Phát huy vai trò các chức sắc tôn giáo, người có uy tín
Theo Ban Dân tộc tỉnh Bắc Kạn, thực hiện Đề án 498/QĐ-TTg ngày 14.4.2015 của Thủ tướng Chính phủ và Tiểu dự án 2 thuộc Dự án 9, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (DTTS và MN) trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn về “Giảm thiểu tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống trong vùng đồng bào DTTS và MN” giai đoạn 2021 – 2025, bên cạnh những kết quả đạt được cũng còn những tồn tại, hạn chế.
Nguyên nhân khách quan được xác định do điều kiện kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số cơ bản còn nhiều khó khăn; đời sống vật chất, tinh thần của đồng bào còn nhiều thiếu thốn, vẫn còn trường hợp mù chữ, nhận thức của một số đồng bào còn hạn chế, nhất là cha mẹ các em, có tư tưởng nặng nề, lạc hậu về hôn nhân; ý thức chấp hành pháp luật chưa cao, còn có trường hợp đối phó không tổ chức kết hôn nhưng thực chất vẫn sinh con, đến khi đủ tuổi mới đến UBND xã để làm thủ tục đăng ký kết hôn và khai sinh cho con. Mặc dù đã được vận động, tuyên truyền, tuy nhiên do phong tục, tập quán đã ăn sâu vào tư tưởng nhận thức của một bộ phận người dân tộc thiểu số từ nhiều đời nay, coi lập gia đình sớm là bình thường nên việc thay đổi cần nhiều thời gian.
Bên cạnh đó, một số văn bản chỉ đạo, hướng dẫn của cấp trên ban hành chậm; một số cấp ủy, chính quyền địa phương chưa thực sự chỉ đạo quyết liệt; công tác tuyên truyền, vận động chưa đạt hiệu quả như mong muốn.
Bài học kinh nghiệm rút ra là cần phát huy sự thống nhất trong chủ trương và hành động của toàn hệ thống chính trị. Sử dụng các hình thức tuyên truyền phù hợp với đặc điểm, phong tục tập quán của đồng bào DTTS tác động làm thay đổi từ nhận thức dẫn đến hành vi của đối tượng có nguy cơ tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống cao sẽ góp phần giảm thiểu tình trạng trên trong cộng đồng. Bên cạnh đó, việc phát huy vai trò của các chức sắc tôn giáo, người có uy tín trong cộng đồng để tuyên truyền, vận động rất cần thiết trong thực hiện đề án, dự án trong vùng DTTS trên địa bàn tỉnh.
Xử phạt hành chính kết hợp theo hương ước, quy ước
Trên cở những kết quả đạt được, tồn tại, hạn chế và bài học kinh nghiệm được rút ra, một nội dung quan trọng Ban Dân tộc tỉnh Bắc Kạn nhấn mạnh trong phương hướng, nhiệm vụ, giải pháp thực hiện trong thời gian tới là việc xây dựng Kế hoạch thực hiện nội dung của Quyết định số 498/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ lồng ghép vào Tiểu dự án 2 thuộc dự án 9 Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào DTTD và MN giai đoạn 2021-2025. Tăng cường lồng ghép các chính sách, chương trình nhằm tăng hiệu quả thực hiện dự.
Cần đổi mới phương pháp tuyên truyền, giáo dục về hôn nhân và gia đình; chú trọng lựa chọn nội dung trọng tâm, trọng điểm sát với thực tiễn và nhận thức của đồng bào DTTS; phát huy vai trò đội ngũ báo cáo viên các cấp, cán bộ xã, thôn; lồng ghép nội dung tuyên truyền trong các chương trình thông tin lưu động, sân khấu hóa, hoạt động ngoại khóa trong các trường học, các câu lạc bộ tuyên truyền pháp luật; xây dựng các phóng sự, tin, bài phản ánh về hậu quả của tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống phát trên hệ thống phát thanh truyền hình, nhất là loa truyền thanh cơ sở; tổ chức các diễn đàn, hội thảo, hội thi tìm hiểu pháp luật và hoạt động tư vấn trợ giúp pháp lý miễn phí tại trung tâm và lưu động đến các điểm dân cư vùng DTTS.
Bên cạnh đó, cần thường xuyên nắm bắt tình hình vùng đồng bào DTTS, nhất là xã đặc biệt khó khăn, địa bàn có nguy cơ tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống cao. Phát huy vai trò của đội ngũ cán bộ người DTTS, già làng, Trưởng thôn, người có uy tín, hòa giải viên, cộng tác viên ở cơ sở trong thực hiện công tác tuyên truyền, vận động thực hiện pháp luật về hôn nhân và gia đình và các biện pháp ngăn chặn như vận động người dân trong cộng đồng không dự đám cưới tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống ngay từ trong khu dân cư.
Cùng với đó, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm pháp luật về hôn nhân và gia đình, nhất là đối tượng là cán bộ, đảng viên; xử phạt hành chính kết hợp theo hương ước, quy ước. Kết hợp và nâng cao hiệu quả giữa công tác chỉ đạo, thực hiện, kiểm tra, đánh giá, xử lý vi phạm với thi đua khen thưởng, nhân rộng các mô hình hay trong tuyên truyền, vận động, thực hiện tốt công tác phòng, chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống. Gắn trách nhiệm giữa chính quyền, nhà trường về quản lý học sinh tại các trường Trung học phổ thông, Phổ thông dân tộc nội trú, bán trú, tăng cường mối liên hệ giữa nhà trường và gia đình trong quản lý học sinh.
