Đột phá để phát triển nhà ở xã hội

Tiếp cận nhà ở vẫn là thách thức lớn

Nhà ở là quyền cơ bản của người dân, được pháp luật Việt Nam và quốc tế ghi nhận. Tuy nhiên, việc tiếp cận nhà ở vẫn là thách thức lớn, đặc biệt tại các thành phố lớn và khu công nghiệp. Với mức lương trung bình 10 - 13 triệu đồng/người, việc sở hữu một căn nhà có giá 2,5 - 3 tỷ đồng là điều xa vời với đa số người lao động và công chức. Ước tính chỉ khoảng 10% trong số này có khả năng tiếp cận nhà ở.

Phát biểu tại tọa đàm, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh cho biết, cả nước đã quy hoạch 1.309 vị trí với quy mô 9.737 ha đất làm nhà ở xã hội. Đến nay, 686 dự án nhà ở xã hội đã được triển khai với 627.867 căn, trong đó 117 dự án hoàn thành và hoàn thành một phần (80.811 căn) và 159 dự án đã khởi công (135.563 căn). Trong 5 tháng đầu năm 2025, đã có 22.649 căn hộ nhà ở xã hội hoàn thành.

Mặc dù các địa phương đã dành quỹ đất lớn, đủ về số lượng để phát triển nhà ở xã hội, tuy nhiên “chất lượng” của quỹ đất này vẫn chưa bảo đảm, nhiều ô đất nhà ở xã hội được quy hoạch, bố trí không phù hợp, ở những nơi xa trung tâm, thiếu kết nối về hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội do vậy chưa thể đưa vào sử dụng ngay; công tác giải phóng mặt bằng chậm dẫn đến chưa bàn giao được mặt bằng cho chủ đầu tư, ảnh hưởng tiến độ dự án. Ngoài ra, việc triển khai các dự án đầu tư nhà ở xã hội vẫn còn nhiều vướng mắc về thủ tục, trình tự phải tuân thủ như một dự án nhà ở thương mại thông thường. Các thủ tục liên quan đến xác định chủ trương đầu tư, lựa chọn chủ đầu tư, cấp phép xây dựng, xác định giá bán, lựa chọn đối tượng mua nhà vẫn còn nhiều bất cập…

Để giải quyết vấn đề này, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách quan trọng. Cụ thể, ngày 29/5/2025, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết 201/2025/QH15 về thí điểm một số cơ chế chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội. Trước đó, ngày 27/2/2025, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính ký Quyết định số 444/QĐ-TTg giao chỉ tiêu hoàn thành 995.445 căn hộ nhà ở xã hội giai đoạn 2025 - 2030, cụ thể hóa Đề án “Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021 – 2030” (Quyết định 338/QĐ-TTg ngày 3/4/2023).

Bước đột phá về thủ tục và cơ chế

Để tháo gỡ khó khăn và thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội, bảo đảm mục tiêu đầu tư ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội đến năm 2030 (riêng năm 2025 phải hoàn thành một lượng nhất định), Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ đã có nhiều chỉ đạo quyết liệt, yêu cầu rà soát vướng mắc và đề xuất biện pháp tháo gỡ. Trên tinh thần đó, Bộ Xây dựng đã chủ động tham mưu, trình Chính phủ và sau đó trình Quốc hội xem xét. Vào ngày 29/5 vừa qua, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 201 về thí điểm cơ chế đặc thù để phát triển nhà ở xã hội. Đây có thể coi là một nghị quyết mang tính đột phá, nhằm tháo gỡ các thủ tục còn vướng mắc, cản trở quá trình đầu tư phát triển nhà ở xã hội, cũng như giải quyết những khó khăn từ thực tiễn đặt ra.

Trong đó, một số cơ chế, chính sách đáng chú ý như thành lập Quỹ nhà ở quốc gia. Tiếp đó là cắt giảm, cải cách thủ tục hành chính (TTHC) trong thủ tục đầu tư xây dựng nhà ở xã hội với mục tiêu cắt giảm, cải cách TTHC, chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm, gắn với tăng cường giám sát theo chỉ đạo tại Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 04/5/2025 của Bộ Chính trị.

