Đền Nen - cổ kính và độc đáo

- Thứ Năm, 21/10/2021, 15:58 - Chia sẻ
Thuộc địa phận xã Thạch Tiến, huyện Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh, đền Nen được xây dựng từ thời nhà Lê, thờ Uy Minh Vương Lý Nhật Quang. Đây là một trong những ngôi đền cổ kính và linh thiêng trên địa bàn Hà Tĩnh với kiến trúc nghệ thuật độc đáo. Ngày nay, Lễ hội đền Nen được duy trì tổ chức vào ngày 6.3 âm lịch hàng năm, là ngày giỗ Lý Nhật Quang.
	Tam quan hai tầng tám mái đền Nam được đánh giá thuộc hệ thống tam quan đẹp tại Hà Tĩnh - Nguồn: Vnexpress.net
Tam quan hai tầng tám mái đền Nam được đánh giá thuộc hệ thống tam quan đẹp tại Hà Tĩnh
Nguồn: Vnexpress.net

Đền Nen khởi dựng vào thế kỷ XV, được tôn tạo quy mô lớn vào năm Giáp Thìn đời vua Lê Dụ Tông (1724) và sau một số lần trùng tu, tôn tạo, đến năm 1921 thời vua Khải Định nhà Nguyễn, đền mới có diện mạo hoàn chỉnh trên một không gian rộng (5ha) với các công trình kiến trúc nghệ thuật độc đáo, đạt đến đỉnh cao của kỹ - mỹ thuật, cách bố trí đăng đối hài hòa trên một trục thần đạo, phong cách trang trí sinh động qua bàn tay khéo léo của các nghệ nhân xưa. Trong đó, tam quan kiến trúc hai tầng tám mái của đền Nen được đánh giá là một trong những hệ thống tam quan đẹp trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh.

	Lễ hội đền Nen được tổ chức ngày 6.3 âm lịch, là ngày giỗ Lý Nhật Quang - Nguồn: svhttdl.hatinh.gov.vn
Lễ hội đền Nen được tổ chức ngày 6.3 âm lịch, là ngày giỗ Lý Nhật Quang
Nguồn: svhttdl.hatinh.gov.vn

Từ khi thành lập đến nay có 13 xã của huyện Thạch Hà và xã Mỹ Lộc của huyện Can Lộc thờ chung tại đền, vì thế đền Nen còn có tên là đền Cả. Đền Nen thờ nhiều danh nhân lịch sử, những người có công trong công cuộc đánh giặc giữ nước, mở mang bờ cõi vùng biên ải phía Nam của nước Đại Việt xưa, trong đó nổi tiếng nhất là Uy Minh Vương Lý Nhật Quang.

Lý Nhật Quang là con trai thứ 8 của vua Lý Thái Tổ, tương truyền là người thông minh, hiếu học, đức trọng, tài cao, yêu nước, thương dân. Năm 1039, ông được vua cha cử vào trông coi việc tô thuế tại vùng Hoan Châu (tức Nghệ An, Hà Tĩnh ngày nay). Sách Việt điện u linh chép: “Ông giữ chức mấy năm, sợi tơ, sợi tóc của dân không hề xâm phạm, nổi tiếng liêm trực, nhân dân Hoan Châu mến mộ. Nhà vua càng quý mến ban cho tước hiệu: Uy Minh Thái tử, giao cho việc quản dân ở châu này”.

Quần thể kiến trúc đền Nen nhìn từ trên cao - Nguồn; Vnexxpres.net
Quần thể kiến trúc đền Nen nhìn từ trên cao
Nguồn; Vnexxpres.net

Năm 1041, ông được bổ nhiệm làm tri châu Nghệ An với tước hiệu Uy Minh Hầu. Uy của ông không những trong Đại Việt, mà nước Chiêm Thành cũng phải nể sợ, không dám xâm lấn một tấc đất của châu Hoan. Thậm chí khi Chiêm Thành có loạn phải nhờ ông đưa quân sang giúp. Bởi thế, một câu đối ở đền Nen ghi: “Lôi kinh nhân phục khấu/Tuyền trạch vật an bang”, nghĩa là: (Uy vũ như) sấm sét làm kinh hãi người mà thu phục giặc, (Ân đức như) suối nguồn đem ích lợi cho vật, khiến yên vui đất nước.

