Điện ảnh hàn gắn Ảrập - Israel?

Thời gian gần đây, rất nhiều tác phẩm điện ảnh đã được sản xuất với sự hợp tác của các nghệ sỹ, đơn vị nghệ thuật hai nước Israel và Palestine, tiêu biểu là Bethlehem của Yuval Adler. Theo tờ tin Hollywood Reporter, Bethlehem có cốt truyện gần giống The Wire of the West Bank. Điều làm cho Bethlehem trở nên đặc biệt, đó là phim do đạo diễn Adler (Israel) đạo diễn và nhà báo Ali Waked (Palestine) viết kịch bản. Bethlehem dựa trên trải nghiệm của chính Ali Waked khi tác nghiệp tại Bờ Tây, nói về mối quan hệ thân thiết giữa một mật vụ Israel và người cung cấp thông tin tại Palestine. Adler và Waked vừa là bạn, vừa là đồng nghiệp. Họ chọn diễn viên hầu hết không chuyên, đến từ cả Israel và Palestine. Adler cho biết: “Chúng tôi tuy sống ở hai đất nước nhưng lại rất gần nhau. Chúng tôi muốn nói về sự gần gũi này, không chỉ trên màn ảnh. Một ngày, chúng tôi không muốn đưa ra tuyên bố chính trị nào nữa, chúng tôi muốn làm một bộ phim. Chúng tôi đã cố gắng bỏ qua các vấn đề về chính trị nhiều nhất có thể”.

Cảnh trong phim Dancing in Jaffa

Tuy vậy, vẫn có chỉ trích xung quanh các vấn đề chính trị trong Bethlehem, không chỉ ở khu vực Ảrập. Haaretz, tờ báo lâu đời nhất Israel cho rằng Bethlehem một chiều và nó chỉ là một cách tuyên truyền khác của Israel. Thông điệp của bộ phim là người Israel tốt, còn người Ảrập xấu. Trong khi đó, đạo diễn Palestine Hany Abu-Assad thì tuyên bố, ông tự hào phất cao ngọn cờ Palestine cho bộ phim này. 95% bộ phim là Palestine. Bộ phim đã củng cố thông điệp chúng tôi là một quốc gia. Trong bối cảnh chính trị hiện nay, Hany Abu-Assad tin rằng có cái gọi là tẩy chay văn hóa Israel trong thế giới điện ảnh. “Tôi không phản đối việc hợp tác với các cá nhân Israel cùng chia sẻ quan điểm với mình, nhưng tôi không nghĩ sự hợp tác này sẽ kéo dài một khi chúng tôi còn bị chiếm đóng. Nó chỉ diễn ra khi Palestine được công nhận là một quốc gia độc lập”.

Trước đó, tại LHP Dubai 2012, The Attack của đạo diễn Ziad Douieri (người Lebanon) đã châm ngòi cho không biết bao nhiêu cuộc tranh cãi chính trị kéo dài đến tận bây giờ. Phim kể về một bác sỹ Palestine sống tại Tel Aviv phát hiện ra vợ của anh là kẻ đánh bom liều chết. The Attack có sự tham gia của nam diễn viên nổi tiếng Israel Uri Gavriel và phim cũng được quay tại Israel - việc mà người Lebanon vốn không được phép làm. Sau khi chiếu tại LHP Dubai và LHP Marrakesh, phim bị cấm lưu hành ở 22 quốc gia Ảrập. Điều này khiến Gianluca Chakra, Giám đốc điều hành Front Row Entertainment, nhà phát hành The Attack tại Trung Đông, vô cùng bất bình. “Thật đáng xấu hổ. Đây là một bộ phim hay, nó xứng đáng được đến với khán giả”.

Đạo diễn Douieri thậm chí đã gặp đại diện của tổ chức Hồi giáo Hezbollah để giải thích, thuyết phục nhưng kết quả chỉ làm cho tranh cãi chính trị trở nên căng thẳng hơn. “Ngay cả các nhà đầu tư (đến từ các nước Ảrập) cho bộ phim cũng yêu cầu được giấu tên. Rõ ràng là có sự hợp tác, hỗ trợ nhưng nó chỉ diễn ra... dưới gầm bàn mà thôi”.

Chakra cho biết thêm: “Sau LHP Dubai, The Attack đã bị cấm tham gia các LHP khác. Lý do ở đây đơn giản lắm: đạo diễn Douieri là người Lebanon. Cái được gọi là hợp tác và tự do đi lại giữa Israel và Palestine khiến nhiều người nghi ngờ. Có lẽ trường hợp của Munich (Steven Spielberg đạo diễn, quay một phần tại Israel nhưng không bị cấm phát hành ở Trung Đông) sẽ khó xảy ra thời điểm này. Vẫn còn nhiều luật lệ kiểm duyệt hà khắc ở đây. Con đường để một bộ phim do người Israel làm đến được với khán giả Trung Đông hẳn còn rất dài”.

Nối liền khoảng cách

Đại diện Ban tổ chức LHP Dubai khẳng định: sẽ xem xét các phim hợp tác giữa Ảrập và Israel, phim nào phù hợp với tiêu chí của LHP sẽ cho chiếu. Tuy nhiên, các bộ phim hợp tác kiểu như vậy lại gây tiếng vang với khán giả nước ngoài hơn. Như The Attack, tuy bị cấm chiếu ở các nước Ảrập nhưng lại được khán giả châu Âu, châu Mỹ, Australia, thậm chí cả Jerusalem đón nhận nồng nhiệt, đàng hoàng tham gia một số LHP uy tín, quy mô không kém LHP Dubai. Hay tại LHP UK Jewish 2013, khán giả được xem Rock the Casbah của đạo diễn Yair Horowitz, kết quả hợp tác giữa các nhà làm phim Palestine và Israel. Phim xoay quanh câu chuyện những người lính Israel 18 tuổi trong phong trào nổi dậy lần thứ nhất, năm 1989.

Cũng có thể kể đến bộ phim tài liệu Dancing in Jaffa của nhà sản xuất Diane Nabatoff. Từ những đứa trẻ (cả Palestine và Israel) chỉ biết nhổ nước bọt vào nhau đầy kỳ thị ở đầu phim đến những điệu nhảy hòa hợp, thân thiện (ngay trên quê hương của vũ công lừng danh và cũng là thầy dạy của bọn trẻ trong phim, Pierre Dulaine) khi bộ phim kết thúc, đã khiến nhiều khán giả kinh ngạc và xúc động. Theo nhà sản xuất Diane Nabatoff: “Không chỉ khán giả mà chính bố mẹ của bọn trẻ cũng không khỏi bất ngờ. Và sau bất ngờ này là những cái bắt tay, những cuộc viếng thăm nhà nhau, điều trước đây họ chưa từng làm. Cái bộ phim làm được chỉ trong 10 tuần thì những người khác đã cố gắng trong nhiều thập kỷ qua”.