Ethiopia và dự án “điên rồ” 5.000 tiến sỹ

      Cách đây chưa lâu, chỉ tầng lớp “tinh hoa” của xã hội Ethiopia mới dám mơ đến chuyện học đại học. Giới nhà giàu gửi con cái sang học ở châu âu, Mỹ hoặc Nga. Mỗi năm, khoảng 50 sinh viên theo học các “cua” kiểu này và khoảng 5-6 người bảo vệ thành công luận án tiến sỹ. Abye Tasse, Phó chủ tịch Ủy ban Phát triển chiến lược và quan hệ quốc tế, trường ĐH Addis-Abeba giải thích: “Với tốc độ này, chắc phải 400 năm nữa chúng tôi mới đáp ứng nổi nhu cầu về sinh viên tốt nghiệp đại học”.
      Tasse đã đề ra một dự án táo bạo: đào tạo 5.000 tiến sỹ trong 10 năm tới. Theo ông, Ethiopia cần sinh viên tốt nghiệp cao học vì hai lý do. Thứ nhất là để bảo đảm việc giảng dạy ở bậc đại học, nơi thu hút ngày càng đông sinh viên. Cách đây 12 năm, quốc gia này chỉ có 3.000 sinh viên song đến năm ngoái, con số này đã lên đến 15.000, chủ yếu theo học ở ĐH Addis-Abeba và 13 trường đại học mới thành lập khác. Ở các vùng nông thôn, các tiết học thường được tiến hành thông qua vệ tinh hoặc băng ghi hình. Thứ hai là để cung cấp nguồn nhân lực nghiên cứu, bảo đảm cho quá trình phát triển đất nước. Các chương trình đào tạo tiến sỹ mới đã được hoạch định để đáp ứng nhu cầu của đất nước trong các lĩnh vực như hòa bình và an ninh, sản xuất lương thực, đa dạng sinh học và phát triển đô thị.
      Công cuộc cải cách đã bắt đầu được tiến hành ở khoa xã hội học, ĐH Addis-Abeba, nơi Tasse kiêm luôn chức Trưởng khoa. Khi Tasse đến nhận công tác tại ngôi trường này thì khoa đã bị đóng cửa được 30 năm. Ông đã cho mở lại khoa và tiếp nhận đào tạo các sinh viên cao học. Hiện tại, đã có 24 người đăng ký học thạc sỹ và 15 người đăng ký bảo vệ luận án tiến sỹ tại khoa. Serkalem Bekele là một trong số 15 người đó. Người phụ nữ đặc biệt, có sức sống phi thường này đã dám từ bỏ 12 năm sự nghiệp giảng viên thú y đầy hứa hẹn để vun trồng cái mà một trưởng khoa gọi là “món quà” nhằm giúp đỡ những ai có nhu cầu. Bà chuyển sang học xã hội học, đạt được bằng cử nhân, bằng thạc sỹ và chỉ còn hơn 1 năm nữa là xong bằng tiến sỹ. Là mẹ của 3 đứa trẻ, Bekele quả thực là mẫu người có thể thay đổi được số phận của người nghèo trên đất nước mình.
      Vì ở Ethiopia không có đủ giảng viên trình độ chuyên môn cao, nên chính phủ nước này sẽ phải có chính sách mời giáo viên nước ngoài tham gia giảng dạy. Chi phí cho dự án “5.000 tiến sỹ” vì thế sẽ rất đắt đỏ nhưng như vậy còn lợi hơn việc đưa sinh viên đi du học nước ngoài. Dự kiến, các giảng viên người nước ngoài sẽ đến Ethiopia trong vài tháng và chủ yếu phổ biến phương pháp dạy và học nhằm tiết kiệm thời gian, tiền bạc. Aron Mujumdar, tốt nghiệp Khoa Luật, ĐH Alabama biết điều gì đang đợi họ. Một trong những khó khăn lớn nhất là tạo cho sinh viên khả năng suy nghĩ độc lập vì Ethiopia bị coi là quốc gia nơi học thuộc lòng đóng vai trò then chốt. Có lần anh đã từ chối hai sinh viên đi thi, sao chép y nguyên từng từ một các bài giảng của anh. Khi đám sinh viên phản đối, khẳng định rằng họ chép lại bằng trí nhớ chứ không phải quay cóp, Aron Mujumdar đã thách họ học thuộc lòng một đoạn văn bản khác có độ dài tương tự trong vòng 3 ngày. Và họ đã làm được. Còn người thầy thì chết sững vì ngạc nhiên.
      Mong muốn đào tạo được nhiều hơn nữa những sinh viên có khả năng tư duy độc lập có vẻ như hơi viển vông đối với một quốc gia nổi tiếng bởi chế độ áp bức. Nhưng dù thế nào đi nữa thì tự do đại học vẫn là một “giá trị cơ bản” trong chương trình chiến lược của đại học Addis-Abeba và Abye Tasse.