Trao cơ hội hòa nhập cho trẻ tự kỷ

- Rối loạn phổ tự kỷ ngày càng phổ biến với tỷ lệ chẩn đoán ở trẻ tăng lên qua từng năm ở tất cả các nước và khu vực trên thế giới. Ở nước ta, phương thức nào là phù hợp để giúp những trẻ em này hòa nhập và tiếp cận với giáo dục, thưa ông?

- Để thực hiện quyền được bình đẳng trong giáo dục của mọi học sinh, hiện ngành giáo dục rất khuyến khích học sinh khuyết tật nói chung học theo phương thức học hòa nhập vì các phương thức khác rất tốn kém mà hiệu quả lại rất thấp. Nhiều tài liệu nghiên cứu trên thế giới, cũng như ở Việt Nam đã chứng minh đó là chủ trương rất đúng đắn. Đây là hình thức giáo dục mà mọi trẻ em khuyết tật  hay bình thường đều học tập trong cùng một môi trường, nơi các điều kiện được điều chỉnh cho phù hợp với nhu cầu của trẻ em khuyết tật. Một hệ thống như vậy sẽ cho phép trẻ em khuyết tật được thể hiện tối đa khả năng của mình cũng như tạo điều kiện để các em chứng minh được rằng mình cũng có khả năng như mọi đứa trẻ khác. Thực tế những năm qua, bằng phương thức giáo dục này, nhiều học sinh mắc Hội chứng Rối loạn phổ tự kỷ và các Rối loạn phát triển khác, nhận được sự hỗ trợ trong các cơ sở giáo dục phổ thông, cùng với sự đồng hành của gia đình và các tổ chức xã hội, đã vượt qua được các cấp học phổ thông.

Trung tâm Hướng nghiệp và tiếp sức trẻ học hòa nhập cũng triển khai Dự án “Giáo dục Tiểu học cho trẻ em có hoàn cảnh khó khăn - Mô hình chuẩn bị vào lớp 1 cho trẻ khuyết tật trong độ tuổi tiểu học”. Với dự án này, Trung tâm đặc biệt quan tâm đến những đối tượng mắc Hội chứng Rối loạn phổ tự kỷ, nên đã hỗ trợ, can thiệp giúp các em tham gia học hòa nhập. Đến nay, một số em đã học đến lớp 8, lớp 9 và dần hòa nhập hơn với môi trường phổ thông.

Trung tâm hướng nghiệp và tiếp sức trẻ học hòa nhập tổ chức cho các học viên đi chơi nhân dịp Trung thu

- Để tạo môi trường cho trẻ tự kỷ hòa nhập, theo ông, đâu là khó khăn lớn nhất?

- Trong nhiều năm qua, ngành giáo dục đã rất quan tâm đến việc học hòa nhập của người khuyết tật nói chung, nhiều chính sách ưu đãi đã được ban hành như tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp nhận học sinh khuyết tật; miễn giảm học phí; miễn thi chuyển cấp. Song, không phải là không có khó khăn, thách thức cho các cơ sở đào tạo, nhất là khi phải tiếp nhận học sinh khuyết tật dạng đặc biệt, đó là những học sinh mắc Hội chứng Rối loạn phổ tự kỷ và các rối loạn phát triển khác.

Những học sinh này do không được chứng nhận là học sinh khuyết tật nên không được hưởng các chính sách ưu đãi theo Thông tư 03/2018 của Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định về giáo dục hòa nhập đối với người khuyết tật. Trong khi đó, việc dạy và học trong trường phổ thông của những học sinh này gặp rất nhiều khó khăn như các cơ sở giáo dục chưa có quy chế quản lý giáo dục đối tượng học sinh này; chưa có tài liệu hướng dẫn cụ thể về phương pháp tác động để bảo đảm chất lượng giáo dục; học sinh mắc các hội chứng này lại thiếu nhiều kỹ năng cần thiết để học hòa nhập được trong các trường phổ thông.

- Nhiều  ý kiến cho rằng, công nhận trẻ tự kỷ với các mức độ khác nhau có tác động không nhỏ tới việc tiếp cận và giáo dục hòa nhập của trẻ. Song, đây vẫn là bài toán chưa có lời giải, thưa ông?

- Đúng là ở nước ta việc công nhận trẻ tự kỷ với các mức độ khác nhau vẫn còn là vấn đề khó. Cho đến nay vẫn chưa có các tiêu chuẩn để xác định các mức độ khác nhau của trẻ tự kỷ. Trong khi đây lại là nhân tố cơ bản có tác động đến toàn bộ việc tiếp cận và giáo dục hòa nhập của trẻ tự kỷ. Chỉ khi nào trẻ tự kỷ được xác nhận là khuyết tật với các mức độ khác nhau mới có cơ sở pháp lý để đề nghị nhà nước ban hành các cơ chế chính sách hỗ trợ cho trẻ tự kỷ và cũng như xây dựng các mô hình giáo dục hòa nhập với các chương trình và phương pháp giáo dục phù hợp hơn đối với trẻ tự kỷ.

Hơn nữa, hiện vẫn thiếu dữ liệu chính xác và cập nhật về tình hình trẻ tự kỷ. Khi thiếu số liệu thì nhiều vấn đề cấp bách có thể sẽ bị bỏ qua như không thấy hết được nhu cầu giáo dục của trẻ tự kỷ, kéo theo sự quan tâm không thỏa đáng đến đào tạo đội ngũ giáo viên về giáo dục hòa nhập.

- Vậy theo ông, để trao cơ hội học hòa nhập cho học sinh rối loạn phổ tự kỷ, thời gian tới cần có những giải pháp gì?

- Để trao cơ hội học hòa nhập cho học sinh rối loạn phổ tự kỷ, trước mắt cần sự ủng hộ và tạo điều kiện của chính quyền cơ sở và ngành giáo dục, để các cơ sở giáo dục trẻ tự kỷ hay câu lạc bộ cha mẹ trẻ tự kỷ đã hình thành tại một số địa phương, hoạt động có hiệu quả. Những cơ sở này tuy mới được thành lập và số lượng cũng còn rất ít nhưng chính là những viên gạch đầu tiên xây dựng nên hệ thống giáo dục hòa nhập cho trẻ tự kỷ trong cả nước.

Ngoài ra, cần đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền để người dân hiểu thêm về trẻ tự kỷ, hiểu về các nhu cầu cũng như những khó khăn của trẻ tự kỷ trong việc tiếp cận với giáo dục, từ đó có được sự đồng tình và ủng hộ của toàn xã hội đối với giáo dục hòa nhập trẻ tự kỷ cũng như sự phối hợp tích cực của từng gia đình có trẻ tự kỷ.

- Xin cảm ơn ông!