Đây là đề nghị của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định khi tham gia thảo luận tại tổ về dự thảo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi) tại Kỳ họp bất thường lần thứ Chín. Nhấn mạnh công tác giám sát văn bản và hoạt động giải trình của Quốc hội ngày càng có ý nghĩa quan trọng hơn và phải dành thời gian nhiều hơn, Phó Chủ tịch Quốc hội cũng nêu rõ, giữa công tác xây dựng pháp luật với công tác giám sát, tổ chức thực hiện có sự gắn bó chặt chẽ với nhau.
Chú trọng khâu đánh giá tác động chính sách
Liên quan tới một số nội dung cụ thể tại dự thảo Luật, Phó Chủ tịch Quốc hội cho rằng, cần chú trọng khâu đánh giá tác động chính sách, bảo đảm thực chất, tránh hình thức. Dự thảo Luật không quy định về trình tự, thủ tục xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Chính phủ. Do đó, cần rà soát bảo đảm quy định tại dự thảo Luật phải thể hiện rõ trách nhiệm của các chủ thể trong thực hiện các quy trình. Phó Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý về quy định liên quan tới thời hạn gửi hồ sơ thẩm tra, vấn đề lùi thời điểm trình cũng như quy định về tham vấn chính sách.
Trong đó, tham vấn chính sách là một trong những quy định mới được bổ sung vào quy trình xây dựng luật trong Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi) vừa được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp bất thường lần thứ Chín vừa qua, nhằm bảo đảm chính sách của dự án luật được xây dựng có chất lượng, giải quyết hiệu quả những vấn đề thực tiễn đặt ra.
Đóng góp ý kiến với quy định này tại các phiên thảo luận tại tổ và hội trường, một số ý kiến đại biểu Quốc hội đề nghị rà soát quy định về trách nhiệm của Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội trong hoạt động tham vấn chính sách bảo đảm phù hợp với chức năng, nhiệm vụ được quy định trong Hiến pháp, Luật Tổ chức Quốc hội, các văn bản quy phạm pháp luật khác có liên quan.
Nhiều ý kiến đề nghị bổ sung mở rộng đối tượng tham vấn bao gồm chuyên gia, nhà khoa học, doanh nghiệp, đối tượng chịu sự tác động của chính sách. Có ý kiến đề nghị phân biệt rõ tham vấn chính sách và lấy ý kiến các cơ quan, tổ chức. Có ý kiến đề nghị quy định rõ cơ quan lập đề xuất chính sách có trách nhiệm chủ trì tổ chức tham vấn chính sách; làm rõ có thực hiện tham vấn đối với dự thảo văn bản quy phạm pháp luật dưới luật không; xác định đối tượng tham vấn là toàn thể Hội đồng Dân tộc, Ủy ban hay là chỉ đối với Thường trực Hội đồng Dân tộc, Thường trực Ủy ban để bảo đảm tính khả thi (?).
Cơ quan lập đề xuất chính sách có trách nhiệm tham vấn
Giải trình, tiếp thu với những ý kiến này, UBTVQH nêu rõ, hoạt động tham vấn và hoạt động lấy ý kiến về bản chất đều là lấy ý kiến góp ý để hoàn thiện chính sách nhưng có sự khác nhau nhất định về đối tượng, nội dung và hình thức thực hiện.
Về chủ thể, hoạt động lấy ý kiến có chủ thể rộng và đa dạng, gồm cả đối tượng chịu sự tác động của chính sách, các cơ quan, tổ chức có liên quan; còn chủ thể của hoạt động tham vấn thì tập trung hơn, chủ yếu là Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, các Bộ, cơ quan ngang Bộ, đây là các cơ quan phụ trách chuyên sâu về các lĩnh vực nhất định, có nhiệm vụ thẩm tra, tham mưu cho Quốc hội, UBTVQH trong việc xem xét, quyết định về dự án luật, pháp lệnh, nghị quyết.
Do đó, để chính sách được xây dựng hiệu quả, thực chất giải quyết đúng, trúng các vấn đề thực tiễn đặt ra thì cần phải tham vấn các chủ thể này nhằm đánh giá chính sách đa chiều, cả mặt tích cực và hạn chế, làm cơ sở để hoàn thiện, tạo sự đồng thuận cao đối với chính sách, góp phần nâng cao chất lượng việc soạn thảo dự án sau này.
Về nội dung, việc lấy ý kiến thông thường đối với toàn văn của dự thảo văn bản quy phạm pháp luật, còn nội dung tham vấn thì có trọng tâm, trọng điểm tùy vào lĩnh vực mà Hội đồng Dân tộc, Ủy ban phụ trách thì cơ quan lập đề xuất chính sách sẽ tham vấn một hoặc nhiều chính sách có liên quan đến lĩnh vực đó.
Về hình thức, lấy ý kiến thông qua đăng tải, lấy ý kiến bằng văn bản, hội thảo, tọa đàm..., trong khi tham vấn phải thông qua việc trao đổi, đối thoại trực tiếp, có sự tương tác giữa cơ quan tham vấn và cơ quan, chủ thể được tham vấn.
Tuy nhiên, do tham vấn chính sách là vấn đề mới, việc tổ chức thực hiện cần được quy định hợp lý để không làm ảnh hưởng đến tính khách quan, độc lập của cơ quan thẩm tra, phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan này, đồng thời cần mở rộng thêm đối tượng tham vấn.
Tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội, UBTVQH đã chỉ đạo rà soát, chỉnh lý dự thảo Luật theo hướng: “Cơ quan lập đề xuất chính sách có trách nhiệm tham vấn Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội, Bộ, cơ quan ngang Bộ theo quy định của Luật này” tại khoản 2 Điều 6 và cơ quan lập đề xuất chính sách có trách nhiệm “Tổ chức hội nghị tham vấn Thường trực Hội đồng Dân tộc, Thường trực Ủy ban của Quốc hội, Bộ, cơ quan ngang Bộ đối với chính sách liên quan trực tiếp thuộc phạm vi, lĩnh vực phụ trách trong quá trình xây dựng chính sách. Theo yêu cầu của Thường trực Hội đồng Dân tộc, Thường trực Ủy ban của Quốc hội được tham vấn, cơ quan lập đề xuất chính sách mời đại diện cơ quan khác của Quốc hội, đối tượng hoặc tổ chức đại diện cho đối tượng chịu sự tác động trực tiếp của chính sách, các chuyên gia, nhà khoa học và các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan tham gia hội nghị…” (tại điểm b khoản 1 Điều 30).
Về giám sát văn bản quy phạm pháp luật (Điều 62), có ý kiến đề nghị bổ sung quy định trách nhiệm giám sát văn bản quy phạm pháp luật của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội.
Tiếp thu ý kiến của đại biểu, UBTVQH đã chỉnh lý Điều 62 theo hướng quy định khái quát chung là: Việc giám sát đối với văn bản quy phạm pháp luật thực hiện theo quy định của pháp luật về hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND, các luật khác có liên quan.
