Sống khó khăn với tiền lương

Phát biểu khai mạc Toạ đàm, Tổng Biên tập Báo Kinh tế và Đô thị Nguyễn Minh Đức viện dẫn, thuật ngữ "lương tối thiểu vùng" xuất hiện sớm nhất từ Luật Lao động năm 1994, có hiệu lực từ ngày 1.1.1995. Mức lương tối thiểu vùng được áp dụng sẽ do Chính phủ quyết định và công bố trên cơ sở khuyến nghị của Hội đồng Tiền lương quốc gia. Mức lương tối thiểu vùng hầu như đều tăng dần qua các năm. Riêng giai đoạn năm 2021 và sang đầu năm 2022, mức lương tối thiểu vùng không tăng do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, Chính phủ muốn các doanh nghiệp tập trung nguồn lực tài chính cho công tác phòng, chống dịch.

“Sang năm 2022, dịch bệnh Covid-19 đã cơ bản được kiểm soát, hoạt động sản xuất kinh doanh có dấu hiệu phục hồi mạnh mẽ. Tuy nhiên, mức lương tối thiểu vùng hiện nay cũng chưa đáp ứng được mức sống tối thiểu của người lao động. Do đó, thay vì tăng từ ngày 1.1 như các năm trước, Hội đồng Tiền lương quốc gia đã đề xuất Chính phủ tăng lương tối thiểu vùng từ ngày 1.7.2022. Đặc biệt, ngày 12.6.2022, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 38/NĐ-CP quy định mức lương tối thiểu đối với người lao động làm việc theo hợp đồng lao động. Đó là tin vui với người lao động”, ông Nguyễn Minh Đức cho biết.

“Mặc dù, số tiền lương tăng không nhiều nhưng ở thời điểm hiện tại cũng giúp cho họ bù đắp được phần nào chi phí sinh hoạt hay một chút chi phí trượt giá, ví dụ như tiền xăng xe, tiền gas, tiền thuê nhà,… Tuy nhiên, dù mức lương tối thiểu vùng được điều chỉnh tăng thì các vấn đề về mức lương tối thiểu vẫn còn không ít những băn khoăn”, ông Nguyễn Minh Đức nêu thực tế.

Theo đó, các chuyên gia cũng nêu vấn đề, Nghị định số 38/NĐ - CP không còn quy định những người lao động đã qua học nghề, đào tạo nghề có mức lương cao hơn ít nhất 7% so với mức lương tối thiểu vùng. Như vậy, người lao động có thể bị thiệt thòi.

Chủ tịch Công đoàn cơ sở Công ty May liên doanh Plummy Hà Thị Phương Anh chia sẻ, mức thu nhập tối thiểu tại Công may liên doanh Plummy ở thời điểm hiện tại là 5.320.000 đồng/tháng. Mức bình quân chung theo khảo sát của Công đoàn cơ sở 6 tháng đầu năm 2022: 5.680.000/tháng/48giờ lao động/tuần. So mức lương tối thiểu vùng 2 năm trước, tôi khẳng định người lao động có thể tiết kiệm chi tiêu và có thể dự phòng. Tuy nhiên với thời điểm hiện tại, thực sự tiền lương với người lao động là không đủ sống. Sự leo thang của giá cả thị trường dẫn đến chi tiêu của  người lao động càng eo hẹp, họ phải tiết kiệm tối đa chi phí để trang trải cuộc sống gia đình... “Tôi dám chắc 50% người lao động cuối tháng phải vay tiền để chi tiêu vì những khó khăn phát sinh trong cuộc sống”, bà  Phương Anh nói.

Chủ Tịch Hội Đồng Quản Lý Quỹ AVF Tạ Việt Anh chia sẻ, theo khảo sát của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam về tình hình lao động, tiền lương, thu nhập và chi tiêu và đời sống của công nhân lao động Việt Nam năm 2022 cho thấy, người lao động phải đi vay tiền để ổn định cuộc sống. Cụ thể là: 12% người lao động phải thường xuyên đi vay tiền để chi tiêu; 35,5% người lao động thỉnh thoảng (3 - 4 tháng/1 lần) phải đi vay tiền; 34,8% người lao động phải đi vay tiền 1 năm từ 1- 2 lần.

