Tác giả hoàn toàn có thể sử dụng quyền tối cao của một nhà văn là hư cấu. Khi đọc tiểu thuyết, bất cứ người đọc nào cũng hiểu như vậy. Dù sao cũng nên đối chiếu một chút để nhận ra đâu là phần hư cấu và đâu là thực tế lịch sử:
Yasodhara: tâm lý đau khổ vì bị ruồng bỏ, hổ thẹn triền miên, cay đắng cho đến cuối đời. Nhưng sử sách chỉ ghi lại việc bà tự nguyện xuất gia tu hành. Bà cùng cánh phụ nữ trong hoàng cung phải thuyết phục mãi mới được Phật chấp nhận cho lập giáo đoàn sư nữ.
Rahula: căm ghét cha mình dù ông đã thành bậc thầy giác ngộ, mãi đến khi mẹ mất mới giải tỏa chút ít. Rahula trong tiểu thuyết có vợ con là người nam Ấn, vợ con hiểu rất ít ngôn ngữ bắc Ấn. Trong sử sách thì Rahula về sau cũng xuất gia, thành một nhà sư bình thường về trí tuệ, không có vợ con.
Devadatta: anh ruột của công chúa Yasodhara, có vợ con, thấy em rể bỏ đi tìm chân lý thì xót xa cho em gái, thành ra căm ghét Phật, mãi cho đến khi em gái sắp qua đời mới giải tỏa phần nào. Trong thực tế, Devadatta có xuất gia theo Phật, không có gia đình, dù đã đi tu nhưng suốt đời ghen ghét và tìm cách hãm hại Phật.
Ananda: em họ Phật, nhà sư cao trọng. Sau khi Phật đã nhập diệt, Ananda chăm sóc cho chị dâu lâm bệnh và thể hiện tình cảm quá gần gũi với bà ở phút cuối đời của bà. Thực tế thì Ananda là bậc thầy ghi nhớ và giảng lại những điều Phật dạy, không xao lãng sang tình cảm yêu đương.
Một vài chi tiết cần chỉnh sửa:
- Sau khi Phật đã giác ngộ, tác giả vẫn gọi Phật là Siddhartha (trang 15) là không chính xác. Siddhartha là tên chào đời của Phật. Còn khi Người đã đắc đạo, người ta gọi Phật là Thế Tôn, Như Lai, Đấng Giác Ngộ, hiền triết ở Kasi hoặc hiền triết bộ tộc Thích Ca (Sakya Muni)…
- “Ông giữ kín phía sau vẻ khiêm nhường của mình nguồn gốc Bà La Môn cao quý, hoàng tử của tiểu quốc Sakya” (trang 82).
Thực ra đã là hoàng tử thì thuộc về dõng dõi nhà vua, mà vua chúa thuộc đẳng cấp tướng lĩnh Ksatriya, không phải là đẳng cấp Bà La Môn chuyên làm giáo sĩ thời bấy giờ. Đây cũng là sai sót của tác giả.
- “Savarna quỳ chân cúi đầu chào” (trang 133).
Viết cụ thể quá thành ra tức cười: quỳ chắc chắn là quỳ bằng chân, cụ thể là bằng đầu gối, không thể quỳ bằng tay được.
------
* Vợ của Đức Phật, Gabriel Constans, Nguyễn Ngoan dịch, Đông Tây và NXB Phụ Nữ.
Cơ quan chủ quản: Văn phòng Quốc hội
