Chính vì vậy, việc Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam tham gia đầu tư xây dựng nhà ở xã hội cho đoàn viên công đoàn tại các khu công nghiệp là phù hợp với chức năng, nhiệm vụ được quy định, giải quyết căn cơ, hiệu quả những vấn đề còn tồn tại trong vấn đề nhà ở cho công nhân.
Xây dựng nhà ở cho công nhân trong khu công nghiệp là cần thiết
Số liệu báo cáo của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cho thấy, hiện cả nước đang có 3,78 triệu công nhân lao động trực tiếp trong các khu công nghiệp (KCN), khu chế xuất, trong số đó có khoảng 1,8 triệu lao động có nhu cầu về nhà ở. Tuy nhiên, kết quả phát triển nhà ở xã hội cho công nhân chưa đáp ứng được nhu cầu do mới hoàn thành việc đầu tư xây dựng 126 dự án, với quy mô xây dựng khoảng 62.700 căn hộ, với tổng diện tích 3.135.000 m2, chỉ đáp ứng được gần 30% nhu cầu của công nhân lao động. Có 127 dự án đang tiếp tục triển khai với quy mô xây dựng khoảng 160.900 căn hộ, tổng diện tích 8.045.000 m2.
Theo Trưởng ban Quản lý dự án thiết chế công đoàn (Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam) Lê Văn Nghĩa, với mức lương như hiện nay (trung bình 6 - 9 triệu đồng/người/tháng), hầu hết các gia đình công nhân không có nhiều khả năng tích lũy tài chính để mua nhà ở xã hội (NƠXH), phải trông chờ vào việc trợ cấp của Nhà nước, doanh nghiệp, nhằm thuê những căn hộ phù hợp khả năng kinh tế, bảo đảm nhu cầu sinh hoạt. Ngoài ra, do thiếu quỹ nhà ở dành cho công nhân, tại nhiều KCN, khu chế xuất, công nhân phải thuê nhà trọ của người dân trong khu vực lân cận, điều kiện sống tạm bợ, diện tích phòng ở chật hẹp, không có không gian vui chơi, giải trí...
“Trước nhu cầu đó, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đã có tờ trình Thủ tướng Chính phủ về Đề án thiết chế công đoàn, gồm: Nhà ở, nhà văn hóa, thể thao, trạm y tế, nhà trẻ, dịch vụ, thương mại... phục vụ công nhân KCN. Giai đoạn 2015 – 2017, Chính phủ chấp thuận cho phép thực hiện 50 thiết chế công đoàn, đã có 35 tỉnh, thành phố giới thiệu địa điểm quy mô mỗi điểm 3 - 7ha để bố trí xây dựng thiết chế công đoàn, nhưng đang vướng một số vấn đề pháp lý cần phải điều chỉnh...”, ông Lê Văn Nghĩa cho biết.
Cũng theo đại điện Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, với việc Bộ Xây dựng đề xuất trong dự thảo Luật Nhà ở năm 2014 (sửa đổi) cho phép đơn vị này được tham gia đầu tư xây dựng NƠXH cho đoàn viên công đoàn làm việc tại các KCN mua, thuê, thuê mua. Nếu được Quốc hội thông qua nội dung cho phép Tổng Liên đoàn trực tiếp tham gia đầu tư dự án nhà ở tại khu thiết chế công đoàn cho công nhân thuê như dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi), dự kiến đến năm 2030 Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam sẽ xây dựng các dự án NƠXH dành cho công nhân ở ít nhất tại 7 địa phương, gồm: Bắc Ninh, Bắc Giang, Hải Phòng, Đà Nẵng, Đồng Nai, Bình Dương, TP. Hồ Chí Minh.
Theo đánh giá của các chuyên gia về kinh tế cũng như các chuyên gia về xã hội, việc đẩy mạnh xây dựng các dự án NƠXH nói chung, NƠXH dành cho công nhân các KCN nói riêng là vấn đề vô cùng quan trọng, vì đây là chìa khóa quyết định đến vấn đề việc làm, năng suất lao động. Theo đó, các cơ quan có thẩm quyền cần tập trung nguồn lực giải quyết vấn đề nhà ở cho công nhân KCN, khu chế xuất và người lao động có thu nhập thấp ở đô thị. Trong đó, trước hết cần tạo dựng các cơ chế thông thoáng, mở cửa cho doanh nghiệp, nhà đầu tư, hỗ trợ họ về vốn, bàn giao đất sạch để xây dựng NƠXH.
Đề xuất đưa Tổng LĐLĐ Việt Nam là chủ thể đầu tư xây dựng
Để giải quyết căn cơ, hiệu quả vấn đề nhà ở cho công nhân, tại Kỳ họp thứ 5, Quốc hội Khoá XV, trong phiên thảo luận tại hội trường về dự án Luật Nhà ở (sửa đổi), nhiều ý kiến ĐBQH đánh giá, việc Tổng Tổng Liên đoàn Lao động (LĐLĐ) Việt Nam được tham gia đầu tư xây dựng nhà ở xã hội cho đoàn viên công đoàn tại các khu công nghiệp là phù hợp với chức năng, nhiệm vụ được quy định tại Hiến pháp và Luật Công đoàn.
