Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật:Giải pháp có tính đột phá về thể chế

Cần bổ sung một điều mới về cơ chế phối hợp liên ngành

Góp ý cụ thể vào dự thảo nghị quyết, ĐBQH Nguyễn Thị Yến (Bà Rịa - Vũng Tàu) cho rằng, trong bối cảnh đất nước nước đang đẩy mạnh cải cách hành chính hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và chuyển sang mô hình quản trị hiện đại, thì việc thiết lập một cơ chế linh hoạt, hiệu quả để xử lý kịp thời các vướng mắc pháp lý từ thực tiễn là hết sức cần thiết và cấp bách.

Tại Điều 2 - Tiêu chí xác định khó khăn, vướng mắc do quy định pháp luật, đại biểu Nguyễn Thị Yến đề nghị cân nhắc bổ sung thêm tiêu chí thứ 4 đó là: “Quy định của pháp luật không còn phù hợp với thực tiễn kinh tế - xã hội hoặc đã lạc hậu so với xu thế phát triển”.

Theo đại biểu, đây là nhóm vướng mắc rất phổ biến nhưng lại khó định lượng. Ví dụ, nhiều quy định trong lĩnh vực giao thông đô thị, thương mại điện tử, kinh tế số hay logistics tuy không mâu thuẫn pháp lý nhưng lại trở nên lỗi thời trước tốc độ chuyển đổi thực tiễn, làm phát sinh tình trạng pháp luật “chạy sau” đời sống xã hội. Bổ sung tiêu chí này sẽ giúp nhận diện trúng và đúng những rào cản cần tháo gỡ.

Về nguyên tắc xử lý vướng mắc pháp lý tại điều 3 dự thảo nghị quyết, đại biểu Nguyễn Thị Yến đề nghị bổ sung thêm một nguyên tắc: “Tôn trọng thực tiễn quản lý, lấy thực tiễn làm thước đo để hoàn thiện pháp luật”. Đây là tinh thần mà Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhiều lần nhấn mạnh khi yêu cầu xây dựng pháp luật phải xuất phát từ thực tiễn, bám sát cuộc sống và phục vụ phát triển. Nếu không quy định nguyên tắc này, rất dễ xảy ra tình trạng xử lý vướng mắc lại tiếp tục theo lối tư duy hình thức, máy móc.

Liên quan đến khoản 3 và 4 Điều 4 - Thẩm quyền ban hành nghị quyết điều chỉnh quy định của luật, đại biểu đề nghị cân nhắc quy định rõ ràng hơn về ranh giới thẩm quyền, điều kiện áp dụng và đặc biệt là cơ chế giám sát của Quốc hội, tránh để xảy ra tình trạng tùy nghi (lạm quyền) trong xử lý vướng mắc. Mặt khác, các nghị quyết đặc thù này phải được công bố công khai, phổ biến rộng rãi và cập nhật đầy đủ trên Cổng Thông tin điện tử Chính phủ, để bảo đảm tính minh bạch và khả năng tiếp cận cho người dân, doanh nghiệp.

Tại điều Điều 5 - Quy trình ban hành văn bản xử lý vướng mắc, đại biểu đề nghị cần bổ sung thêm yêu cầu công khai dự thảo nghị quyết trên Cổng thông tin điện tử tối thiểu 7 ngày, đồng thời khuyến khích lấy ý kiến phản biện xã hội đối với các nghị quyết có tác động lớn. Điều này phù hợp với Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, đồng thời thể hiện tinh thần cầu thị, minh bạch và tăng tính đồng thuận trong quá trình lập quy.

Tại khoản 1 Điều 6 - Tổ chức thực hiện: Đại biểu đề nghị cân nhắc bổ sung quy định về xây dựng Cơ sở dữ liệu quốc gia về vướng mắc pháp lý, tích hợp các kiến nghị từ địa phương, doanh nghiệp, bộ ngành, giúp theo dõi thống nhất, kịp thời cập nhật tình hình và phục vụ tổng kết lập pháp. Đây là bước rất quan trọng để chuyển từ quản lý thủ công sang quản trị hiện đại, đồng thời giúp cơ quan lập pháp có căn cứ khách quan để sửa luật.

