Giám sát của QH có ý nghĩa rất lớn trong việc xây dựng một nền tư pháp trong sạch, vững mạnh

Giám sát của QH đối với hoạt động của cơ quan tư pháp có ý nghĩa rất lớn...

Tư pháp là một nhánh quyền lực được tổ chức và hoạt động để bảo đảm thực hiện quyền lực Nhà nước nhằm duy trì và bảo vệ công lý. Các cơ quan tư pháp trong phạm vi chức năng nhiệm vụ của mình có nhiệm vụ bảo vệ pháp luật xã hội chủ nghĩa, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ quyền làm chủ của nhân dân, bảo vệ tài sản của nhà nước, của tập thể, bảo vệ các quyền tự do cơ bản, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân và bảo vệ tính mạng, danh dự, nhân phẩm và sức khỏe của công dân. Vì thế, giám sát của QH, các cơ quan của QH đối với hoạt động của các cơ quan tư pháp có ý nghĩa rất lớn. Thực hiện chức năng này, trong những năm qua QH, UBTVQH, Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của QH, Đoàn ĐBQH đã xây dựng và tổ chức thực hiện chương trình giám sát hàng năm các nội dung giám sát thường xuyên như xem xét các báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống vi phạm pháp luật và tội phạm, công tác thi hành án, công tác phòng, chống tham nhũng và các báo cáo công tác của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, các báo cáo về tình hình giải quyết khiếu nại, tố cáo của ngành tòa án, ngành kiểm sát, chất vấn Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao và các thành viên Chính phủ được Chính phủ giao phụ trách lĩnh vực điều tra, thi hành án, phòng chống tham nhũng...

Một số nội dung giám sát chuyên đề của Ủy ban Tư pháp đối với hoạt động của các cơ quan tư pháp như: giám sát việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật, việc thực hiện Nghị quyết số 388/2003/NQ-UBTVQH11 của UBTVQH về bồi thường thiệt hại của người bị oan do người có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng hình sự gây ra; giám sát các nội dung thuộc tiến trình cải cách tư pháp, công tác tổ chức, đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ cho các chức danh tư pháp, công tác bổ trợ tư pháp... bước đầu đã đạt được kết quả nhất định. Việc giám sát giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực tư pháp và việc UBTVQH, Ủy ban Tư pháp của QH tiến hành giám sát việc giải quyết một số vụ án hình sự, dân sự, kinh tế đã đạt được nhiều kết quả, chỉ ra những sai lầm, thiếu sót của các cơ quan tiến hành tố tụng và giải quyết lại vụ án theo trình tự giám đốc thẩm, tái thẩm góp phần bảo vệ lợi ích của Nhà nước, lợi ích của tổ chức, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, được nhân dân đồng tình, ủng hộ.

Tại các địa phương, nhiều Đoàn ĐBQH, Thường trực HĐND, Ban pháp chế HĐND đã tổ chức các Đoàn giám sát đối với hoạt động của các cơ quan tư pháp ở địa phương, tăng cường giám sát việc giải quyết khiếu nại tố cáo trong lĩnh vực tư pháp của các cơ quan tư pháp trên địa bàn.