Theo ĐBQH Nguyễn Hoàng Bảo Trân (Bình Dương), khi Đoàn ĐBQH tỉnh Bình Dương tiến hành lấy ý kiến các doanh nghiệp trên địa bàn về dự thảo Luật Nhà ở, đa số doanh nghiệp đều cho rằng, chính sách đối với nhà ở xã hội hiện nay chưa đủ đặc biệt để thu hút các doanh nghiệp đầu tư xây dựng. Thủ tục hành chính đối với nhà ở xã hội thực hiện không có gì khác với các dự án nhà ở thương mại, thậm chí có nội dung còn phức tạp hơn do phải thực hiện các thủ tục liên quan đến miễn, giảm, ưu đãi và lo ngại về hậu thanh tra, kiểm tra. Lợi nhuận của nhà ở xã hội chỉ khống chế ở mức 10% trong khi giá nhà ở hoặc căn hộ thương mại tại vị trí tương tự lại được bán với giá cao hơn gấp vài lần. "Do vậy, việc Tổng LĐLĐ Việt Nam tham gia đầu tư phát triển nhà ở xã hội cho công nhân lao động là hoàn toàn phù hợp với chức năng, nhiệm vụ theo quy định của Hiến pháp và Luật Công đoàn".
Cũng trong phiên thảo luận, nhiều đại biểu cho rằng, việc xây dựng nhà ở lưu trú cho công nhân trong khu công nghiệp là hết sức cần thiết. Bởi, thực tế hiện nay, công nhân làm việc tại các khu công nghiệp thường ở những địa phương có điều kiện kinh tế eo hep, thu nhập thấp, việc tiếp cận với nhà ở xã hội hết sức khó khăn. Công nhân thuê trọ tại các khu vực xa nơi làm việc, rải rác trong các con hẻm, ngõ cụt nên dẫn đến nhiều hệ lụy trong cuộc sống, như: đi lại; bảo đảm an ninh, trật tự khi có những tình huống bất ngờ...
Còn ĐBQH Dương Khắc Mai (Đắk Nông) đánh giá, trong đại dịch Covid-19 vừa qua, đời sống công nhân ở nhiều nơi rất khó khăn, doanh nghiệp phải đóng cửa, ngưng trệ hệ thống vận hành, công nhân không có công ăn việc làm. "Nếu như có một sự cố trong tương lai như dịch Covid-19 mà các khu công nghiệp bố trí nhà ở được cho công nhân thì sẽ giải quyết được rất nhiều vấn đề, đặc biệt là giảm ùn tắc giao thông ở những khu trung tâm và đô thị lớn", ĐBQH Dương Khắc Mai nhấn mạnh.
Ngoài ra, một số ý kiến đánh giá Dự án Luật Nhà ở (sửa đổi) lần này sẽ thể chế hóa được các chủ trương, nghị quyết của Đảng về chính sách đối với nhà ở xã hội, nhà ở cho người có thu nhập thấp và đặc biệt là giải quyết được vấn đề hỗ trợ nhà ở cho công nhân, người lao động tại các khu công nghiệp. Các ĐBQH đều mong muốn có nhiều hơn cơ chế, nhiều hình thức hỗ trợ nhà ở cho công nhân, người lao động, từ việc tạo điều kiện cho công nhân, người lao động mua nhà hoặc cho thuê, mua hoặc có thể hỗ trợ cho thuê nhà với giá rẻ cũng như tùy thuộc vào tình hình của địa phương để hỗ trợ không thu tiền công nhân, người lao động.
Dưới góc độ cơ quan chủ trì soạn thảo, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Thanh Nghị khẳng định, việc Tổng LĐLĐ Việt Nam tham gia phát triển nhà ở xã hội cho công nhân lao động là phù hợp với chức năng, nhiệm vụ đại diện cho người lao động, chăm lo và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp chính đáng của người lao động theo quy định của Hiến pháp năm 2013 và Luật Công đoàn năm 2012.
Bộ trưởng Nguyễn Thanh Nghị đánh giá, việc bố trí nhà lưu trú công nhân trên đất dịch vụ khu công nghiệp giúp giải quyết được nhiều vướng mắc, tạo thuận lợi cho công nhân khu công nghiệp như thủ tục đầu tư xây dựng rút gọn do đồng bộ với khu công nghiệp; chi phí đầu tư và chi phí quản lý vận hành nhà lưu trú công nhân sẽ giảm do giảm được chi phí hạ tầng; thuận tiện cho công nhân trong sinh hoạt; tiết kiệm thời gian đi lại, giảm ùn tắc giao thông; bảo đảm về môi trường sinh hoạt an ninh, an toàn...
