Còn nhiều lao động nông thôn chưa qua đào tạo
Một trong những chỉ tiêu được đưa ra trong Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng là nâng tỷ lệ lao động qua đào tạo nghề đạt 70% vào năm 2025. Tuy nhiên, chỉ tiêu này dự báo sẽ khó đạt khi tỷ lệ lao động qua đào tạo trong những năm gần đây rất khiêm tốn; trong đó năm 2021 là 26,1% và 2022 đạt 26,2%, năm 2023 đạt mức 27,0% và quý I.2024 là 27,8%. Như vậy, mỗi năm tỷ lệ này chỉ tăng 1 - 2%, khả năng đến năm 2025 vẫn thấp xa so với mục tiêu 70%.
Theo Tổng cục Thống kê, cả nước vẫn còn 37,8 triệu lao động chưa qua đào tạo. Con số này cho thấy thách thức không nhỏ trong việc nâng cao trình độ chuyên môn kỹ thuật của người lao động. Lao động chưa qua đào tạo chủ yếu làm công việc tự sản tự tiêu trong lĩnh vực nông, lâm, thủy sản.
Trong quý I.2024, số lao động làm công việc tự sản tự tiêu là 3,9 triệu người; tăng 492,4 nghìn người so với quý IV.2023. Số lao động làm công việc tự sản tự tiêu tập trung chủ yếu ở khu vực nông thôn, với tỷ lệ 86,6% trong tổng số 37,8 triệu người chưa qua đào tạo nghề.
Không chỉ đối diện tương lai khó có việc làm ổn định khi mà ngành nông nghiệp đẩy mạnh tái cơ cấu, tăng cường áp dụng khoa học kỹ thuật sản xuất, lao động chưa qua đào tạo đang và sẽ là lực lượng lao động thu nhập thấp nhất. Theo Tổng cục Thống kê, quý I.2024, thu nhập bình quân của lao động khu vực nông thôn chỉ đạt 6,5 triệu đồng/người/tháng (khu vực thành thị là 9,3 triệu đồng/người/tháng).
Đáng chú ý hơn, ở những vùng kinh tế - xã hội có nhiều lao động chưa qua đào tạo, có đông đồng bào DTTS, thì thu nhập bình quân của lao động thấp hơn rất nhiều so với các vùng khác. Trong khi ở vùng đồng bằng sông Hồng, thu nhập bình quân của lao động trong quý I.2024 đạt 8,9 triệu đồng/người/tháng; khu vực Đông Nam bộ đạt 9,5 triệu đồng/người/tháng thì vùng Trung du và miền núi phía Bắc chỉ đạt 5,7 triệu đồng/người/tháng; Tây Nguyên đạt 5,6 triệu đồng/người/tháng; đồng bằng sông Cửu Long đạt 6,9 triệu đồng/người/tháng...
Nhiều chính sách hỗ trợ lao động nông thôn
Để cải thiện năng suất lao động và nâng cao thu nhập của lao động nông thôn, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 69/NQ-CP ngày 11.5.2024. Theo đó, yêu cầu các bộ, ngành, địa phương phải tạo điều kiện, khuyến khích nông dân, lao động nông thôn học nghề, nâng cao trình độ chuyên môn gắn với các mô hình nông dân sản xuất, kinh doanh giỏi; mở rộng hoạt động tư vấn về nghề nghiệp, việc làm, thành lập doanh nghiệp, hợp tác xã, cơ sở sản xuất, kinh doanh.
Song song với việc tổ chức đào tạo, cần đẩy mạnh hoạt động khuyến nông, khuyến lâm, khuyến ngư; tổ chức tốt hoạt động cung ứng trang thiết bị, vật tư nông nghiệp; hướng dẫn, hỗ trợ nông dân đầu tư cơ sở sản xuất, trồng trọt, chăn nuôi hiện đại, ứng dụng công nghệ cao gắn với quy trình sản xuất an toàn, tiên tiến. Đồng thời, phát triển sản xuất gắn với nhu cầu thị trường trong nước và xuất khẩu; nghiên cứu xây dựng cơ chế để Hội Nông dân tham gia cung cấp một số dịch vụ công hỗ trợ cho hội viên, nông dân.
Mặt khác, nâng cao hiệu quả hoạt động tín dụng, hỗ trợ vốn cho nông dân; nghiên cứu, tổng kết, đánh giá hiệu quả mô hình Hội Nông dân tín chấp cho nông dân vay vốn phát triển sản xuất, kinh doanh để đề xuất triển khai các giải pháp phù hợp theo quy định...
Để thực hiện Nghị định mà Chính phủ ban hành, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội cụ thể hóa trong dự thảo Đề án đổi mới, nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2030. Dự thảo Đề án nhấn mạnh, mục tiêu của việc đổi mới là nhằm đa dạng hóa các hình thức đào tạo theo hướng mở, linh hoạt, liên thông; gắn đào tạo với chuyển dịch cơ cấu kinh tế, xây dựng nông thôn mới, tái cơ cấu ngành nông nghiệp, từng bước xây dựng giai cấp nông dân tiên tiến, hiện đại.
Dự thảo Đề án đặt mục tiêu giai đoạn 2021 - 2025, trung bình mỗi năm có khoảng từ 1 - 1,2 triệu lao động nông thôn được đào tạo trình độ cao đẳng, trung cấp, sơ cấp, đào tạo lại, đào tạo chuyển đổi và các chương trình đào tạo nghề nghiệp khác (trong đó, đào tạo phi nông nghiệp chiếm khoảng 70%; đào tạo nghề nông nghiệp chiếm khoảng 30%); giai đoạn 2026 - 2030 tăng quy mô đào tạo, trung bình mỗi năm đào tạo cho khoảng 1,2 - 1,5 triệu lượt lao động nông thôn (trong đó, đào tạo nghề phi nông nghiệp chiếm khoảng 75%, đào tạo nghề nông nghiệp chiếm khoảng 25%).
Tuy nhiên, Đề án này vẫn đang trong quá trình hoàn thiện để trình Chính phủ. Hiện nay, công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn đang được triển khai trong các hoạt động phát triển giáo dục nghề nghiệp, đào tạo nghề cho lao động nông thôn trong 3 Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021 - 2025 và các chương trình, đề án khác có liên quan.
Tham mưu cho ngành lao động nước nhà, để tăng tỷ lệ lao động qua đào tạo, theo chuyên gia đào tạo nghề - TS. Phan Chính Thức, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp, cần phát triển hệ thống đào tạo nghề theo hướng mở cả về thời gian, địa điểm, mở phương pháp, mở nguồn lực... Đồng thời "mở" ở tất cả trình độ, không chỉ đào tạo ở cấp sơ cấp, trung cấp mà cần phải nâng lên cả cấp cao đẳng.
Với lao động người DTTS, ông Thức cho rằng, cần tăng nguồn từ ngân sách nhà nước, thông qua Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030; ưu tiên các nguồn vốn từ các dự án ODA của nước ngoài. Đặc biệt, chính sách đào tạo gắn với việc làm tại chỗ, với khởi nghiệp, tạo sinh kế và xóa đói giảm nghèo; lựa chọn phương thức đào tạo linh hoạt và các mô hình đào tạo phù hợp với đặc thù của lao động người DTTS.
