Đột phá nhưng đầy thách thức

Dự kiến, Chính phủ “thống nhất” và “khẩn cấp” của Israel sẽ được Knesset (Quốc hội) thông qua trong tháng 5 tới, dự đoán trước 7.5, thời điểm Quốc hội hết hạn chọn liên minh cầm quyền. Kể từ tháng 3.2019, người dân nước này đã phải đi bỏ phiếu cho 3 cuộc bầu cử liên tiếp. Trong bối cảnh dịch Covid-19 đang diễn biến phức tạp, ông Gantz đã có thay đổi lập trường mang tính bước ngoặt, bởi trước đây chính trị gia này luôn cho rằng, Thủ tướng Netanyahu không xứng đáng được làm việc cùng vì cáo buộc tham nhũng. Chính phủ mới sẽ có nhiều việc phải làm khi dịch Covid-19 đang hoành hành và Israel đã vắng bóng Chính phủ 1 năm qua.

Nguồn: Times of Israel

Tập trung đối phó với dịch Covid-19

Trong hơn một năm, ông Gantz đã điều hành toàn bộ chiến dịch của mình nhằm “hạ bệ” ông Netanyahu. Tuy nhiên, ông quyết định từ bỏ cam kết đó để giúp Israel vượt qua thách thức cấp bách hơn là đại dịch Covid-19. Bởi ông Netanyahu, với tư cách là Thủ tướng tạm quyền, không có đủ đa số tại Quốc hội. Điều đó khiến cho Chính phủ không thể thúc đẩy việc thông qua cũng như thực thi pháp luật quan trọng.

Theo thỏa thuận hồi đầu tuần, Chính phủ mới được thành lập để đối phó trước tiên là với đại dịch. Các nhà lãnh đạo sẽ dành 6 tháng đầu tiên để xem xét đưa ra các luật liên quan đến virus Corona. Bất kỳ luật nào khác cũng sẽ cần sự đồng ý của cả ông Netanyahu lẫn ông Gantz mới có thể đi tiếp.

Tuy nhiên, quyết định bắt tay với ông Netanyahu đã khiến ông Gantz phải đối mặt với tình trạng chia rẽ ngay trong số những người ủng hộ. Nhiều người thậm chí gọi ông là kẻ lừa dối. Trong khi đó, một số khác ở Israel và quốc tế lại cho rằng, ông đã thể hiện được khả năng lãnh đạo khi đối mặt với khủng hoảng.

 Đoàn kết nội bộ

Trên giấy tờ, thỏa thuận mới dường như là chiến thắng của ông Netanyahu. Vì giờ đây, ông vẫn tiếp tục đảm nhiệm thêm 18 tháng chức Thủ tướng, chiếc ghế mà ông đã ngồi hơn 1 thập kỷ. Điều này đặc biệt quan trọng vì ông đang bị truy tố về nhiều tội danh từ lừa đảo, nhận hối lộ đến phá vỡ lòng tin, với phiên tòa xét xử sẽ bắt đầu vào tháng 5 tới. Đây là Thủ tướng đầu tiên của Israel bị truy tố.

Theo thỏa thuận liên minh, ông Gantz sẽ tiếp quản sau 18 tháng và yêu cầu Quốc hội thông qua luật hiệu lực hóa điều này. Để ngăn chặn ông Netanyahu phá vỡ liên minh và kêu gọi các cuộc bầu cử mới trước khung thời gian đó, luật sẽ chỉ rõ, nếu một cuộc bầu cử mới được tổ chức, ông Gantz sẽ tự động trở thành Thủ tướng lâm thời.

Trong thời gian chờ “lên chức”, ông Gantz sẽ giữ cương vị Bộ trưởng Bộ Quốc phòng kiêm Phó Thủ tướng. Các đồng minh của ông sẽ đứng đầu Bộ Ngoại giao, Bộ Tư pháp, trong khi đảng Likud của Thủ tướng Netanyahu chọn thành viên của mình làm người đứng đầu Bộ Tài chính và Chủ tịch Quốc hội. Nhìn vào cách bố trí này, nhiều người nhận định, ông Gantz đã giành được chiến thắng nhỏ. Vì ông Netanyahu muốn phe mình nắm giữ Bộ Tư pháp, giúp ông tạo ảnh hưởng đối với hệ thống tư pháp vì đang bị truy tố.

Thỏa thuận mới có thể gây khó cho ông Netanyahu nếu muốn tránh trao quyền lực cho ông Gantz. Nhưng 18 tháng là thời gian dài trong chính trị Israel, và ông Netanyahu vẫn ở vị trí hàng đầu. Nhiều nhà quan sát cho rằng, với kinh nghiệm vượt qua thử thách để duy trì quyền lực lâu nay của Thủ tướng Netanyahu, tương lai của ông Gantz chưa có gì bảo đảm. Trong một cuộc khảo sát mới đây, 32% người được hỏi cho biết, ông Netanyahu sẽ chuyển giao chức Thủ tướng cho ông Gantz như thỏa thuận, 41% tin rằng ông sẽ không làm vậy, và 23% thú nhận không biết thế nào.

