G7 có thành G11?

Một tổ chức không có Trung Quốc

Mặc dù không khẳng định sẽ đưa G7 trở thành G11 vĩnh viễn, nhưng ông Donald Trump tuyên bố G7 đã "lỗi thời" và muốn mời 4 nước nói trên tham gia. Nhóm G7 hiện gồm: Anh, Mỹ, Đức, Italy, Canada, Pháp và Nhật Bản, là một trong những thể chế quốc tế hiếm hoi không có Trung Quốc.

Phát ngôn viên Nhà Trắng Alyssa Farah cho biết, ông Donald Trump muốn hội nghị G7 tới đây thảo luận về Trung Quốc. Thông báo trên được đưa ra trong bối cảnh căng thẳng Mỹ - Trung tiếp tục leo thang liên quan đến những cáo buộc lẫn nhau về dịch Covid-19 và mới đây là vấn đề Hong Kong.

Nguồn: AP

Ông John Lee, chuyên gia cao cấp tại Viện Hudson nhận định, có khả năng Mỹ đang tìm cách thúc đẩy một chương trình nghị sự nhằm yêu cầu Trung Quốc chịu trách nhiệm về đại dịch Covid-19. Theo ông Lee, sự xuất hiện của nhóm liên minh mới sẽ khiến Trung Quốc dè chừng, do nước này rất lo ngại việc bị loại khỏi các tổ chức mới. Trung Quốc đã tìm cách tăng cường ảnh hưởng của mình trong các thể chế và nền tảng đa phương trong thập kỷ qua - cùng với sức mạnh kinh tế đang gia tăng - đã gây ra mối lo ngại ngày càng tăng ở Washington. Chẳng hạn, ông Donald Trump đã cáo buộc Bắc Kinh đang gia tăng ảnh hưởng, thậm chí thao túng Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và viện dẫn đây là nguyên nhân khiến Mỹ quyết định chấm dứt tư cách thành viên tổ chức này. Vì vậy, ông Lee cho rằng, ý tưởng mở rộng G7 sang G11 có thể là nỗ lực mới nhất của Washington để thành lập một liên minh quốc tế mà không có Trung Quốc.

Chiến tuyến khó khả thi

Trong khi đó, ông Wang Wen, Giám đốc điều hành Viện Nghiên cứu tài chính Chongyang tại Đại học Renmin ở Bắc Kinh cho biết, Mỹ sẽ không thể thành lập một chiến tuyến chiến tranh lạnh toàn cầu chống lại Trung Quốc. Đó là bởi sức mạnh mềm và sự lãnh đạo của Hoa Kỳ đã bị tổn hại rất lớn và ảnh hưởng của Mỹ trong các vấn đề toàn cầu đang ngày càng suy yếu.

Ông Wang nói rằng việc hoãn hội nghị G7 đã phản ánh sự yếu kém của Mỹ vì không thể kiểm soát được đại dịch Covid-19 một cách kịp thời. Tháng 3 vừa qua, Tổng thống Donald Trump tuyên bố hoãn Hội nghị thượng đỉnh G7 đến ngày 10.6. Ông chủ Nhà Trắng đã hy vọng tổ chức hội nghị thượng đỉnh đúng theo kế hoạch để chứng minh với thế giới rằng Mỹ đang trở lại bình thường sau dịch bệnh. Nhưng hội nghị một lần nữa lại phải hoãn sau khi Thủ tướng Canada Justin Trudeau từ chối xác nhận tham gia, còn Thủ tướng Đức Angela Merkel khẳng định sẽ không tới Mỹ. Điều đó buộc Mỹ phải hoãn cuộc gặp một lần nữa đến tháng 9 hoặc muộn hơn.

Đồng tình với quan điểm này, ông Wu Xinbo, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Hoa Kỳ tại Đại học Fudan cho rằng, câu hỏi đặt ra là liệu Mỹ có thể thành công trong việc xây dựng một liên minh chống Trung Quốc hay không?

