GDP có thể giảm 0,6%/năm

Việt Nam chịu “rủi ro rất cao”

Sáng 18.11, tại Hà Nội, Trung tâm thông tin và Dự báo kinh tế - xã hội quốc gia (NCIF), Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổ chức hội thảo khoa học quốc tế “Kinh tế Việt Nam trong trung hạn: Triển vọng và một số ảnh hưởng của yếu tố môi trường”. Ông Nguyễn Thế Phương, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho rằng, đánh giá về dự báo tăng trưởng kinh tế Việt Nam trong trung hạn có tính đến yếu tố môi trường cần được thực hiện với những nghiên cứu chuyên sâu. Những nghiên cứu này sẽ đưa ra được những cảnh báo sớm nhằm phục vụ cho việc xây dựng các chính sách phát triển kinh tế của Việt Nam trong thời gian tới. “Không những thế, việc mở rộng kinh tế vĩ mô qua đánh giá tác động môi trường, nếu chúng ta làm được sẽ tạo lập được một nền kinh tế phát triển bền vững”, ông Phương nhấn mạnh.

Tại hội thảo, các kết quả nghiên cứu đã được trình bày đều cho thấy, biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường đang có những tác động mạnh mẽ đến nhiều mặt của nền kinh tế. Chẳng hạn, theo chỉ số CCVI, một chỉ số đánh giá mức độ tổn thương do tác động của biến động khí hậu trong 30 năm tới thông qua 42 yếu tố kinh tế, xã hội và môi trường, Việt Nam xếp hạng 23/193 quốc gia và là 1 trong 30 nước chịu “rủi ro rất cao”. Theo đó, Việt Nam được đánh giá là một trong những nước chịu ảnh hưởng nghiêm trọng nhất của biến đổi khí hậu và nước biển dâng. Trong giai đoạn 2011 - 2015, tổng thiệt hại do thiên tai gây ra khoảng 0,4% GDP mỗi năm, năm 2013 có thiệt hại cao nhất - khoảng 0,84% GDP và năm 2014 thấp nhất với 0,07% GDP. Những con số này được ước tính dựa trên tác động trực tiếp của yếu tố thời tiết và môi trường đến nền kinh tế mà chưa bao hàm các tác động gián tiếp khác.

Theo TS. Đặng Đức Anh, Trưởng ban Phân tích và Dự báo (NCIF), biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường có thể làm giảm tăng trưởng trong trung và dài hạn. Đặc biệt, ô nhiễm nguồn nước, không khí, đất đai tại các đô thị, khu dân cư lớn, các làng nghề đang ngày càng nghiêm trọng. Biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường tác động tới tất cả các vùng, miền. Tài nguyên nước, ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn, y tế - sức khỏe vùng ven biển sẽ chịu tác động mạnh nhất. Dự báo trung bình giai đoạn 2016 - 2020, thiên tai và ô nhiễm môi trường có thể làm giảm GDP khoảng 0,6%/năm.

Thậm chí, Kịch bản Biến đổi khí hậu của Bộ Tài nguyên và Môi trường (2015) còn khẳng định, đến cuối thế kỷ XXI, sự gia tăng của 1m của mực nước biển có thể gây ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống và kinh tế của khoảng 20% dân số và tổn thất có thể lên tới 10% GDP mỗi năm. Biến đổi khí hậu có thể làm Việt Nam thiệt hại khoảng 15 tỷ USD mỗi năm. Nếu Việt Nam không có giải pháp ứng phó kịp thời, thiệt hại do biến đổi khí hậu ước tính có thể lên đến 11% GDP vào năm 2023.

Khuyến khích sử dụng năng lượng sạch

Để giảm nhẹ những tác động tiêu cực của yếu tố môi trường đến tăng trưởng, cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp. Theo TS. Đặng Đức Anh, việc cần làm đầu tiên là cơ cấu lại các ngành kinh tế để hạn chế bớt những ngành phụ thuộc nhiều vào khai thác tài nguyên thiên nhiên, nhất là tài nguyên không tái tạo, giá trị gia tăng và hiệu quả kinh tế thấp. Đồng thời, khuyến khích sử dụng năng lượng sạch như khí thiên nhiên, nhiên liệu sinh học, năng lượng mới, năng lượng tái tạo cũng như cấp phép hạn mức phát thải các chất ô nhiễm không khí cho các doanh nghiệp.

Phân tích điều này, GS. John FitzGerald, Khoa Kinh tế, Đại học Trinity, Dublin nhấn mạnh, không có một giải pháp nào dễ dàng để giải quyết vấn đề năng lượng, kinh tế càng phát triển thì nhu cầu sử dụng năng lượng càng tăng lên. Mô hình kinh tế lượng có cấu trúc sử dụng để phân tích và dự báo kinh tế vĩ mô Việt Nam (mô hình VanMieu) của Trung tâm Thông tin và Dự báo kinh tế - xã hội Quốc gia cũng đã chỉ ra điện là nhân tố quan trọng cho sản xuất ở Việt Nam, tuy nhiên nhu cầu về năng lượng tăng nhanh hơn mức tăng GDP. Cụ thể, để tăng 1% GPD thì cầu về năng lượng điện cần tăng tương ứng từ 3 - 4%. Theo đó, GS. John FitzGerald cho rằng, Việt Nam cần xây dựng cách tiếp cận năng lượng bền vững, về dài hạn cần tăng nguồn năng lượng tái tạo và giảm tính phụ thuộc vào dầu mặc dù điều này đòi hỏi nguồn chi phí vô cùng lớn.

Bên cạnh đó, nhiều ý kiến của các đại biểu tại Hội thảo cũng cho rằng, biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường không chỉ là do thiên tai mà còn có lý do “nhân tai”. Vì thế, Việt Nam cần sớm hoàn thiện hệ thống pháp luật về bảo vệ môi trường, trong đó có những chế tài xử phạt mạnh để đủ sức răn đe các đối tượng vi phạm. Tăng cường giám sát xả thải, bảo đảm đúng quy định về công nghệ và bảo vệ môi trường đối với các dự án phát triển công nghiệp. Tăng tỷ lệ chi ngân sách cho hoạt động sự nghiệp môi trường, đặc biệt cần đầu tư cho công tác thu thập số liệu và xây dựng mô hình đánh giá, cảnh báo tác động của biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường đến nền kinh tế.