Với nguyên tắc “việc thực hiện quyền giám sát của QH, UBTVQH, Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của QH, Đoàn ĐBQH và ĐBQH phải bảo đảm công khai khách quan, đúng thẩm quyền, trình tự, thủ tục theo quy định của pháp luật và không làm cản trở hoạt động bình thường của cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát. UBTVQH, HĐDT, Ủy ban của QH, Đoàn ĐBQH và ĐBQH chịu trách nhiệm về quyết định, yêu cầu, kiến nghị giám sát của mình” (Điều 4 Luật Tổ chức QH) và theo quy định của pháp luật, QH, các cơ quan của QH, Đoàn ĐBQH, ĐBQH đã tiến hành giám sát hoạt động của các cơ quan tư pháp, tập trung vào các nội dung: việc chấp hành pháp luật trong hoạt động điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án các vụ án hình sự; hoạt động xây dựng hồ sơ và giải quyết các vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình, thương mại, lao động, hành chính và hoạt động thi hành án trong các lĩnh vực này; việc chấp hành pháp luật trong hoạt động thực hiện chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp bao gồm kiểm sát xét xử, kiểm sát thi hành án, kiểm sát việc bắt, giam, giữ, cải tạo và việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn khác trong hoạt động tố tụng, kiểm sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực tư pháp. QH, các cơ quan của QH, Đoàn ĐBQH, ĐBQH cũng đã giám sát việc chấp hành pháp luật trong việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành luật, pháp lệnh, nghị quyết của QH, UBTVQH thuộc thẩm quyền của các cơ quan tư pháp; việc chấp hành pháp luật của các cơ quan tư pháp trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo thuộc thẩm quyền, việc bồi thường thiệt hại cho những người bị oan do người có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng hình sự gây ra hay việc quản lý và sử dụng kinh phí, tài sản do ngân sách cấp.

Là cơ quan chuyên môn của QH, Ủy ban Tư pháp có nhiệm vụ thẩm tra báo cáo của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao; thẩm tra các báo cáo của Chính phủ về tình hình tội phạm, vi phạm pháp luật và công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật, về công tác thi hành án, bổ trợ tư pháp và công tác phòng, chống tham nhũng; xem xét việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao và các cơ quan tư pháp khác, văn bản quy phạm pháp luật liên ngành giữa các cơ quan có thẩm quyền về hoạt động tư pháp. Trong trường hợp cần thiết, Ủy ban Tư pháp yêu cầu Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ Tư pháp, Bộ Công an báo cáo về tình hình tổ chức, hoạt động tư pháp theo chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan này; tổ chức phiên điều trần để xem xét một vấn đề cụ thể. Ủy ban Tư pháp tổ chức Đoàn giám sát về tình hình thi hành pháp luật của các cơ quan tư pháp, Bộ Tư pháp, Thanh tra Chính phủ và giám sát giải quyết vụ án cụ thể. Ủy ban Tư pháp tổ chức nghiên cứu, xử lý và xem xét việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân trong hoạt động tư pháp.

Thời gian qua, Ủy ban Tư pháp đã tích cực, chủ động thực hiện giám sát hoạt động của các cơ quan tư pháp; tổ chức tiếp công dân, tiếp nhận và xử lý đơn khiếu nại tố cáo của công dân để chuyển đến các cơ quan có thẩm quyền giải quyết. Đối với những vụ việc bức xúc, kéo dài hoặc những vụ việc do các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, do Đoàn ĐBQH, HĐND các tỉnh, thành phố hoặc cơ quan, tổ chức có công văn chuyển và đề nghị Ủy ban Tư pháp giám sát, Ủy ban Tư pháp đã tiến hành nghiên cứu và có công văn chuyển đơn đến các cơ quan có thẩm quyền giải quyết và yêu cầu báo cáo về tình hình, kết quả giải quyết. Trong trường hợp cần thiết, Ủy ban Tư pháp đã yêu cầu các cơ quan hữu quan đến báo cáo và thành lập Đoàn giám sát để giám sát một số vụ án cụ thể. Qua việc xử lý đơn thư khiếu nại, tố cáo, Ủy ban Ttư pháp cũng đã kịp thời phát hiện sơ hở, hạn chế về cơ chế, chính sách, pháp luật và đã kiến nghị các giải pháp để khắc phục hoàn thiện. Phương thức giám sát các vụ việc cụ thể đã được đổi mới một cách căn bản, có sự phối hợp chặt chẽ giữa Ủy ban Tư pháp và các cơ quan hữu quan, tổ chức đối thoại trực tiếp giữa Thường trực Ủy ban Tư pháp và lãnh đạo các cơ quan hữu quan, nên hầu hết đều đạt được sự đồng thuận, tiếp thu giải quyết kịp thời, đúng pháp luật đối với khiếu nại, tố cáo của tổ chức, cá nhân.