Lý giải về vấn đề này, TS. Vũ Minh Tiến cho rằng, chắc chắn là người lao động đi vay tiền để giải quyết vấn đề đời thường trước mắt. Đối với họ, nếu phát sinh con ốm trong khi không làm thêm giờ, chắc chắn tháng sau là nợ tiền thuê nhà, vay nợ để mua gạo. Với phần lớn công nhân, theo điều tra, 30% công nhân vì thu nhập quá thấp luôn trong tình trạng khó khăn, túng thiếu. Đối với họ, đa phần đều không có tiền tích luỹ, nhà ở; cùng với đó là ốm đau bệnh tật, đóng học cho con. Nhiều công nhân lao động còn phải cắm sổ BHXH, Chứng minh thư nhân dân để đi vay tiền chỉ 500.000 đồng đến 1 triệu đồng để trả tiền thuê nhà, mua gạo…

Chính sách phải bảo vệ người lao động

Nguyên Viện trưởng Viện Khoa học lao động xã hội PGS. TS Nguyễn Thị Lan Hương cho biết, theo quy định của Bộ luật Lao động, người lao động làm việc 26 ngày/tháng, 8 giờ/ngày thì doanh nghiệp mới bảo đảm tiền lương tối thiểu cho người lao động. Theo tôi, cách tiếp cận đó chưa phải là tối ưu nhưng là phương pháp tiếp cận khá tốt, đi theo khuyến nghị của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO); dựa trên 2 nguồn số liệu rất cơ bản là điều tra mức sống dân cư của Tổng cục Thống kê và điều tra lao động việc làm.

“Về cách tiếp cận lương tối thiểu tháng của Việt Nam, khi xây dựng chính sách xã hội chúng ta đều dựa trên điều kiện hợp đồng lao động. Đáng chú ý, chúng ta chưa xây dựng được luật về lương tối thiểu. Cho nên, mỗi năm cần đợi Hội đồng tiền lương quốc gia họp và đề xuất mức và thời điểm điều chỉnh tiền lương tối thiểu. Những điều chỉnh chủ yếu tập trung vào mức điều chỉnh theo chỉ số CPI, tăng trưởng kinh tế và chưa đánh giá toàn diện đến tăng lương tối thiểu, tăng chi phí lao động và tương quan cung cầu lao động”, PGS. TS Nguyễn Thị Lan Hương nhấn mạnh.

Từ thực tế, Chủ tịch Hội Nữ doanh nghiệp nhỏ và vừa TP Hà Nội Mai Thị Thùy chia sẻ, hai năm qua do ảnh hưởng của Covid-19, mọi tầng lớp xã hội đều gặp khó khăn. Tuy nhiên, Nhà nước có chủ trương 3 tại chỗ, đối với các doanh nghiệp không bị ảnh hưởng nhiều vẫn thực hiện giãn cách tại chỗ, vẫn được trả lương bình thường (không phải mức lương tối thiểu) và thậm chí, có những phụ cấp thêm. Đối với các làng nghề truyền thống, nhiều cở sở sản xuất có hàng trăm lao động nhưng không ký kợp đồng lao động nên gặp rất nhiều khó khăn, du lịch đóng cửa. Điều này đồng nghĩa họ phải đóng cửa và người lao động thất nghiệp. Họ phải tự tìm kiếm việc làm trong thời kỳ này để duy trì cuộc sống,…

Các chuyên gia cho rằng, ở Việt Nam, chúng ta dùng khái niệm mức lương tối thiểu trong các quy định. Tuy nhiên, hiện nay nhiều người lao động phổ thông không phân được về mức lương tối thiểu, mức lương cơ bản, mức lương đủ sống. Do đó, họ càng không có khả năng đàm phán về mức lương.

Viện trưởng Viện Công nhân và Công đoàn (thuộc Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam) TS. Vũ Minh Tiến nhận định, tiền lương là mối quan tâm của mọi người lao động. Khi tôi đi gặp người lao động, công nhân, họ hay phàn nàn bây giờ lương thấp quá. Nhưng bên quản lý cho biết, hiện mức lương đã trả cao hơn lương tối thiểu vùng…

“Khả năng đàm phán của người công nhân rất thấp, hầu như không có, trong khi người sử dụng lao động lại đưa ra lý do mức lương căn cứ lương tối thiểu vùng cộng thêm 5,7% để trả cho người lao động. Đây thường là căn cứ đóng bảo hiểm cho người lao động phổ thông, còn lãnh đạo, quản lý có thể có mức lương khác”, TS. Vũ Minh Tiến cho biết.

Chủ tịch Công đoàn cơ sở Công ty May liên doanh Plummy Hà Thị Phương Anh chia sẻ, thực tế, mong muốn của người lao động rất nhiều. Nhưng tôi mong rằng, sau khi có Nghị định 38 về tăng lương tối thiểu vùng và đối thoại giữa Thủ tướng và công nhân lao động ngày 12.6, Đảng, Nhà nước sẽ có giải pháp để tiếp tục tháo gỡ, có chính sách tốt nhất cho người lao động. Để qua đó, người lao động có động lực tiếp tục cùng với doanh nghiệp, toàn hệ thống chính trị - xã hội góp phần để phát triển nhà máy nói riêng và kinh tế đất nước nói chung.