Xã Chí Thảo, huyện Quảng Hòa là điểm cuối của dự án cao tốc Đồng Đăng (Lạng Sơn) – Trà Lĩnh (Cao Bằng). Sinh ra rồi lớn lên ở đây, ông Nông Văn Tập, 63 tuổi, trông ngóng ngày dự án khởi công và hoàn thành. “Người ta nói đường mở tới đâu, kinh tế phát triển tới đó. Vì thế, từ mấy năm nay, nghe tin có dự án cao tốc, bà con chúng tôi ai cũng vui mừng và chờ đợi!”.

Khao khát của người dân - lãnh đạo Cao Bằng qua các nhiệm kỳ vô cùng thấu hiểu! Vài năm trước, lãnh đạo tỉnh về Hà Nội, chủ động tìm nhà đầu tư cho dự án đã nằm trên giấy nhiều năm vì tổng mức đầu tư quá lớn này.

“Cao tốc Đồng Đăng – Trà Lĩnh là khát vọng từ lâu của người dân, của nhiều khóa lãnh đạo Cao Bằng”, nguyên Bí thư Lại Xuân Môn nhiều lần nói vậy! Con đường này được xác định là động lực giúp Cao Bằng đột phá phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm mục tiêu an ninh, quốc phòng và hiện thực hóa dặn của Bác Hồ trong buổi nói chuyện với các cán bộ lãnh đạo của tỉnh đầu xuân năm 1961: “Cao Bằng phải cao bằng những tỉnh tốt nhất, tốt nhất là Cao Bằng vượt mức cao không ai bằng”.

Cao Bằng quả là có những lợi thế phát triển không nơi nào có được! Đây là vùng đất của những địa danh lịch sử là niềm tự hào của cả nước - Hang Pác Bó, nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh trở về lãnh đạo cách mạng Việt Nam sau những năm tháng ra đi tìm đường cứu nước; khu rừng Trần Hưng Đạo - nơi chứng kiến sự ra đời của Quân đội nhân dân Việt Nam. Hơn 333km đường biên giới với Trung Quốc là cơ hội tuyệt vời để Cao Bằng phát triển kinh tế cửa khẩu. Vùng địa đầu Tổ quốc cũng đầu ắp tiềm năng phát triển du lịch với nhiều danh lam thắng cảnh, trong đó có Công viên Địa chất Non nước Cao Bằng được UNESCO công nhận là Công viên Địa chất Toàn cầu...

Vậy nhưng, những con đèo dốc quanh co, xoáy trôn ốc, nhiều đoạn xuống cấp gây ách tắc đã cô lập Cao Bằng và làm nản lòng các nhà đầu tư có ý định đóng chân ở vùng đất này.

Trong cuộc tiếp xúc chính thức đầu tiên với lãnh đạo tỉnh Cao Bằng về dự án cao tốc Trà Lĩnh – Đồng Đăng vài năm trước, ông Hồ Minh Hoàng, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Đèo Cả, mở đầu bằng câu chuyện: Một bệnh nhân ở Cao Bằng phải xuống Hà Nội cấp cứu, di chuyển bằng con đường hiện nay mất 6 tiếng đồng hồ với rất nhiều khúc cua tay áo thì làm sao cứu nổi!

“Nhìn từ lợi ích kinh tế - xã hội, cho người dân, chúng tôi nghĩ chắc chắn Cao Bằng phải có con đường khác thuận lợi hơn”, ông Hồ Minh Hoàng nói.

Kể từ đó, các bước đi cụ thể của dự án cao tốc Đồng Đăng – Trà Lĩnh đã được các bên liên quan tiến hành bài bản, chuyên nghiệp và kiên trì với một quyết tâm cao độ. Đặc biệt, lãnh đạo tỉnh Cao Bằng và Tập đoàn Đèo Cả mong muốn làm cho cao tốc này trở thành cung đường đẹp nhất Việt Nam.