Thông qua việc giám sát hoạt động của các cơ quan tư pháp, QH có căn cứ để đánh giá hiệu quả của pháp luật, những bất cập của pháp luật, những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực thi pháp luật để kịp thời điều chỉnh các chính sách, đồng thời góp phần khắc phục những khó khăn vướng mắc, chấn chỉnh về mặt tổ chức, hoạt động, nâng cao hiệu lực hiệu quả hoạt động của các cơ quan tư pháp, xây dựng nền tư pháp trong sạch vững mạnh.

Cần tăng thêm quyền hạn của các chủ thể giám sát hoạt động tư pháp

Hoạt động của các cơ quan tư pháp tác động trực tiếp tới các quyền cơ bản trong đó có các quyền quan trọng về sức khỏe, nhân phẩm, tính mạng và tài sản, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Để nâng cao chất lượng hoạt động của các cơ quan tư pháp trong đó có hoạt động điều tra, tránh oan, sai trong những năm qua, Đảng và Nhà nước ta đã đẩy mạnh công cuộc cải cách tư pháp, đồng thời tăng cường giám sát đối với hoạt động của các cơ quan tư pháp nhằm xây dựng một nền tư pháp trong sạch, vững mạnh, dân chủ, nghiêm minh, bảo vệ công lý, phục vụ nhân dân. Việc giám sát đối với hoạt động của các cơ quan tư pháp đã được quy định trong Hiến pháp, Luật Tổ chức QH, Luật Hoạt động giám sát của QH, Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, Luật Tổ chức Việm kiểm sát nhân dân, Luật Tổ chức HĐND và UBND, Luật Phòng, chống tham nhũng...

Tổ chức bộ máy và hoạt động của các cơ quan tư pháp là những vấn đề quan trọng đã được thể hiện trong nhiều văn kiện, nghị quyết của Đảng như Nghị quyết số 08/NQ-TW ngày 2.1.2002 của Bộ Chính trị về một số nhiệm vụ trọng tâm của công tác tư pháp trong thời gian tới; Nghị quyết số 49/NQ-TW ngày 2.6.2005 của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020; Chỉ thị số 09/CT-TW ngày 6.3.2002 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về một số vấn đề cấp bách cần thực hiện trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo hiện nay. Để cụ thể hóa quyền giám sát tối cao của QH, ngày 17.6.2003, QH đã ban hành Luật Hoạt động giám sát của QH. Để góp phần nâng cao hiệu quả giám sát của QH, Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của QH đối với hoạt động của các cơ quan tư pháp, cần xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật nói chung và Luật Hoạt động giám sát của QH, pháp luật giám sát của HĐND theo hướng tăng thêm quyền hạn của các chủ thể giám sát hoạt động tư pháp, đổi mới mô hình tổ chức và phương thức giám sát tư pháp, đáp ứng yêu cầu nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát và đồng thời nâng cao chất lượng hoạt động của các cơ quan tư pháp trong đó có việc bắt, giam, giữ, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử bảo đảm đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, khắc phục những hạn chế, tiêu cực trong hoạt động của các cơ quan tư pháp. Đồng thời, cần đổi mới và nâng cao chất lượng hoạt động chất vấn của ĐBQH, đại biểu HĐND đối với người đứng đầu các cơ quan tư pháp và chất lượng báo cáo và trả lời chất vấn của các cơ quan tư pháp tại kỳ họp của QH và kỳ họp của HĐND. Các cơ quan tư pháp Trung ương cần thực hiện đúng các quy định của Luật Hoạt động giám sát của QH trong lĩnh vực giám sát tổ chức, hoạt động của các cơ quan tư pháp; đề cao trách nhiệm tăng cường phối hợp giữa các cơ quan tư pháp trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân, thực hiện các kiến nghị, kết luận giám sát của QH, các cơ quan của QH. Các cơ quan tư pháp cũng cần tăng cường hơn nữa công tác kiểm tra của cấp trên đối với cấp dưới trong công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, kịp thời phát hiện, chấn chỉnh và xử lý nghiêm đối với cán bộ thiếu trách nhiệm, vi phạm pháp luật trong công tác này.