Xu hướng không riêng tại Việt Nam
Theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Tạ Văn Hạ, khi nói về nhóm sản phẩm thuốc lá mới tức là đề cập đến 2 sản phẩm: thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Ở đây, tất cả phải chung nhận thức và khẳng định, đây là nhóm sản phẩm công nghệ mới, được sản xuất nhằm đáp ứng nhu cầu và thị hiếu của người tiêu dùng trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghệ 4.0.
“Sản phẩm trên như một xu hướng mà chúng ta phải chấp nhận, vì đã là xu thế thì khó tránh khỏi. Một sự thật mà ai cũng thấy, đó là đối tượng buôn lậu thuốc lá điện tử chỉ nhắm đến đối tượng là giới trẻ và trẻ em. Ngoài hình thức, thì hương vị của các loại thuốc lá lậu này rất hấp dẫn, thu hút các bạn trẻ,” Phó Chủ nhiệm Tạ Văn Hạ đặt vấn đề từ thực tế.
Cũng theo Phó Chủ nhiệm Tạ Văn Hạ, khi rà soát, kiểm tra thì trong một số Nghị định như 115, hay 116 của Chính phủ về việc thực hiện công ước của quốc tế của Việt Nam, trong đó đã có những danh mục quy định về thuốc lá mới, chứ không phải là văn bản chính qui của chúng ta chưa có gì.
“Chúng ta đã có Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, và Việt Nam cũng là quốc gia gần như sớm nhất tham gia Công ước quốc tế về kiểm soát thuốc lá của WHO. Vấn đề bây giờ là cần phải hoàn thiện chính sách pháp luật đến công tác quản lý. Phải xác định rõ, cơ quan nhà nước nào có trách nhiệm thực thi những việc này,” Phó Chủ nhiệm Tạ Văn Hạ chia sẻ.
Bên cạnh đó, ông Tạ Văn Hạ cũng đồng tình với nhiều đại biểu trao đổi tại tọa đàm, đó là trước hết phải khẩn trương có một cơ quan chức năng để đánh giá bằng được tác động, ảnh hưởng như thế nào của thuốc lá mới này đối với sức khỏe, môi trường sống và môi trường xã hội trong thời gian sớm nhất.
Nâng cao trách nhiệm truyền thông xã hội
Từ những nguy cơ tiềm ẩn của việc buôn lậu thuốc lá thế hệ mới, trong ngắn hạn, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Tạ Văn Hạ cho rằng, phải tăng cường trách nhiệm của cơ quan quản lý Nhà nước có liên quan đến lĩnh vực này. Song song với việc đánh giá tác động của sản phẩm để có cơ sở quản lý hiệu quả, cần hoàn thiện khả năng quản lý, quản trị dòng sản phẩm thuốc lá mới này.
“Trước mắt, nếu chưa hoàn thiện thực thi được, thì lực lượng chức năng, thực thi pháp luật phải tăng cường những biện pháp, cụ thể như phòng chống buôn lậu, kiểm soát quảng cáo, nhất là trên môi trường internet. Không khó để tất cả mọi người lên mạng và tìm mua cho mình một sản phẩm thuốc lá mới với số lượng không hạn chế,” ông Tạ Văn Hạ nêu quan điểm.
Cũng theo ông Tạ Văn Hạ, điều quan trọng cần làm ngay và cấp bách không kém, đó là tăng cường công tác tuyên truyền, truyền thông xã hội. Tuyên truyền rộng rãi tới từng gia đình, ông bà cha mẹ, các em học sinh… rồi đến nhà trường và xã hội về những ảnh hưởng, tác hại của thuốc lá nói chung, và thuốc lá mới nói riêng.
Theo đó, xã hội phải nhận thức rõ thuốc lá điện tử là dung dịch chiết xuất, cho nên có chứa nhiều hương liệu, và thậm chí những kẻ xấu lợi dụng sản phẩm để pha chế, đưa vào những chất gây nghiện, chất hướng thần, ma túy, cần sa… để đầu độc trẻ em và các thế hệ trẻ. Vì vậy, các cơ quan chức năng cần phải có giải pháp sớm và ngay để mà kiểm soát chặt chẽ dòng sản phẩm này.
Dẫn chứng từ những khuyến cáo của WHO về tác hại của thuốc lá, trong đó có thuốc lá mới, đối với thanh thiếu niên, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Tạ Văn Hạ đề cao câu chuyện bảo vệ giới trẻ mạnh mẽ hơn, bằng cách cấm những hành vi như quảng cáo, mua bán, cho tặng… vốn dễ tác động tiêu cực đến đối tượng là người trẻ.
"Theo điều tra, lứa tuổi 13-15 có tới 60% đã được người khác cho tặng thuốc lá điện tử; 20% là mua và 2% mua từ chính các bạn của mình. Dựa trên những vấn đề đã nêu ra như trên, cần từng bước hoàn thiện hành lang pháp lý cho thuốc lá mới. Tôi nghĩ rằng, phải có những phản ứng ngay và quyết liệt để quản lý các sản phẩm này.”, Phó Chủ nhiệm Tạ Văn Hạ nhấn mạnh.
Ông Cao Trọng Quý, Trưởng phòng Phòng Tiêu dùng thực phẩm, Cục Công nghiệp, Bộ Công Thương cho biết: “Các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới mặc dù đã có mặt trên thị trường nhưng vẫn chưa có sự thống nhất về việc chính sách quản lý. Việc xây dựng chính sách quản lý, thí điểm các cái loại hình thuốc lá thế hệ mới trong thời gian tới là nhiệm vụ vô cùng cấp bách và cần thiết trước nhu cầu thực tiễn hiện nay.”
TS. Nguyễn Đức Kiên, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế cho rằng: "Đây là một lĩnh vực tưởng chừng chỉ liên quan đến một mặt hàng là thuốc lá mới, nhưng lại rất rộng vì đánh giá tác động sức khỏe đến người tiêu dùng thì do Bộ Y tế, đánh giá đến vấn đề sản xuất là do Bộ Công Thương, đánh giá về quản lý Nhà nước thì lại do Tổng cục Quản lý thị trường, Bộ Công Thương và Tổng cục Thuế thuộc Bộ Tài chính.
Còn nhớ cuộc chiến chống thuốc lá điếu nhập lậu từ những năm 1998 -1999, cả hệ thống chính trị cũng đã vào cuộc để ngăn cấm. Nhưng rồi chúng ta cũng phải đưa ra Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá. Khi bàn về quản lý đối với sản phẩm mới mà đó lại là thực trạng khách quan thì nếu cấm, tiêu hủy hết sẽ khó thực hiện. Do đó, phải hài hòa lợi ích Nhà nước, lợi ích cộng đồng dân cư – thế hệ trẻ, lợi ích của doanh nghiệp.”