Liên quan đến Điều 7 – Điều khoản thi hành, đại biểu đề nghị cân nhắc bổ sung trách nhiệm của Chính phủ trong việc tổng kết, đánh giá kết quả thực hiện Nghị quyết này vào cuối năm 2026 và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp đầu năm 2027. Nếu hiệu quả, Quốc hội có thể xem xét thể chế hóa thành luật hoặc cơ chế lâu dài, tránh lặp lại tình trạng “hết nghị quyết là hết cơ chế” như đã từng xảy ra với một số nghị quyết thí điểm trước đây.

Đặc biệt, đại biểu Nguyễn Thị Yến đề xuất bổ sung một điều mới về cơ chế phối hợp liên ngành - một khâu yếu hiện nay. Thực tiễn cho thấy, nhiều vướng mắc không xuất phát từ quy định pháp luật, mà do cách hiểu khác nhau giữa các bộ, ngành. Vì vậy, việc quy định thời hạn phản hồi chính thức, cơ chế xử lý bất đồng giữa các cơ quan là điều không thể thiếu để đảm bảo tính đồng bộ trong vận hành pháp luật...

Cần phù hợp với các chế độ, chính sách đặc thù, vượt trội khác

Cơ bản nhất trí với phạm vi điều chỉnh của Nghị quyết như đề xuất của Chính phủ, song để bảo đảm chặt chẽ, ĐBQH Trần Nhật Minh (Nghệ An) đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu giới hạn phạm vi điều chỉnh không áp dụng đối với các quy định của pháp luật liên quan đến quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân.

Lý giải về vấn đề này, đại biểu cho rằng, các nội dung liên quan đến đến quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân phải xem xét, đánh giá thận trọng, kỹ lưỡng và phải tuân thủ đầy đủ quy trình, quy định pháp luật nên không thể áp dụng các quy định mang tính chất đặc thù, thí điểm.

Về nguyên tắc xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật, đại biểu Trần Nhật Minh đồng tình thẩm tra của Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cần bổ sung nguyên tắc “bảo đảm tính hợp hiến, tính thống nhất của hệ thống pháp luật”. Theo đại biểu, đây không chỉ là yêu cầu kỹ thuật lập pháp, mà còn là cơ chế kiểm soát quyền lực Nhà nước.

Về thành phần Hội đồng thẩm định độc lập quy định tại khoản 5 Điều 5, đại biểu Trần Nhật Minh đề nghị bổ sung thành viên chính là Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội… Ngoài ra, Hội đồng có thể mời đại diện các cơ quan khác của Quốc hội, tùy theo lĩnh vực cụ thể để bảo đảm khách quan, chuyên sâu.

Nhấn mạnh sự cần thiết và kịp thời của việc ban hành Nghị quyết này, tuy nhiên ĐBQH Trần Đức Thuận (Nghệ An), song đại biểu băn khoăn với việc cho phép Chính phủ ban hành nghị quyết quy phạm pháp luật điều chỉnh một số nội dung của luật do Quốc hội ban hành trong thời gian chưa sửa đổi, bổ sung kịp thời để giải quyết khó khăn, vướng mắc, nếu luật đó do Chính phủ trình.

Theo đại biểu, trong số các luật do Chính phủ trình có cả những lĩnh vực nhạy cảm, trọng yếu như quốc phòng, an ninh - vốn thuộc thẩm quyền của Quốc hội. Việc cho phép Chính phủ điều chỉnh, dù là trong khuôn khổ hạn chế, vẫn cần được rà soát rất kỹ để tránh vi hiến, dù là “vô tình”.

Góp ý về quy định miễn trừ trách nhiệm cho cán bộ tham mưu, tuy nhiên, theo đại biểu cần cân nhắc cụm từ “loại trừ trách nhiệm hình sự” bởi có thể bị hiểu quá rộng. Đại biểu đề xuất: Quy định trên cần đảm bảo chặt chẽ, không quá mở rộng và phải phù hợp với các chế độ, chính sách đặc thù, vượt trội khác đã ban hành. Qua đó, một mặt có cơ chế để bảo vệ cán bộ tham mưu chính sách, nhưng cũng đề cao trách nhiệm người tham mưu...