vấn đề đầu tiên cần bàn là chất lượng, cần thảo luận kỹ là chất lượng và vấn đề cần lưu ý trong thời gian tới cũng là chất lượng. Chúng ta thực hiện và tăng cường tự chủ cũng vì chất lượng, đổi mới cũng vì chất lượng.

Vì vậy, Bộ trưởng đã chỉ ra hàng loạt thách thức lớn đang đặt ra với giáo dục đại học. Cụ thể là thách thức về sự cạnh tranh trên phạm vi toàn cầu đối với hệ thống giáo dục đại học. Đó là cạnh tranh trong thu hút giảng viên, thu hút người học, cạnh tranh xếp hạng, thu hút đầu tư và ảnh hưởng xã hội - cạnh tranh ngày càng gay gắt.

Học sinh Việt Nam hiện có hơn 200.000 đang du học nước ngoài, đó cũng là câu chuyện cạnh tranh trên toàn cầu. Chúng ta chấp nhận cạnh tranh và coi đó là điều đốc thúc chúng ta phát triển, đổi mới, gia tăng chất lượng.

Theo Bộ trưởng, thách thức của sự kỳ vọng lớn, sự giao phó, trông đợi của Đảng, Nhà nước, nhân dân, doanh nghiệp, xã hội đặt ra với giáo dục đại học ngày càng lớn. Chúng ta được tin tưởng, xác định và định vị chúng ta là quốc sách hàng đầu, là đột phá chiến lược, là giải pháp quan trọng giúp bứt phá về kinh tế - xã hội.

Qua các bài học của quốc gia phát triển, ở những thời điểm quan trọng cần bứt phá về kinh tế thì sự phát triển của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, nguồn nhân lực là yếu tố mang tính quyết định. Các trường đại học sẽ là người giải bài toán này, người phải đáp ứng yêu cầu cho sự bứt phá của đất nước. Kỳ vọng ngày càng lớn là một áp lực.

Bên cạnh đó, thách thức của việc cung cấp nguồn nhân lực ngày càng nhiều, đa dạng và yêu cầu chất lượng ngày càng cao cho một nền kinh tế có nhiều đặc thù như kinh tế của Việt Nam. Thách thức đào tạo nhân lực công nghệ bán dẫn, công nghệ mũi nhọn vừa qua là ví dụ.

Không được “tự tung tự tác” 

Đối với tự chủ đại học, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho rằng, thách thức trực diện là đẩy mạnh tự chủ trong thời kỳ mới, đẩy mạnh chất lượng, chiều sâu của tự chủ và điều chỉnh cả mục tiêu của tự chủ. Chúng ta trải qua một giai đoạn triển khai tự chủ từ thí điểm đến diện rộng và đã đi qua một chặng đường, làm thay đổi diện mạo các trường đại học nhưng phía trước còn rất nhiều việc phải làm.

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh: “Chúng ta từng bước để tự chủ ngày càng cao hơn, chiều sâu và thực chất hơn. Nhưng bên trong hệ thống cần gia tăng một số “cái tự” nữa đó là tự kiểm soát, tự điều tiết, tinh thần tự lực tự cường; tự biết mình phải làm gì, tự biết mình đang ở đâu, để tự soi tự sửa.

Tự biết để tự tin hơn, để hành động nhưng cần phải tự mình từng ngày làm tốt hơn hướng đến chất lượng cao hơn; cần làm từng việc để chất lượng cao hơn; từng người làm việc hàng ngày có chất lượng cao hơn; từng bộ phận phấn đấu có chất lượng cao hơn.

Những cái tự đó chính là tự đảm bảo chất lượng. Cần tránh tự ti, tự kỷ - không biết tới ai, tự tung tự tác”.

Tăng cường thanh tra, kiểm tra việc ban hành quy chế nội bộ

Để đẩy mạnh tự chủ, theo Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn phải tiếp tục lưu ý hoàn thiện văn bản quy định nội bộ, quy chế nội bộ. Qua kiểm tra thấy nhiều đơn vị ban hành quy chế nội bộ, văn bản điều hành nội bộ còn có những văn bản trái với quy định.

Thời điểm này Chính phủ, Quốc hội đang toàn lực để tạo đột phá về thể chế, điều chỉnh các bộ luật rất nhiều và nhanh. Chúng ta cần cập nhật đưa vào quy định nội bộ để không trái luật. Bộ GD-ĐT sẽ tăng cường thanh tra, kiểm tra xem việc ban hành quy chế nội bộ có phù hợp không, có trái luật không, hoạt động của các hội đồng trường phối hợp với các bộ phận có phù hợp không.

Bộ trưởng lưu ý, các trường cần xây dựng và hoàn thiện các đề án tự chủ theo quy định mới để trình các Bộ chủ quản phê duyệt; tăng cường một số nội dung chủ yếu về vấn đề bộ máy và các yếu tố khác liên quan.

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho biết, sắp tới quy hoạch mạng lưới các trường đại học, trường sư phạm sẽ được ban hành. Triển khai thực hiện quy hoạch này sẽ có nhiều biến động trong sắp xếp hệ thống các trường. Mong rằng, các trường đón nhận điều này với một tinh thần đổi mới và tinh thần trách nhiệm đối với ngành, với xã hội.