Gián đoạn xuất khẩu, tê liệt thanh toán

Tạm dừng xuất khẩu nhiều mặt hàng

Theo số liệu thống kê của ngành hải quan, Nga và Ukraine là 2 trong số 20 thị trường nhập khẩu nhiều nhất cá ngừ đông lạnh của Việt Nam tính theo giá trị. Cụ thể, thị trường Nga đứng ở vị trí 13. Năm 2021, giá trị xuất khẩu cá ngừ sang Nga tăng 58% so với năm 2020 và chiếm 2% tổng giá trị xuất khẩu cá ngừ của cả nước. Thị trường Ukraine giữ vị trí 19. Năm 2021, giá trị xuất khẩu tăng 106% so với năm 2020 và tăng gấp 3 lần so với năm 2019, chiếm tỷ trọng 1% tổng giá trị xuất khẩu cá ngừ của cả nước.

Tuy nhiên, bà Nguyễn Hà, chuyên gia thị trường cá ngừ của Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết, từ khi xảy ra xung đột giữa Nga và Ukraine, một số đơn hàng của các doanh nghiệp đã gửi đi phải quay trở lại. Giao dịch xuất khẩu cá ngừ sang cả 2 nước này đều phải tạm dừng do rủi ro về giao dịch ngân hàng. Chuỗi cung ứng cho sản xuất và xuất nhập khẩu bị đứt gãy, các doanh nghiệp đang phải theo dõi tình hình để xử lý hàng tồn hoặc tìm cách xuất khẩu sang các thị trường khác.

Tương tự, xuất khẩu cá tra sang thị trường Nga đang tạm thời gián đoạn và gặp rất nhiều khó khăn, bà Tạ Hà, chuyên gia thị trường cá tra của Vasep cho biết. “Do đồng Ruble mất giá mạnh nên nhiều nhà nhập khẩu không muốn trả tiền đơn hàng. Tình hình thanh toán qua các ngân hàng của các doanh nghiệp gần như tê liệt, một số nhà nhập khẩu có tài khoản ở các nước khác nhưng việc thanh toán cũng không dễ dàng. Hiện nay, các doanh nghiệp tạm ngừng ký các đơn hàng cá tra xuất khẩu đi Nga cho dù nhiều nhà nhập khẩu vẫn mong muốn tiếp tục hợp tác. Các hãng tàu biển cũng đã thông báo không nhận vận chuyển container hàng đi Nga vì rủi ro rất cao khi các lô hàng có thể bị giữ lại tại Cảng Rotterdam trước khi tới được hai cảng biển lớn của Nga là Saint Petersburg và Vladivostok”, bà Hà cho hay.

Công ty CP Xuất nhập khẩu thủy sản Cửu Long An Giang, đơn vị xuất khẩu lượng lớn cá tra vào thị trường Nga xác nhận, nhiều đối tác phía Nga vẫn có nhu cầu nhập khẩu nhưng vì nhiều yếu tố bất ổn và rủi ro nên công ty đã tạm ngừng ký các đơn hàng.

Các doanh nghiệp xuất khẩu tôm sang Nga cũng cho biết, họ không rõ những lô hàng đã xuất đi có được thông quan hay không và hầu hết doanh nghiệp đang gặp khó khăn về khâu thanh toán qua ngân hàng. Nga đứng thứ thứ 9 về nhập khẩu tôm của Việt Nam, chiếm tỷ trọng 1% trong tổng giá trị xuất khẩu tôm của nước ta. Tính tới 15.2.2022, xuất khẩu tôm sang Nga đạt 3,3 triệu USD, giảm 23% so với cùng kỳ năm 2021.

“Bây giờ chỉ có thể chờ đợi!”

Theo Tổng thư ký VASEP Trương Đình Hòe, trong tháng 1.2022, xuất khẩu thủy sản sang Nga đạt 17 triệu USD, sang Ukraine đạt 3,7 triệu USD. Khi xung đột xảy ra, ngành thủy sản chịu tác động mạnh từ việc những ngân hàng Nga bị loại khỏi SWIFT nên không thể thực hiện phần lớn giao dịch tài chính trên thế giới. Việt Nam có 50 doanh nghiệp được cấp phép xuất khẩu sang Nga. Việc Nga bị loại ra khỏi hệ thống SWIFT trước mắt không ảnh hưởng nhiều tới kim ngạch xuất khẩu, nhưng sẽ tác động tới tâm lý và quá trình giao dịch thương mại. Thay vì các giao dịch tiền thể hiện dưới dạng tin nhắn SWIFT, sử dụng các thẻ thanh toán quốc tế, các doanh nghiệp phải thanh toán bằng khối lượng tiền mặt lớn hay phải trả bằng vàng ròng.

“Bây giờ chỉ có thể chờ đợi, theo dõi tình hình hai bên. Nhiều doanh nghiệp đã nghiên cứu, tìm kiếm các thị trường khác, thậm chí lên phương án kéo lại hàng về vì không thể vận chuyển đến Nga. Điều đáng quan tâm hơn cả là khâu thanh toán của doanh nghiệp gặp khó khăn. Ngân hàng Nhà nước cần sớm thông tin và hỗ trợ các doanh nghiệp”, Tổng thư ký Vasep nói.

Cùng quan điểm, Chủ tịch Hiệp hội Cá tra Việt Nam Dương Nghĩa Quốc cho biết, mặc dù giá trị xuất khẩu cá tra sang thị trường Nga không lớn, nhưng khi Nga bị cấm vận thì còn ảnh hưởng sang các thị trường lân cận. Doanh nghiệp sẽ phải đi đường vòng trong khi giá nhiên liệu và chi phí container đang tăng cao. Cùng với đó, các nước hạn chế Nga tiếp cận hệ thống SWIFT nên việc thanh toán rất khó khăn. “Chúng tôi đã có rất nhiều buổi làm việc với các doanh nghiệp, đa số lo ngại vấn đề chưa thu hồi thanh toán từ phía nhập khẩu. Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Bộ Công thương, Đại sứ quán Việt Nam ở Nga cần nhanh chóng tìm giải pháp thanh toán phù hợp để tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp”, ông Quốc đề xuất.