Hàn Quốc và Australia đều là đồng minh lâu đời của Mỹ. Hai nước này gần như đứng hoàn toàn về phía Mỹ trong các vấn đề đối ngoại, như việc Mỹ kêu gọi tổ chức các cuộc điều tra độc lập về virus Corona hay phản đối Luật An ninh nội địa. Tuy nhiên, các quốc gia này đều có lợi ích kinh doanh và thương mại riêng ở Trung Quốc, điều này có thể khiến họ khó đạt được sự đồng thuận trong việc cô lập và kiềm chế Trung Quốc. Chẳng hạn, bất chấp cuộc cãi vã hiện tại giữa Bắc Kinh và Canberra về nguồn gốc Coronavirus, Trung Quốc vẫn là đối tác thương mại lớn nhất của Australia và là thị trường xuất khẩu lớn nhất của nước này. Đó là lý do các quan chức Australia sẽ rất thận trọng trước đề xuất của ông Donald Trump, ông James Laurenceson, Giám đốc Viện Quan hệ Australia - Trung Quốc tại Đại học Công nghệ Sydney, cho biết.

Ấn Độ, nước nằm ở trung tâm của chiến lược Ấn Độ - Thái Bình Dương của Washington, cũng có rất nhiều bất đồng với Trung Quốc, mà gần đây là căng thẳng biên giới ở Ladakh. Nhưng cũng không nhiều khả năng cho thấy Ấn Độ sẵn sàng công khai chống lại nước láng giềng.

Trong khi đó, sẽ là ảo tưởng nếu Mỹ cho rằng có thể thuyết phục Nga cô lập Trung Quốc trong bối cảnh nước này đang xây dựng mối quan hệ đối tác kinh tế và chiến lược với Bắc Kinh. Là nước bị loại khỏi nhóm G8 sau khi sáp nhập bán đảo Crimea năm 2014, Nga không ít lần thể hiện sự thờ ơ trở lại tổ chức này bất chấp việc Tổng thống Donald Trump từng nhiều lần đề nghị nước này nên được mời trở lại, do tầm quan trọng chiến lược toàn cầu của Nga. Trong bối cảnh đó, không có nhiều khả năng Moscow sẽ nhận lời mời của Mỹ.

Ông Shahar Hameiri, Phó giáo sư tại Trường Khoa học Chính trị và Nghiên cứu Quốc tế của Đại học Queensland, cho rằng, có lẽ sẽ không sai khi nhận định ý tưởng của Tổng thống Trump về một G7 mở rộng bắt nguồn từ sự cạnh tranh ngày càng gay gắt giữa Mỹ và Trung Quốc. “Có lẽ chúng ta đang ở thời điểm mà Mỹ và Trung Quốc bắt đầu thể hiện những nỗ lực ngày càng tăng để phát triển các nền tảng hoặc tổ chức hoạch định chính sách quốc tế để loại trừ đối phương”. Ông Hameiri nói thêm rằng, Bắc Kinh có thể chịu một đòn đáng kể nếu bị loại ra khỏi bất kỳ sáng kiến mới nào do Mỹ lãnh đạo, bởi điều đó buộc Trung Quốc bước ra khỏi hệ thống toàn cầu hóa mà Trung Quốc đã hưởng lợi âm thầm từ nhiều thập kỷ nay.

Tuy nhiên, ông Shahar Hameiri cho rằng, sẽ khó có bất kỳ thay đổi đáng kể nào đối với G7. Tổng thống Donald Trump ngang nhiên tìm cách huy động nhóm chống lại Trung Quốc, đối tác thương mại lớn nhất của Australia, trong khi lại bắt tay với Nga, quốc gia mà Australia và nhiều nước châu Âu khác đã công khai chỉ trích. Đó là lý do mà G11 trở nên khó khả thi.

Trong khi một liên minh chính trị có thể khó được hình thành, thì mới đây, Anh cho biết đang thúc đẩy Mỹ thành lập “câu lạc bộ” gồm 10 quốc gia có thể phát triển công nghệ 5G của riêng họ và giảm sự phụ thuộc vào người khổng lồ công nghệ Trung Quốc Huawei. Trước đó, Mỹ cũng đưa ra sáng kiến được gọi là Mạng lưới Thịnh vượng kinh tế, tập hợp các quốc gia và doanh nghiệp được cho là hoạt động theo “cùng một giá trị”. Dù ở khía cạnh nào thì chắc chắn một điều, Tổng thống Mỹ cho thấy họ chọn cạnh tranh thay vì hợp tác với đối thủ đang thách thức vị trí của mình.