Hồ sơ không chính xác
Chia sẻ về các công việc liên quan đến việc chứng minh, khớp nối các thông tin trên mộ liệt sĩ để trả lại cho các thân nhân, bà Ngô Thị Thúy Hằng - Phó Giám đốc Trung tâm tư vấn pháp luật và trợ giúp pháp lý cho gia đình liệt sĩ cho biết, trong số các khó khăn thì các thông tin trên hồ sơ, giấy báo tử, bia mộ… rất phổ biến.
Ví dụ như có trường hợp trên bia mộ ghi tên liệt sĩ là Lô Văn Năm nhưng khi tra cứu trên hồ sơ và giấy chứng tử theo các thông tin ghi trên mộ thì lại là “Nguyễn Đức Năm”. Có liệt sĩ tên thật là Lê Văn Tưu thì giấy báo tử lại là Lê Văn Tựu. Hay có trường hợp bia mộ ghi quê ở Thái Nguyên nhưng khi về Thái Nguyên tìm hồ sơ thì tỉnh lại không tìm ra được trích lục. Qua nhiều lần rà soát, tìm tòi thì phía trung tâm mới phát hiện ra hồ sơ của liệt sĩ này vì một lý do nào đó lại đi lạc sang tỉnh Thanh Hóa.
Có trường hợp giấy chứng tử ghi sai ngày hy sinh, ghi sai tên họ, lệch địa chỉ… Hay có lần đơn vị này lần tìm ra 2 ngôi mộ có đầy đủ thông tin nhưng khi tra cứu hồ sơ và kiểm tra thực tế thì hai “liệt sĩ” này vẫn đang sống. Hoặc có những trường hợp trên bia mộ ghi rất rõ thông tin nhưng khi xét nghiệm AND lại không trùng khớp.
Chị Ngô Thúy Hằng cho biết, bên cạnh những khó khăn về việc hồ sơ, thông tin không khớp như trên thì công tác tìm mộ liệt sĩ của các đơn vị như Trung tâm tư vấn pháp luật và trợ giúp pháp lý cho gia đình liệt sĩ cũng gặp những trở ngại về mặt thủ tục. Có một số đơn vị không hợp tác cung cấp trích lục vì họ không phải là thân nhân của liệt sĩ. Hay quy định Nhà nước cung cấp 100% tiền xét nghiệm AND cho công tác tìm mộ liệt sĩ còn chưa được rõ ràng. Ví dụ như việc lấy mẫu, việc đi lại để lấy mẫu…vẫn là khoảng trống lớn mà các đơn vị tự nguyện tham gia công tác kiếm tìm liệt sĩ vẫn còn gặp khó khăn.
Sự xuất hiện của những nhà “ngoại cảm”
Chính bởi các thông tin về các liệt sĩ có những bất cập, việc cung cấp thông tin cho gia đình, thân nhân của liệt sĩ có lẽ cũng chưa trọn vẹn trong những năm trước đây nên nhiều gia đình đã tự tìm cách đưa phần mộ của liệt sĩ về quê hương.
Trong số đó, có nhiều gia đình tìm đến phương án “ngoại cảm”. Điều này gây rất nhiều xáo trộn và trở ngại cho công tác kiếm tìm hài cốt liệt sĩ.
Ví dụ như gia đình một liệt sĩ ở Mai Châu, Hòa Bình đã tự tìm đến một nhà ngoại cảm khá nổi tiếng để nhờ cậy tìm thân nhân. Nhà ngoại cảm này chỉ chỗ “nằm” của liệt sĩ là ở bìa một cánh rừng. Gia đình đã đến nơi và mang về một nắm đất và làm lễ, lập mộ tại quê hương. Tuy nhiên, người bạn cùng chiến đấu của liệt sĩ trên cho biết chính ông và một số đồng đội khác đã chôn cất liệt sĩ trên khá cẩn thận và không thể là ở bìa rừng, liệt sĩ cũng không thể bị “tiêu” hết phần xương cốt vì liệt sĩ mất trong tình trạng nguyên vẹn thân thể.
Những câu chuyện về “ngoại cảm” cũng đã gây không ít khó khăn cho những người làm công tác tìm kiếm hài cốt liệt sĩ. Những thành viên ở Trung tâm tư vấn pháp luật và trợ giúp pháp lý cho gia đình liệt sĩ cũng đã có những tình huống “dở khóc dở cười”. Trung tâm tìm thấy phần mộ của 3 liệt sĩ khá rõ thông tin nhưng khi báo về gia đình thì họ không nhận vì trước đó họ đã tìm theo phương án “ngoại cảm” và đưa các phần mộ về gia đình thờ cúng rồi.
Có những gia đình theo phương án “ngoại cảm” mang đất về thờ không phải là hiếm. Và chắc chắn, họ đã mất rất nhiều công sức, tiền bạc cho việc tìm kiếm bằng phương pháp này. Đối với những gia đình mang đất về thờ, khi phát hiện ra hài cốt thật của liệt sĩ thì còn dễ dàng xử lý. Tuy nhiên, có những trường hợp theo phương pháp này đã “bốc” về một ngôi mộ có xương cốt thật về quê hương. Tuy nhiên, sau đó lại có thông tin rõ ràng về phần mộ của liệt sĩ này. Đối với các gia đình hợp tác và chấp nhận phần mộ thật của con em mình lúc này lại nảy sinh ra một vấn đề đó là không biết xử lý phần mộ đã mang về như thế nào. Và đây hoàn toàn có thể là phần mộ của một liệt sĩ khác.
Bà Ngô Thúy Hằng cho rằng, những điều này không chỉ gây khó xử cho gia đình, cho các đơn vị mà còn có thể làm cho một gia đình liệt sĩ khác khó tiếp cận với phần mộ thân nhân của mình.