Với uy tín như vậy, Lý Nhật Quang được triều đình tin dùng, nhân dân yêu quý, sùng bái. Năm 1044, vua Lý Thái Tông đã phong cho Lý Nhật Quang tước Uy Minh Vương và ban cho quyền Tiết Việt, tức thay nhà vua định đoạt mọi chuyện chính sự tại vùng đất này. Với trọng trách đứng đầu trấn Nghệ An, Uy Minh Vương Lý Nhật Quang đã thể hiện tài kinh bang tế thế, dùng uy chế ngự, dùng ân để vỗ yên, dùng chính sách khoan giản và an lạc, minh bạch các chế độ tô thuế, lấy việc dân no ấm, yên vui, hạnh phúc làm gốc của việc cai trị.

Trong 16 năm, Uy Minh Vương Lý Nhật Quang đã có công rất lớn củng cố, xây dựng xứ Nghệ từ vùng đất phên dậu, biên viễn được xếp vào diện “trại”, thành “trọng trấn” then chốt, một pháo đài kiên cố cả về quân sự, kinh tế và chỗ dựa lòng người không chỉ đối với nhà Lý, mà cả các triều Trần, Lê, Nguyễn về sau.

Bàn thờ Uy Minh Vương Lý Nhật Quang tại đền Nen - Nguồn: svhttdl.hatinh.gov.vn
Bàn thờ Uy Minh Vương Lý Nhật Quang tại đền Nen
Nguồn: svhttdl.hatinh.gov.vn

Năm 1057, Uy Minh Vương Lý Nhật Quang quy hóa và hiển Thánh ngay dưới chân núi Quả Sơn, huyện Đô Lương. Nhân dân xứ Nghệ vô cùng thương tiếc, khóc than như khóc cha mẹ mình. Sau khi ông mất, nhân dân trong vùng lập nhiều đền thờ ông, cả vùng Nghệ Tĩnh ước có trên 50 đền thờ, trong đó nổi tiếng nhất là đền Nen.

Trải qua hàng trăm năm, với bao thăng trầm của lịch sử, đền Nen đã xuống cấp nghiêm trọng. Năm 2010 - 2012, đền Nen đã được đầu tư tu bổ, tôn tạo với tổng kinh phí trên 12 tỷ đồng bao gồm các hạng mục chính như: thượng, trung và hạ điện, miếu công đồng, kiệu long đình, hậu bành, hệ thống cổng tam quan, cột nanh, nhà tướng, hỏa lô, nhà tiền tế, tắc môn, hồ sen và sân vườn. Hiện tại các hạng mục đã khang trang, đáp ứng nguyện vọng và tình cảm của nhân dân và du khách thập phương.

Trước năm 1946 tại đền Nen tổ chức nhiều lễ tế như: Lễ khai và bán khoán, ký gửi con nuôi (mồng 4 tháng Giêng), lễ Khai hạ (mồng 7 tháng Giêng), lễ Tổng binh (ngày 17 tháng Giêng), lễ Tổng hộ (ngày 20 tháng Giêng), lễ Giỗ Thánh hay còn gọi lễ Thanh minh (ngày 6.3 âm lịch), lễ Kỳ phúc lục ngoạt (ngày 12.6 âm lịch), lễ Cầu đảo (năm nào nắng hạn dài, nhân dân tổng Đông rước Thành hoàng về làm lễ cầu mưa). Ngày nay chỉ còn duy trì Lễ hội đền Nen tổ chức ngày 6.3 âm lịch hàng năm, là ngày giỗ Uy Minh Vương Lý Nhật Quang.

 

Quỳnh Hoa