Tháng 12.2020, UBND tỉnh Cao Bằng tổ chức thi tuyển phương án thiết kế kiến trúc một số hạng mục công trình thuộc dự án cao tốc Đồng Đăng - Trà Lĩnh. Lãnh đạo tỉnh nhấn mạnh, đây là tuyến đường đặc biệt ở nơi cội nguồn cách mạng. Tuyến đường không chỉ phục vụ cho giao thông đi lại thuận lợi mà còn là biểu tượng văn hóa lịch sử, có ý nghĩa chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh và đối ngoại. Việc tổ chức thi tuyển phương án kiến trúc của tuyến cao tốc này hướng đến mục tiêu tạo điểm nhấn, xây dựng công trình kiểu mẫu, cũng là tuyến đường độc đáo của Việt Nam.

Trong số 5 đơn vị tư vấn, thiết kế đã tham gia, phương án của Liên danh Công ty CP Tư vấn xây dựng A2Z được Hội đồng chấm thi trao giải A do đạt được nhiều tiêu chí như: sáng tạo, độc đáo, hiện đại và có bản sắc.

Đơn vị tư vấn đã đưa hình ảnh núi Mẫu Sơn (Lạng Sơn), tượng đài chiến thắng Đông Khê (Cao Bằng), núi non thác Bản Giốc tại nhiều cửa hầm để tạo điểm nhấn cảnh quan.

Những cầu cạn bắc qua thung lũng được thiết kế hình chiếc nỏ, đàn tính đậm bản sắc dân tộc vùng núi Cao Bằng. Các nút giao cửa ngõ vào thành phố được đặt nhiều tượng đài vua Quang Trung, Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn và hình tượng hoa sen, đàn tính.

Quyết định lựa chọn phương án kiến trúc này cho dự án cao tốc Đồng Đăng - Trà Lĩnh, lãnh đạo tỉnh Cao Bằng hy vọng sau khi hoàn thành, đây sẽ là tuyến đường có kiến trúc đẹp nhất Việt Nam.

Nếu không có gì thay đổi, dự án cao tốc Đồng Đăng – Trà Lĩnh sẽ khởi công vào ngày 22.12 tới – đúng dịp kỷ niệm 79 năm ngày Quân đội Nhân dân Việt Nam ra đời tại Cao Bằng với mục tiêu phấn đấu đến 22.12.2025, tức là sau 2 năm, sẽ đi vào hoạt động.  

“Từ lòng dân Chí Thảo suy ra, tôi chắc chắn bà con cả tỉnh đều mong sớm có cao tốc để đi lại thuận tiện hơn và đời sống khấm khá hơn”, ông Nông Văn Tập nói khi nghe tin dự án sắp được khởi công.

Người dân khao khát, địa phương và nhà đầu tư tràn đầy quyết tâm, “điều cuối cùng chờ đợi” là quyết định của Quốc hội - nâng tỷ lệ vốn Nhà nước tham gia dự án này.

Theo phương án đề xuất ban đầu, tổng mức đầu tư giai đoạn 1 của dự án là trên 14.330 tỷ đồng. Dù ngân sách còn nhiều khó khăn, tỉnh Cao Bằng đã cố gắng bố trí 4.080 tỷ đồng, vốn ngân sách Trung ương 2.500 tỷ đồng, phần còn lại là 7.750 tỷ đồng sẽ huy động từ các nhà đầu tư và ngân hàng tài trợ vốn.

Đến nay, dự án đã chọn được nhà đầu tư nhưng vẫn loay hoay ở khúc thương thảo hợp đồng, bởi lẽ sau khi thẩm định thấy doanh thu, lưu lượng thực tế quá thấp, nhà tài trợ chỉ cam kết rót 2.500 tỷ đồng thay vì 4.300 tỷ đồng như ban đầu.

Trong bối cảnh đó, nếu không có giải pháp tăng vốn hỗ trợ từ ngân sách trung ương lên 5.720 tỷ đồng (thêm 3.220 tỷ đồng), đồng thời, nhà đầu tư tăng phần vốn góp lên 2.030 tỷ đồng (thêm gần 600 tỷ đồng) thì hành trình hiện thực hóa lời căn dặn của Bác và cung đường khát vọng của người dân Cao Bằng, cung đường có kiến trúc đẹp nhất Việt Nam khó lòng trở thành hiện thực!

Hà Lan

Xuân Tùng trình bày