Trong khi đó, liên minh cũ của ông Gantz đang trong tình trạng căng thẳng. Ông từng lãnh đạo khối nghị sĩ lớn nhất tại Knesset, nhưng đảng Xanh và Trắng hiện chia rẽ với các nhóm nhỏ bất hòa với nhau. Nhân vật quan trọng thứ hai của đảng là ông Yair Lapid thậm chí còn nhận xét thẳng thừng rằng, thỏa thuận liên minh là “sự lừa dối” trắng trợn, đồng thời gửi lời “xin lỗi tất cả những người mà tôi đã thuyết phục trong năm qua để bỏ phiếu cho Benny Gantz”.

Khả năng hầu tòa

Có một điều không thay đổi là thời gian hầu tòa của ông Netanyahu vẫn vào ngày 24.5. Trước đây, Thủ tướng Israel đã tìm kiếm những luật cho phép ông được hưởng quyền miễn trừ khi còn đương chức. Điều đó giờ đây không xuất hiện trên bàn nghị sự. Tuy nhiên, ông Netanyahu đã cải thiện được vị trí của mình một chút trong thỏa thuận liên minh. Đó là quyền phủ quyết đối với việc bổ nhiệm Tổng Chưởng lý và Công tố viên nhà nước tiếp theo, cũng như có thể chọn một nửa Ủy ban bổ nhiệm thẩm phán.

Nếu Tòa án Tối cao loại bỏ ông Netanyahu khỏi vị trí Thủ tướng vì bản cáo trạng của ông, thỏa thuận sẽ tự động kích hoạt cuộc bầu cử mới và ông Gantz cũng đồng thời phải từ chức. Còn trong trường hợp ông Netanyahu từ chức sớm, ông Gantz sẽ được cầm quyền trong 18 tháng tiếp. Tuy nhiên ông Netanyahu “có quyền trở lại” để hoàn thành nốt “nhiệm kỳ” Thủ tướng đã được chia sẻ của mình, vốn cho phép chính trị gia này lãnh đạo đảng Likud một lần nữa trên cương vị Thủ tướng để chuẩn bị cho kỳ bầu cử năm 2023. Nếu một bên thất bại trong việc thông qua ngân sách tại Quốc hội, vị trí Thủ tướng sẽ tự động chuyển sang phía bên kia.

Sáp nhập một phần Bờ Tây

Một kết quả quan trọng khác của thỏa thuận là Israel giờ có khả năng sáp nhập các phần của Bờ Tây, bắt đầu ngay từ mùa hè này. Được biết, một trong những lời hứa quan trọng trong chiến dịch tranh cử của ông Netanyahu là mở rộng chủ quyền của Israel đối với các phần lãnh thổ.

Năm ngoái, ông cam kết sẽ sáp nhập Thung lũng Jordan, vùng lãnh thổ ở rìa Đông Bờ Tây. Và kế hoạch hòa bình được chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố hồi tháng 1 đã bật đèn xanh cho việc sáp nhập đó. Bản thân phía ông Gantz cũng ca ngợi kế hoạch của ông chủ Nhà Trắng. Tuy nhiên, tham vọng đó vấp phải phản đối từ các nhà lãnh đạo Palestine. Họ không chấp nhận bất kỳ sự sáp nhập nào của Israel vào Bờ Tây, nơi người Palestine coi là lãnh thổ của nhà nước tương lai. Bản thân cộng đồng quốc tế cũng không đồng tình với việc sáp nhập của nhà nước Do Thái.

Tuy nhiên, thỏa thuận liên minh cho phép ông Netanyahu đưa vấn đề sáp nhập các phần của Bờ Tây ra bỏ phiếu từ ngày 1.7, với điều kiện Mỹ vẫn ủng hộ. Nếu ông Netanyahu nắm được thế đa số, quá trình thôn tính sẽ tiếp tục.

Israel đang trải qua một giai đoạn chưa từng có trong lịch sử, phải tổ chức bầu cử mấy lần liên tiếp mới thành lập được Chính phủ. Chưa bao giờ Israel có một vị Thủ tướng sắp phải hầu tòa vì tham những. Và cũng chưa bao giờ nhà nước Do Thái phải đối mặt với đại dịch khủng khiếp như Covid-19. Trước đây, quốc gia Trung Đông này từng có các Chính phủ đoàn kết khi hai đảng lớn nhất thành lập liên minh. Tuy nhiên, kết quả của những kết hợp đó khá khác nhau. Ví dụ nổi tiếng nhất là cái bắt tay thành công giữa Công đảng và Likud trong giai đoạn 1984 - 1988 để chia sẻ quyền lực và chia nhau đảm nhận vị trí Thủ tướng. Tuy nhiên, Chính phủ thống nhất dưới thời Thủ tướng Netanyahu năm 2012 đã “yểu mệnh” khi tan vỡ chỉ sau một vài tháng.

Vì vậy, nhiều người vẫn chưa hoàn toàn chắc chắn về “sức khỏe” của chính phủ sắp tới giữa Likud và Xanh và Trắng.