Theo đó, về quy định về giao chủ đầu tư dự án nhà ở xã hội không thông qua đấu thầu giảm được khoảng 200 ngày, tương ứng khoảng 70% thời gian thực hiện. Ngoài ra, nghị quyết cũng quy định không yêu cầu thực hiện bước lập, thẩm định, phê duyệt nhiệm vụ quy hoạch chi tiết, cắt giảm được 65 ngày; bỏ thủ tục thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi đầu tư xây dựng, theo đó cắt giảm từ 15 - 35 ngày so với quy định. Miễn giấy phép xây dựng đối với trường hợp áp dụng thiết kế mẫu, điển hình, giảm được 20 - 30 ngày. Chủ đầu tư xây dựng giá bán mà không cần thẩm định giá bán, giá thuê mua nhà ở tại cơ quan chuyên môn cấp tỉnh, quy định này cắt giảm ít nhất 30 ngày.

Ngoài ra, nghị quyết đã bổ sung chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội, theo đó quy định điều kiện để được hưởng chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội đối với các đối tượng chịu tác động bởi việc tổ chức, sắp xếp lại đơn vị hành chính; đồng thời giao quyền chủ động cho địa phương xem xét, đánh giá theo thời gian di chuyển, điều kiện hạ tầng giao thông, vùng miền... để xác định đối tượng được hưởng chính sách, tạo điều kiện thuận lợi về chỗ ở, gần nơi làm việc.

Cùng với đó, mở rộng đối tượng cho phép doanh nghiệp, cơ quan thuê nhà ở xã hội bố trí cho cán bộ, công chức, người lao động. Với những nội dung có tính chất đột phá, cơ chế đặc thù của Nghị quyết này, Quốc hội cũng đã nhất trí đưa Nghị quyết này có hiệu lực sớm, kể từ ngày 1/6/2025. Điều này thể hiện quyết tâm lớn của Đảng, Nhà nước, các cấp có thẩm quyền và đáp ứng mong đợi của toàn xã hội, kể cả cộng đồng doanh nghiệp bất động sản.

Kinh nghiệm thực tiễn từ địa phương

Bắc Giang là một điển hình trong phát triển nhà ở xã hội, với 14 dự án đã lựa chọn chủ đầu tư, quy mô khoảng 29.000 căn hộ. Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Giang Phạm Văn Thịnh chia sẻ, để có được thành công trên, quan trọng là phải xuất phát từ nhận thức của người đứng đầu cấp ủy, chính quyền và bằng các biện pháp, kế hoạch cụ thể để huy động cả hệ thống chính trị cùng vào cuộc, gắn việc thực hiện kế hoạch đó vào trách nhiệm người đứng đầu các cấp trong giải phóng mặt bằng, trong vấn đề xây dựng hạ tầng ở khu vực xung quanh để đảm bảo dự án nhà xã hội hoàn thành đồng bộ.

Từ nhận thức đó, tỉnh Bắc Giang thể hiện bằng các kế hoạch rất cụ thể như: Xác định rõ vị trí đất, phê duyệt dự án và lựa chọn chủ đầu tư nhanh chóng; thành lập Tổ hỗ trợ cho các dự án nhà ở xã hội duy trì họp mỗi tháng 1 lần để giải quyết kịp thời các vướng mắc, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp. Đồng thời phải lựa chọn chủ đầu tư có năng lực để bảo đảm tiến độ và chất lượng dự án.

Trao đổi tại Tọa đàm, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP Hồ Chí Minh, TS Lê Hoàng Châu đánh giá cao Nghị quyết số 201/2025/QH15 là một “nghị quyết tuyệt vời”, giúp tháo gỡ nhiều vướng mắc trong quá trình thực thi chính sách. Ông nhận định, việc thành lập Quỹ Phát triển nhà ở Quốc gia và đổi mới triệt để quy trình thủ tục là những đột phá quan trọng. Ông cũng kiến nghị về việc chuẩn bị quỹ đất và các chính sách ưu đãi về vốn vay cho cả chủ đầu tư và người mua nhà.

Bày tỏ sự kỳ vọng vào chính sách Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Cát Tường Phạm Tiến Dũng kỳ vọng Đề án "Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội" và những chính sách về thể chế sẽ tạo niềm tin cho doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư vào lĩnh vực này, góp phần hiện thực hóa mục tiêu đề ra.

Với những đột phá từ Nghị quyết của Quốc hội cùng sự quyết liệt chỉ đạo từ Chính phủ và kinh nghiệm thực tiễn từ các địa phương, đặc biệt là sự đồng lòng của doanh nghiệp, mục tiêu 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội được kỳ vọng sẽ sớm trở thành hiện thực, mang lại mái ấm cho hàng triệu người lao động và người nghèo.